مرکز مطالعات امنیت ملی اسرائیل ۷ماه قبل از توافق ژنو (۲۵ فوریه ۲۰۱۳) در گزارشی جالب به قلم افرایم اسکولای پیش بینی کرده بود که ایران احتمالا در نهایت جداگانه و خارج از چارچوب مذاکرات ۱+۵ با آمریکا بر سر برنامه هسته ای خود به توافق خواهد رسید.در این توافقنامه که نگرانی های اسرائیل هم در آن گنجانده شده دلیل علاقه مندی ایران به انجام توافق خنثی کردن حمله اسرائیل به تنهایی یا به همراه ایالات متحده به تاسیسات هسته ای ایران قلمداد شده است !!!
نکته مهم تشابه متن توافق ژنو و متن پیش بینی شده در بعضی از بخش هاست. البته تحلیلگران این مرکز معتقدند که چنین توافق نامه ای خبر خوب برای اسرائیل محسوب نمی شود زیرا برنامه هسته ای نظامی ایران را متوقف نخواهد کرد بلکه صرفا آن را برای مدت زمان نامعلومی به تاخیر می اندازد. با این حال، اسرائیل ناگریز خواهد بود که با این توافق کنار بیاید. بی اعتمادی ذاتی اسرائیل به ایران، اجازه نمی دهد تا برای این توافقنامه آرزوی موفقیت کند در عین حال از دیدگاه این تحلیلگران بعید است ایران با دقت به این توافقنامه پایبند بماند اما این توافقنامه باعث شکل گیری یک وضعیت جدید خواهد شد.
در مقدمه توافقنامه که موارد حیاتی و مهم برای دو طرف که موجب شکل گیری آن شده ، آمده است: عنصر کلیدی برای ایالات متحده ایجاد شرایطی برای ممانعت از رسیدن ایران به سطح نظامی غنی سازی اورانیوم در کمتر از یک سال است.همینطور جلوگیری از بازفرآوری سوخت ساطع شده از هر منبع و تولید مقادیر قابل توجه پلوتونیوم و ساخت مکانیسم های انفجاری هسته ای و ایجاد یک سیستم خاص بازرسی و کنترل دائمی بدون امکان هیچ گونه عقب نشینی یکجانبه و یا اعمال تغییرات در آن از نگرانی های مهم ایالات متحده عنوان شده است.
به گزارش مشرق، در طرف دیگر این توافقنامه طراحی شده توسط استراتژیست های اسرائیلی، موارد حیاتی و مهم برای ایران به دو بخش پنهان و آشکار تقسیم شده است. در بخش پنهانی حفظ فن آوری غنی سازی اورانیوم برای گزینه توسعه سلاح های هسته ای عنصر حیاتی برای ایران به حساب آمده است و در بخش آشکار داشتن حق کامل دستیابی به انرژی هسته ای صلح آمیز و حفظ حق غنی سازی اورانیوم برای تامین سوخت هسته ای برای راکتورهای موجود ، همینطور وادار کردن شورای امنیت سازمان ملل متحد و دولت های غربی به لغو تمام تحریم های موجود علیه ایران و نظارت بر فعالیت های هسته ای ایران توسط آژانس بین المللی انرژی اتمی به جای نظارت فردی یا گروهی کشورهای غربی و خودداری ایالات متحده از تلاش برای سرنگونی رژیم ایران ، نگرانی های مهم ایران عنوان شده است.
نمای کلی توافق:
مقدمه: هر دو طرف به حق مسلم ایران برای حفظ و توسعه پروژه هسته ای غیر نظامی برای مقاصد صلح آمیز اذعان میکنند. هدف از این توافقنامه هم تحقق این حق است.
هسته قرارداد: چارچوب سیاسی
۱٫ توافق بین ایالات متحده و ایران با حمایت ۵ +۱، با آژانس بین المللی انرژی اتمی به عنوان یک عضو فعال صورت می گیرد.
۲٫ طرفین بدین وسیله پایان روابط خصمانه بین خود را اعلام می کنند.
۳٫ دو کشور تماس مداوم بین خود را حفظ خواهند کرد.
۴٫ ایالات متحده تحریم های خود را خواهد برداشت و برای برداشتن تحریم های اعمال شده توسط شورای امنیت سازمان ملل و دیگر کشورها تلاش خواهد کرد. تحریم ها در مراحل مختلف بر اساس پیشرفت در اجرای موافقت نامه، به خصوص با توجه به حذف از اورانیوم غنی شده از ایران و تعطیلی تاسیسات فردو برداشته خواهد شد.
فنی و مهندسی: تولید مواد
.۱ توانایی انباشت اورانیوم غنی شده در ایران با استفاده از هر فن آوری تا ۵،۰۰۰ کیلوگرم SWU در هر سال محدود خواهد شد.
.۲ هیچ اورانیوم ۲۳۵ فراتر از سطح ۵ درصد در ایران غنی سازی نخواهد شد، این اورانیوم هم به طور انحصاری در نیروگاه هسته ای در بوشهر استفاده خواهد شد. غنی سازی اورانیوم توسط هر روشی به تاسیسات نطنز محدود است.
۳٫ تمام فعالیت های هسته ای در نیروگاه فردو به حالت تعلیق در خواهد آمد و تمام تجهیزات غنی سازی برچیده خواهد شد و به جای دیگر منتقل خواهد شد.
۴٫ بمحض رسیدن ۵۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده (در قالب UF6) به ایران ، این مقدار بلافاصله برای تولید سوخت از ترکیب UO2 برای راکتور بوشهر در تاسیسات تبدیل اورانیوم در ایران و یا در روسیه کاملا استفاده خواهد شد.
۵٫ همه سوخت هسته ای غنی شده نیروگاه بوشهر به روسیه منتقل خواهد شد. سوخت هسته ای برای راکتور های دیگر از خارج از ایران خریداری خواهد شد. تمام قراردادهای خرید شامل تعهد به بازگشتن سوخت به کشور مقصد، پس از غنی سازی خواهد بود.
۶٫ ایران راکتور IR-40 زیر ساخت در اراک را عملیاتی نمی کند و هیچ راکتور زیر ۳٫۵ درصد دیگری را ساخت یا عملیاتی نخواهد کرد.
۷٫ ایران اورانیوم خام و یا هر ماده دیگری را به منظور استفاده برای تولید پلوتونیوم یا تریتیوم است را غنی سازی نخواهد کرد.
۸٫ تمام فعالیت های مرتبط با استخراج پلوتونیوم از اورانیوم غنی شده غدغن خواهد شد مگر در مقیاس آزمایشگاهی در وزن اورانیوم غنی شده بیش از یک کیلوگرم در سال ممنوع است.
امنیتی:افزایش نظارت های بین المللی
۱٫ ایران پایبندی خود به تمام بخش های توافق را برای تضمین برقراری رژیم بازرسی حفظ خواهد کرد و از هر گونه فعالیت ممنوع یا پنهانی خودداری خواهد کرد.
۲٫ سیستم بازرسی بر اساس اطلاعات جمع آوری شده توسط منابع خود و سایر اطلاعات به عنوان مبنایی برای برنامه ریزی فعالیت خواهد کرد.
۳٫ ایران پروتکل الحاقی را به عنوان پایه و اساس افزایش نظارت های بین المللی را مطابق با گسترش موافقت های ذیل دوباره تصویب خواهد کرد.
۴٫ گسترش بازرسی ها عبارتند از:
۴٫۱ دسترسی آزاد به هر موقعیت و تاسیسات در ایران.
۴٫۲ اجازه نمونه برداری و اندازه گیری در هر نقطه ایران و در هر نقطه از قلمرو حاکمیت ایران
۴٫۳ دسترسی نامحدود به اسناد و سوابق، از جمله کامپیوتر و مستندات علمی و فنی
۴٫۴ دسترسی نامحدود به پرسنل ایرانی
۴٫۵ نظارت عکاسی به طور مداوم در نقاط حساس توسط سیستم تأیید تعیین می شود. این عکس ها مستمرا به یک مرکز تایید خارج از ایران منتقل خواهد شد. بروز هر گونه مشکل در عکاسی فورا بررسی خواهد شد.
.۵ کمیته مستقل بین المللی از کارشناسان به منظور نظارت بر نتایج حاصل از فعالیت های سیستم بازرسی و حل و فصل اختلافات ناشی از تفسیر نتایج بازرسی مورد نیاز تشکیل خواهد شد.
اجرای موافقتنامه
۱٫ این توافق نامه ۳۰ روز پس از امضا اجرایی خواهد شد. این توافقنامه در صورت عدم تصویب در دو کشور در طی ۶۰ روز به صورت خودکار لغو خواهد شد.
۲٫مدت زمان این قرارداد نامحدود ، و هر گونه تغییر به توافق هر دو طرف خواهد بود.
۳٫ هر گونه تخلف از این توافقنامه، که توسط کمیته ای از کارشناسان تعیین شده شناسایی خواهد شد، به طور خودکار موجب تجدید طیف گسترده ای از تحریم ها بدون نیاز به تصمیم گیری های بیشتر خواهد شد.
۴٫ هر گونه تخلف اجرایی، مانند محدود کردن فعالیت های راستی آزمایی، به طور خودکار موجب تمدید تحریم ها بدون نیاز به تصمیم گیری های بیشتر خواهد شد
مشرق