اینجا مردم گازهای کشنده تنفس می‌کنند

آلودگی هوای کلان‌شهرهای کشورمان که چند سالی است بر اثر مصرف بنزین آلاینده شدت گرفته، موضوع گزارشی است که گاردین به آن پرداخته؛ گزارشی که داعیه پرداختن به اقدامات دولتمردان برای مقابله با این معضل را داشته و هر چند به موضوعات خوبی اشاره کرده، ‌خالی از اشکال هم نیست.

 این نشریه انگلیسی می‌نویسد: زمستان است و صدای اگزوز ۴.‌۲ میلیون ماشین در تهران گوش را می‌آزارد. علی، مردی که در سن بازنشستگی است، گاری‌اش را به گوشه میدان شوش می‌برد و به صورتش ماسک جراحی می‌زند. در سر و صدای موتور‌های فرسوده ماشین‌ها، زیر ابر سیاهی از غبار سرطان‌زا که جلوی خورشید را گرفته، کل روز سرپا می‌ایستد و چشمان  سوزناکش را می‌مالد. هنگام ظهر سردردش شروع می‌شود و حتی بعضی‌ روز‌ها که آلودگی هوا شدید است، به حالت تهوع هم دچار می‌شود.

شانزده کیلومتر که به طرف شمال غربی برویم، همین ترکیب سرطان‌زا پیرامون آپارتمان‌های مجلل تهرانسر، یکی از قدیمی‌ترین و آلوده‌ترین محله‌های شهر تهران به چشم می‌خورد که به کمک باد، به مرکز شهر هدایت شده و ار آنجا به شرق تهران می‌رود؛ جایی که ساختمان‌های مسکونی شهرک‌های تازه ساخته شده میان کوه‌ها و هوای آلوده‌ای که بر اثر وارونگی هوا پایین آمده، گیر افتاده‌اند.

بر خلاف بیشتر جنبه‌های تحریم‌‌، در آلودگی هوا برای شهروندان یکی از آلوده‌ترین پایتخت‌های جهان، تبعیضی نیست و بیش از شش ماه از سال، جمعیت ۸.‌۳ میلیونی تهران ترکیب گاز‌های کشنده منواکسید کربن، دی اکسید سولفور، اکسید نیتروژن و هیدروکربن را تنفس می‌کنند.

به گفته مقامات شهر تهران، روزانه ۲۷۰ تن ‌از سرطان خون، بیماری‌های قلبی و تنفسی و بیماری‌هایی که عامل آن آلودگی هواست، می‌میرند. دولت در تلاش است تا پس از سال‌ها سهل‌انگاری، خانواده‌های جوان را تشویق به رفتن از شهر‌های بزرگ برای حفاظت از فرزندانشان از هوای سمی کند. [!]

به گفته یک فعال محیط زیست در تهران: «آلودگی هوا دارد به جایی می‌رسد که در حکم ‌یک درخواست سیاسی و اجتماعی مطرح شود. مردم می‌گویند: هوای تازه من کجاست؟»

هنگامی که کیفیت بد هوا در زمستان به اوج می‌رسد، انتقاد به دولت فزونی می‌یابد. حسن روحانی، رئیس جمهور ایران بار‌ها از کابینه خواسته است تا این وضعیت را بهبود بخشند و در این راستا، معصومه ابتکار، رئیس سازمان محیط زیست در سفر به شهرهای آلوده در گفت‌وگو با اهالی این شهر‌ها تأکید دارد که زندگی در شهرهای غیر آلوده حق ایشان است.

این در حالی است که [بر اساس میزان آلاینده ذرات معلق با غیر کمتر از ده میکرون،] مردم چهار شهر ایران در میان ده شهر آلوده جهان هستند و همچنان شهرهایی مثل تهران، تبریز، اصفهان در بیشتر روزهای زمستان از غبار زرد رنگی که نشانه آلودگی هواست، رنج می‌برند.

این موضوع نمایندگان مجلس را به این فکر انداخته که [برای تهران، جابجایی پایتخت را پیگیری کرده و یا دست کم،] مراکز دولتی را از پایتخت بیرون ببرند تا وضعیت ترافیک بهبود پیدا کند. انتقاد‌ها به قدری فزونی یافته که همه درباره آلودگی سخن می‌گویند و گلایه می‌کنند؛ داریوش مهرجویی، فیلمساز شناخته شده در مراسم ختم خواهرش که به دلیل بیماری منتسب به آلودگی هوا فوت کرده بود، گفت: مسئولین فقط حرف می‌زنند.

بیژن زنگنه، وزیر نفت به تازگی اعلام کرد که منبع اصلی آلودگی هوا، بنزین غیر استاندارد است؛ نکته‌ای که مقامات تا ماه ژانویه (دی ماه) آن را انکار می‌کردند. کیفیت سوخت در دولت پیشین با به‌کارگیری پتروشیمی‌ها برای تولید بنزین افت کرده بود، ولی کسی درباره آن سخن نمی‌گفت تا اینکه فعالان محیط زیست به نتایج آزمایش کیفیت هوا مشکوک شدند و اکنون مقامات اذعان دارند که بنزین تولید داخل آلودگی‌هایی داشته است؛ آلودگی‌‎هایی که به باور کار‌شناسان، عامل ۸۸ درصد آلودگی هواست.

اکنون رابطه ایران و کشورهای غربی به مذاکرات اتمی بستگی دارد و برداشته شدن تحریم مواد پتروشیمی این امکان را در اختیار ایران می‌گذارد که به سوخت با کیفیت بالا‌تر دست یابند.

در این راستا، هفته گذشته، زنگنه اعلام کرد ایران می‌خواهد در سال آینده بنزین یورو۴ وارد کند تا جایگزین هشت تا ده میلیون گالن سوختی شود که ایران در پتروشیمی‌ها می‌ساخت و اکنون تولید آن متوقف شده است؛ حال آنکه این کارها می‌تواند آلودگی‌های پدید آمده با خودرو‌های شخصی را برطرف کنند، ولی در دراز مدت قادر به حل مشکلی نیستند، چراکه تنها در تهران، استفاده از خوردو نسبت به هشت سال گذشته، دو برابر شده‌ و البته به طور میانگین، یک میلیون خودوریی که هر روز در تهران رفت‌وآمد می‌کنند، بیش از بیست سال سن دارند.

دیوید میشل، مدیر امنیت محیط زیست مرکز استیمسون در واشنگتن می‌گوید: یارانه‌های بالا در بخش انرژی، باعث مصرف بیش از اندازه سوخت و منجر به تولید دائمی هوای آلوده شده است. افزایش مصرف بنزین که در زمان اوج پنج برابر متوسط جهانی آن است، با برداشته شدن یارانه‌ها در زمان احمدی‌نژاد کمی کاهش پیدا کرد، ولی دو سال بعد به دلیل تورم بالا و مشکلات اقتصادی، این روند کاهشی متوقف شد.

میشل می‌افزاید: نبود بودجه کافی، برنامه کنترل آلودگی هوا را با مشکلات روبه‌رو کرده‌ و شهر را از رسیدن به اهدافش که‌‌‌ همان کاهش آلودگی هواست، بازداشته است. در سال ۱۹۹۵، بنا بر قوانین مبارزه با آلودگی هوا، خودرو‌ها باید معاینه فنی می‌شدند، ولی با جدی‌تر شدن آلودگی، سهل‌انگاری‌ها افزایش یافت و این کارها به درستی انجام نشد.

یکی از راه‌های دراز‌مدت برای مبارزه با آلودگی هوا، آموزش است؛ گویی پس از چند دهه مصرف بی‌رویه انرژی، ایرانیان دچار کمبود آگاهی‌های محیط زیستی شده‌اند، چراکه کارهای استانداردی مثل بازیافت زباله و مصرف نکردن بیش از اندازه برق، به ندرت صورت می‌گیرد؛ اینجاست که می‌بینیم دولت برای کاشتن بذر آگاهی از طریق تبلیغات تلویزیونی، بیلیورد‌ها و سخنرانی‌ها، اقدام کرده است.