آیا تهران در آینده پایتخت خواهد بود؟

طرحی از ابتدای مجلس نهم با عنوان طرح انتقال پایتخت در دستور کار مجلس شورای اسلامی قرار گرفته است که بنا به گفته طراحان آن باید پایتخت سیاسی-اداری ایران از تهران به شهر دیگری منتقل شود.

انتقال پایتخت از تهران از سال 1352 شمسی در دستور کار دولت ها بوده است اما تاکنون به دلایل مختلف نتیجه مثبتی به دست نیامده و عملی نشده است.

بر اساس طرح نمایندگان مجلس، شورایی 14 نفره به ریاست رییس جمهوری موضوع انتقال پایتخت به شهری جدید را مورد رسیدگی قرار می دهند و پس از دو سال نتیجه بررسی ها توسط این شورا اعلام می شود.

محور اصلی این طرح سه موضوع سامان دهی پایتخت، تمرکززدایی از تهران و انتقال پایتخت سیاسی است.



**پایتخت های ایران در ادوار مختلف تاریخی

پایتخت نمادی از حاکمیت محسوب می شود، در طول تاریخ نخستین دولتمردانی که در ایران برای خود پایتخت انتخاب کردند، عیلامی ها بودند. آنان آوان، ایذه و شوش را به عنوان پایتخت اداری - سیاسی خود انتخاب کردند، پس از آن مادها، هگمتانه را پایتخت خود کردند، هخامنشیان، هگمتانه، شوش، تخت جمشید و پاسارگاد را به عنوان پایتخت سیاسی خود انتخاب کردند.

سلوکیه و انطاکیه پایتخت سلوکیان بود، اشکانیان نیز صد دروازه، ایذه و تیسفون را برای پایتختی ایران برگزیدند، بیشاپور، تیسفون، شوشتر، کرمانشاه، کازرون پایتخت ساسانیان بود و پس از اسلام نیز طاهریان، مرو و نیشابور و صفاریان، زرنج را پایتخت خود کردند.

آمل پایتخت علویان بود و سامانیان، بخارا را پایتخت سیاسی خود کردند، گرگان پایتخت زیاریان و شیراز پایتخت بوییان بود. غزنویان غزنین و لاهور و سلجوقیان نیشابور، مرو، اصفهان، کرمان و همدان را پایتخت خود کردند.

اتابکان آذربایجان نیز تبریز، اتابکان فارس شیراز، اتابکان لر ایذه و خرم آباد را به عنوان پایتخت انتخاب کردند.

همچنین پایتخت قراختاییان کرمان، خوارزمشاهیان گرگانج، ایلخانان شهر مراغه، سلطانیه و تبریز و کرتیان، هرات بود.

مظفریان نیز یزد، کرمان و سربداران، سبزوار، چوپانیان، تبریز، جلایریان تبریز و بغداد، تیموریان سمرقند و هرات و اسماعیلیه قزوین و الموت را پایتخت خود کردند.

قراقویونلوها و آق قویونلوها تبریز ، صفویان تبریز، قزوین و اصفهان و افشاریان مشهد را پایتخت خود انتخاب کردند و پایتخت زندیان نیز شیراز و بعد کرمان بود.



** تهران پایتخت شد

در زمان قاجار، «ساری» و بعد «تهران» پایتخت ایران شدند و از آن زمان تاکنون تهران پایتخت سیاسی و اداری ایران است.

تهران با جمعیت هشت میلیون و 244 هزار و 535 نفر بزرگترین شهر ایران است و بیست و پنجمین شهر پرجمعیت جهان به شمار می آید.

این شهر یکی از بزرگ ترین شهرهای غرب آسیا و بیست و هفتمین شهر بزرگ دنیا است.

ساختار اداری ایران در تهران متمرکز شده است. تهران به 22 منطقه، 134 ناحیه (شامل ری و تجریش) و 370 محلّه تقسیم شده است.



**پادگان ها، واحدهای صنعتی و مراکز علمی باید عادلانه در کشور توزیع شوند

«ابوالفضل ابوترابی» عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی و یکی از طراحان طرح انتقال پایتخت است که در گفت وگو با خبرنگار ایرنا گفت: پیشنهاد این طرح را در حدود یکسال و نیم پیش به کمیسیون شوراها و امور داخلی ارایه شد و از آن زمان تاکنون کار کارشناسی بر روی این طرح در حال انجام است.

وی با یادآوری این که این طرح به سه موضوع می پردازد، اظهار داشت: ساماندهی شهر تهران بزرگ از مهم ترین مباحث این طرح است که بر اساس آن، ساماندهی تهران بزرگ از طریق سه قوه انجام می شود.

نماینده مردم نجف آباد در مجلس شورای اسلامی با تاکید بر تمرکز زدایی در تهران افزود: درحال حاضر 10 درصد فضای تهران را پادگان ها و نیروی نظامی، صنایع و دانشگاه و مراکز علمی تشکیل می دهند که بر اساس این طرح باید این مراکز به صورت عادلانه در کل کشور توزیع شوند.

وی ادامه داد: انتقال پایتخت سیاسی -اداری نیز از مفاد این طرح است که بر اساس آن شورای انتقال پایتخت تشکیل شده و ظرف دو سال برای انتقال پایتخت برنامه ریزی می شود.

ابوترابی خاطرنشان کرد: این طرح چهارشنبه هفته جاری در مجلس شورای اسلامی بررسی می شود.

وی با یادآوری این که بر اساس فرمایشات رهبر معظم انقلاب، مجلس شورای اسلامی باید برای پیشرفت کشور، ریل گذاری کند، گفت: طرح های زودگذر برای تهران جواب نمی دهند و ما باید به دنبال طرح های بلند مدت باشیم.

وی افزود: افزایش جمعیت تهران و افزایش آلودگی هوای شهر تهران یکی از دلایلی است که باید نسبت به انتقال پایتخت توجه ویژه ای داشت.



**انتقال پایتخت هزینه بر است

«محمد ابراهیم رضایی» عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس از مخالفان این طرح نیز معتقد است: طرح انتقال پایتخت از سال های گذشته مورد توجه همگان بوده است ولی امکان اجرای آن وجود ندارد.

نماینده مردم خمین در مجلس شورای اسلامی، هزینه سنگین اجرای این طرح را از مشکلات آن دانست و گفت: ما با ساماندهی پایتخت مشکلی نداریم ولی با شرایط کنونی کشور نمی توانیم پایتخت را منتقل کنیم، زیرا چندین هزار میلیارد ریال سرمایه برای انتقال پایتخت نیاز است.

وی افزود: در شرایطی بسر می بریم که اقتصاد کشور تنها امور جاری را جواب می دهد از این رو بعید می دانم این طرح عملیاتی شود.



** انتقال یا ساماندهی پایتخت در شورای عالی انتقال پایتخت بررسی می شود

همچنین «امیر خجسته» رییس کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس درباره هزینه های این طرح براین باور است: قطعا هر طرح هزینه هایی دارد، قرار نیست بعد از تصویب این طرح، بلافاصله پایتخت منتقل شود، بلکه بعد از تصویب این طرح شورای عالی انتقال پایتخت تشکیل و در مورد این موضوع بررسی های لازم انجام می شود.

وی تاکید کرد: تلاش ما این است که به نفع پایتخت کار کنیم و بر اساس این طرح یا پایتخت منتقل یا ساماندهی می شود.

در مقدمه این طرح آمده است: کلانشهر تهران به عنوان مرکز اصلی سیاسی، اقتصادی و جمعیتی کشور در پی فرآیند رشد شتابان و فراینده خود در طی دهه های اخیر با چالش های محتوایی و زیر ساختی عمیقی رو به رو است.

طراحان طرح انتقال پایتخت تاکید دارند که به رغم توجه و اقدامات متعددی که تاکنون انجام شده است، مانند تمرکز زدایی صنایع در شعاع 120 کیلومتری، معافیت های مالیاتی، راهبرد توسعه شهرهای میانی، تفرق مراکز آموزشی و فرهنگی و انتخاب شهرهای اصلی در شبکه منظم، هنوز بسیاری از تهدیدات وجود دارد.

طراحان معتقدند: اثر بخش نبودن راهکارهای به کار گرفته شده اتخاذ سیاست ها و راهبردهای متناسب جدیدی را ضروری می سازد.لذا یکی از راهبردها و ایده هایی که در دستیابی به توفیق در مواجهه با چالش های فعلی تهران مطرح است، تفرق و واگذاری نقش سیاسی اداری به مراکز جداگانه جدیدی است.

در ماده یک این طرح پنج ماده ای پیشنهاد شده است که به منظور بررسی و جمع بندی مطالعات انجام شده درمورد تراکم زدایی و ساماندهی شهر تهران و انتقال پایتخت سیاسی و اداری کشور و انجام پژوهش های ضروری به منظور تکمیل آنها با هدف امکان سنجی و ارایه راهکارهای برون رفت از وضع موجود، تبیین و ارزیابی، پیش بینی و تعیین پیش نیازها، الزامات و تمهیدات اجرایی، راهبردهای پیشنهادی برای ساماندهی پایتخت و تهیه برنامه های اجرایی لازم، بررسی و جا نمایی مکان مناسب برای انتقال پایتخت سیاسی و اداری و ساماندهی پایتخت جدید در افق های زمانی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت، شورای ساماندهی پایتخت با استفاده از ظرفیت ها و امکانات موجود در قوه مجریه تشکیل شود.

براساس ماده 2 این طرح، شورای ساماندهی پایتخت اعتبارات مورد نیاز را در لایحه بودجه سالانه کل کشور پیش بینی و منظور می کند.

در ماده 3 این طرح نیز پیشنهاد شده است: اعضای شورای ساماندهی شامل رییس جمهوری یا معاون اول ریس جمهوری به عنوان رییس شورا ، وزیر کشور که دبیری شورا را بر عهده دارد،

دو نفر از اعضای کمیسیون های تخصصی (شوراها و امور داخلی و برنامه و بودجه و محاسبات با انتخاب مجلس شورای اسلامی) ،

وزیر راه و شهرسازی، وزیر نیرو ،وزیر جهاد کشاورزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی، وزیر نفت، معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس جهمهوری باشد.

شهردار تهران، نماینده ستاد کل نیروهای مسلح، رییس سازمان پدافند غیر عامل، رییس سازمان میراث فرهنگی نیز از دیگر اعضای این شورا خواهند بود.

در ماده 4 این طرح آمده است: این شورا موظف است حداکثر ظرف دو سال از تاریخ لازم الاجرا شدن این قانون، طرح جامع ساماندهی و انتخاب مکان مناسب برای پایتخت سیاسی-اداری را تهیه و برای انجام سایر اقدامات قانونی، به دولت ارائه کند.

بر اساس ماده 5 این طرح، دولت موظف است آیین نامه اجرایی این قانون را ظرف شش ماه از تاریخ لازم الاجرا شدن تهیه و به تصویب هیات وزیران برسد.

امضا کنندگان این طرح 151 نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی هستند که از مهم ترین آنان می توان به «ابوالفضل ابوترابی» عضو کمیسیون حقوقی و قضایی، «امیر حسین قاضی زاده هاشمی» سخنگوی کمیسیون اجتماعی، «عبدالرضا عزیزی» رییس کمیسیون اجتماعی، «روح الله حسینیان» عضو فراکسیون اصولگرایان «محمدرضا پورابراهیمی» عضو کمیسیون اقتصادی ،«محمد حسن آصفری» عضو هیات رییسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی، «محمد مهدی زاهدی» رییس کمیسیون آموزش و تحقیقات، «حمید رسایی» نماینده تهران در مجلس ،«الهیار ملکشاهی» رییس کمیسیون حقوقی و قضایی، «بیژن نوباوه وطن» نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی اشاره کرد.