اجرای نصف و نیمه طرح جمع آوری گازهای همراه خوزستان "آماک" منجر به انتشار روزانه یکهزار تن گازهای سمی در سطح شهر اهواز شده که ترکیب این آلاینده‌ها با آب باران منجر به پدیده وارونگی و بارش باران اسیدی در پایتخت نفت ایران شده است.
با گذشت بیش از 104 سال از کشف طلای سیاه در استان خوزستان، سازمان سلامت
جهانی وابسته به سازمان ملل با انتشار گزارشی از اهواز به عنوان آلوده ترین
شهر نفتی جهان نام برده است.
همزمان با انتشار این گزارش در بهار سالجاری و پس از یک دوره گرم و خشک
تابستانی از چند هفته گذشته شاهد بارش های گسترده باران در شهر اهواز بودیم
و بر خلاف مردم سایر شهرها که از بارش نزولات آسمانی شکرگذار هستند، بارش
باران در اهواز منجر به آلودگی شدید هوا و مسمومیت شهروندان شده است.
مرجع این پایگاه داده‌هایی بوده است که سازمان سلامت جهانی منتشر کرده و
آلاینده‌های کمتر از 10 میکرون را لحاظ کرده است. گزارشی که در اصل متعلق
به بهار سال جاری است. رتبه اول این لیست شهری از ایران است و برخلاف تصور
این شهر تهران نیست. تایم آورده است: «آلوده‌ترین شهر؟ اهواز در جنوب غرب
ایران. با جمعیتی بیشتر از 3 میلیون نفر که بیشتر نفت ایران را تولید
می‌کند».
ناصر سودانی نائب رئیس خوزستانی کمیسیون انرژی مجلس با اشاره به بارش
باران های اسیدی در اهواز، خواستار تحقیق و تفحص هیات رئیسه مجلس شورای
اسلامی از این ماجرا شده و تاکید کرده است: با اولین بارش باران پاییزی بیش
از 5000 نفر از شهروندان خوزستانی به ویژه اهوازی دچار مسمومیت و عوارض
تنفسی شده‌اند که این اتفاق باعث مراجعات انبوه آنها به بیمارستان‌ها شد به
طوری که انگار یک مانور پدافند غیرعامل رخ داده است.
این عضو مجمع نمایندگان استان خوزستان در توضیح دلیل رخ دادن این پدیده
گفته است: به نظر می‌رسد این باران اسیدی ناشی از ترکیب ذرات شناوری است که
در فضای جوی از گازهای سمی متساعد و متراکم شده کارخانه‌های صنعتی و
چاه‌های نفت و گاز و با قطرات باران ترکیب شده است.
دلایل بارش باران اسیدی در پایتخت نفت ایران
آمارهای منتشر شده توسط برخی از پیمانکاران شرکت نفت حاکی از آن است که هم
اکنون حدود 1000 تن مواد آلاینده سمی شامل گاز H2S با غلظت 250000
پی.پی.ام و گاز دی اکسید کربن با غلظت 750000 پی.پی.ام در 25 کیلومتری شهر
اهواز تولید و در مواقع پدیده وارونگی هوا در پاییز یا زمستان با باران
ترکیب شده و موجب ریزش باران اسیدی می‌شود.
در این بین از حدود یک دهه گذشته تاکنون طرح جمع آوری گازهای همراه نفت
میادین مناطق نفتخیز جنوب به منظور جمع آوری روزانه میلیون مترمکعب گاز
تعریف و اجرایی شده و کارشناسان محیط زیست پیش بینی می‌کردند که با اجرای
این طرح حجم آلایندگی‌های نفتی و گازی خوزستان به حداقل کاهش یابد.
با این وجود اجرای نصف و نیمه این طرح جمع آوری گازهای همراه نه تنها منجر
به کاهش آلایندگی‌ها نشده است که هم اکنون یکی از دلایل بارش باران اسیدی
در اهواز، نحوه اجرای طرح آماک است.
هم اکنون در اهواز 2 مخزن زیرزمینی بزرگ نفتی به نام آسماری و بنگستان
وجود دارد که سازند آسماری در اهواز دارای گاز همراه شیرین بدون دی اکسید
گوگرد و سازند بنگستان دارای گاز همراه ترش بوده که حاوی مقدار زیادی
ترکیبات گوگرد است.
در شرایط فعلی در اکثر کشورهای پیشرفته نفت و گازخیز گازهای همراه نفت
فاقد دی اکسید گوگرد مورد استفاده قرار می‌گیرند اما در لایه‌هایی که گاز
همراه آنها ترش هستند، این گاز سوزانده شده و از بین می‌رود. این عمل موجب
آلودگی بسیار زیادی در محیط زیست شده به نحوی که امروزه سازمان ملل در مورد
سوزاندن گازهای همراه به رایزنی دایم با برخی کشورها همچون نیجریه،
امارات، اندونزی و ایران مجبور شده است.
تا پیش از اجرای پروژه آماک روزانه 240 میلیون فوت مکعب گاز همراه در این
مناطق سوزانده می‌شد که در نتیجه آن روزانه 7500 تن مواد آلاینده وارد محیط
اطراف می شد اما با اجرای این طرح هم اکنون بخش عمده گازهای همراه و سمی
جمع آوری می شود.
حمیدرضا سیاح مشاور عالی مجری و پیمانکار طرح آماک با بیان اینکه با اجرای
بخش های مختلف طرح آماک اما تاکنون قسمت آخر این پروژه که انتقال گازهای
H2S,CO2 توسط خط لوله به ماهشهر برای استحصال گوگرد بوده هنوز به بهره
برداری نرسیده است، می گوید: پیش بینی می‌شود تا اوایل سال آینده این بخش
باقیمانده هم در مدار بهره‌برداری قرار بگیرد و با اجرای آن گازهای اسیدی
سوزانده نخواهد شد.
به گفته این کارشناس ارشد مهندسی نفت، در حال حاضر این آلاینده های گازی
که حدود 20 تا 30 میلیون فوت مکعب در روز گاز H2S با غلظت 250000 پی.پی.ام و
گاز دی اکسید کربن با غلظت 750000 پی.پی.ام بوده در این پالایشگاه سوزانده
شده و حاصل آن انتشار حدود 1000 تن مواد آلاینده سمی در 25 کیلومتری شهر
اهواز است.
به اعتقاد کارشناس محیط زیست، با تنفس این هوای مرطوب حاوی میزان زیادی
ترکیبات اسیدی و سمی خطرناک، مشکلات شدید تنفسی برای شهروندان ایجاد می کند
که با دو بارندگی اخیر پاییزه در اهواز حدود 8000 نفر مشکلات تنفسی پیدا
کرده و راهی بیمارستان شده‌اند.