اقتدار علمی، اقتدار ملی

از این رو، در برنامه‌‌ی بلندمدت کشور، که سند چشم‌انداز بیست‌‌ساله‌‌ی کشور برای افق ۱۴۰۴ است، در مورد علم و فناوری آمده است: «ایران کشوری است …دست‌یافته به جایگاه اول اقتصادى، علمى و فناورى در سطح منطقه‌‌ی آسیاى جنوب غربی (شامل آسیاى میانه، قفقاز، خاورمیانه و کشورهاى همسایه) با تأکید بر جنبش نرم‌‌افزارى و تولید علم، رشد پُرشتاب و مستمر اقتصادى، ارتقاى نسبى سطح درآمد سرانه و رسیدن به اشتغال کامل.» جایگاه اول منطقه نشان از اقتدار منطقه‌ای در همه‌ی ابعاد است. همچنین در راستای هدف سند چشم‌انداز بیست‌ساله، «نقشه‌ی جامع علمی کشور» در پنج فصل برای علم و فناوری کشور تدوین شده است و علوم مختلف اولویت‌بندی شده‌اند و راهنمای علمی کشور برای مسیر آینده است. هدف‌های فوق مستلزم توجه به سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی در علوم و فناوری‌های نوین است و هر ساله باید براساس شاخص‌های کلان ارزیابی علم و فناوری، مثل شاخص‌های نیروی انسانی، مالی، ساختاری، عملکردی و شاخص‌های بهره‌وری، وضعیت موجود سنجیده شود. تاکنون هیئت نظارت و ارزیابی فرهنگی و علمی شورای عالی انقلاب فرهنگی سه ارزیابی کلان علم و فناوری در سال‌های ۸۲، ۸۵ و ۸۷ انجام داده است. همچنین در زمینه‌ی توسعه‌ی فناوری، در دو بخش تجاری‌سازی فناوری، که شامل تعداد پارک‌های علم و فناوری و تعداد مراکز رشد واحدهای فناوری، کارگاه‌های صنعتی (کوچک و بزرگ) برحسب تعداد شاغلان، جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، درآمد حاصل از صادرات خدمات فنی و مهندسی است و در بخش دوم فناوری‌های نوین، که شامل سه فناوری اطلاعات و نانو فناوری و زیست فناوری است، ارزیابی صورت گرفته است.[۲]

این ارزیابی‌ها می‌تواند مسیر اقتدار علمی کشور را مشخص و کمکی در جهت رفع کاستی‌ها نماید.در این نوشتار، به دستاوردهای دو حوزه‌ی فناوری هسته‌ای و نانو فناوری در کشورمان پرداخته می‌شود. این دو حوزه، از علومی هستند که دستیابی به آن‌ها موجب اقتدار ملی می‌شود. به همین جهت، در فصل سوم نقشه‌ی جامع علمی کشور، که در مورد اولویت‌های علم و فناوری کشور است، در الویت «الف» قرار گرفته‌اند. اولویت «الف» درفناوری شامل «فناوری هوافضا، فناوری اطلاعات و‌ارتباطات، فناوری هسته‌ای، فناوری‌های نانو و میکرو،فناوری‌های نفت و گاز، فناوری زیستی،فناوری‌‌های زیست‌‌محیطی، فناوری‌‌های نرم و‌فرهنگی» است.[۳] و این دو حوزه از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین فناوری‌‌ها در آینده‌‌ی اقتدار ملی هر کشور خواهند بود و در تقسیم کار بین‌‌المللی آینده، کشوری موفق خواهد بود که به مزیت نسبی در این حوزه‌ها دست یافته و اقتصاد دانش‌‌بنیان و توسعه‌‌ی پایدار مبتنی بر این حوزه‌ها را در کشورش نهادینه کرده باشد.

 ویژگی‌های دو حوزه‌‌ی فناوری هسته‌ای و نانو

فناوری‌های نوین و نوظهور فرصت‌های بی‌بدیل رقابتی را با خود به همراه می‌آورند. استفاده از فناوری‌های نوین به طور مؤثر و چشمگیری، کیفیت محصولات تولیدی را متناسب با نیاز بازار ارتقا می‌بخشد. فناوری هسته‌ای و نانو بین‌رشته‌ای بوده و در ابعاد مختلف نیازهای بشری کاربرد دارند. این دو صنعت موجب خودباوری و اقتدار ملی می‌شوند و استقلال علمی را به همراه دارند. برخی ویژگی‌های فناوری‌های نوین در این دو حوزه به شرح زیر است:

سرعت رشد بالا

اصله‌ی کم تحقیقات تا بازار

دانش‌محور بودن و نیاز به نیروهای متخصص

بین‌رشته‌ای بودن فناوری‌های جدید و نیاز به کار تیمی

نیاز به سرمایه‌گذاری‌های مخاطره‌آمیز

نیاز به مراکز تجاری‌سازی و بازاریابی

ارزش افزوده‌ی بالا و حجم کم

به دلیل داشتن این مزایاست که نیاز به دادن اولویت در این حوزه‌ها داریم و اگر آینده‌ای مقتدر برای کشورمان می‌خواهیم، باید توجه جدی به این دو حوزه شود.

 فناوری هسته‌ای

فناوری هسته‌ای از جمله علوم جدید اقتدارزاست و در یک دهه‌ی اخیر، مهم‌ترین چالش ایران با دنیای غرب، تلاش برای اثبات حقانیت خود در بهره‌برداری از این علم استراتژیک و اقتدارآفرین بوده است. غربی‌ها به بهانه‌ی تولید سلاح هسته‌ای، در مسیر پیشرفت کشور با اعمال تحریم‌های ظالمانه سعی در کُند کردن سرعت رونق آن را دارند. این در حالی است که در کنفرانس بین‌المللی خلع سلاح و عدم اشاعه‌ی سلاح‌های هسته‌ای در ۲۸ فروردین‌ماه سال ۱۳۸۹، مقام معظم رهبری در پیامی که به کنفرانس ارسال داشتند، به طور صریح استفاده از هرگونه سلاح کشتار جمعی، اعم از سلاح‌های هسته‌ای، شیمیایی و میکروبی، را «نقض جدی مسلم‌ترین قواعد بشردوستانه و مصداق بارز جنایت جنگی» خوانده و صریحاً بیان داشتند که «ما کاربرد این سلاح‌ها را حرام و تلاش برای مصونیت بخشیدن ابنای بشر از این بلای بزرگ را وظیفه‌‌ی همگان می‌دانیم.»[۵] با وجود فتوای حرمت استفاده از سلاح هسته‌ای کارشکنی‌ها همچنان ادامه یافت و با اعمال یک سیاست و استاندارد دوگانه و تبعیض‌آمیز در عرصه‌ی جهانی تلاش‌ها برای جلوگیری از دستیابی کشور به این علم اقتدارآفرین ادامه دارد. وجود این موانع زیاد دشمن، خود نشان از اهمیت بالای صنعت هسته‌ای دارد و می‌توان گفت اگر به ابعاد مختلف این صنعت برسیم، یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های اقتدار ملی را کسب نموده‌ایم و پیشرفت شتابان علمی را برای کشور به ارمغان می‌آورد.

برهان