زلزله‎ای که "اسنودن" در دنیای حریم خصوصی به پا کرد

افشاگری‌های ادوارد اسنودن٬ متخصص جوان امنیت دیجیتال درباره پروژه «پریسم» و جاسوسی‌های گسترده آژانس امنیت ملی آمریکا (NSA) روی ارتباطات دیجیتال شهروندان در سراسر جهان آن‌قدر تکان‌دهنده بود که حالا بحث درباره «تاثیر اسنودن» (Snowden Effect) را در عرصه‌های گوناگونی می‌توان پی گرفت؛ از معادلات ژئوپلتیک و دیپلماتیک سیاست جهانی گرفته تا زیر و بم زندگی آنلاین و آفلاین شهروندان در هر نقطه‌ای از کره زمین که به شبکه‌های جهانی ارتباطات متصل است.

اسنودن با صدایی رسا و به شکل مستند اهمیت حراست از حریم خصوصی و امنیت آنلاین کاربران در برابر تلاش‌های پنهان و سیستماتیک دولت‌ها برای شنود٬ رهگیری و تجسس الکترونیک ارتباطات دیجیتال را به دنیا نشان داد. او نشان داد که اینترنت در کنار همه مواهبی که برای جوامع بشری به ارمغان می‌آورد٬ تا چه اندازه شهروندان را در برابر جاسوسی مخوف دولت‌ها آسیب‌پذیر می‌کند.

اسنودن نشان داد که در عصر اینترنت دست دولت‌ها آن‌قدر برای تجسس در ارتباطات باز است که حتی داده‌ها و پیام‌های رمزگذاری‌شده هم از گزند برنامه‌های تهاجمی آنها برای جاسوسی در امان نیستند و در یک کلام٬ حریم خصوصی حتی اگر نمرده باشد٬ عملا در عصر انفجار اینترنت "توهمی بیش نیست" و روش‌های رایج کاربران سراسر جهان برای به‌اشتراک‌گذاری داده‌ها٬ در برابر سیستم جاسوسی دولت‌ها آسیب‌پذیری‌های بسیار بزرگی دارد.

آگاهی‌بخشی و شفافیت٬ مقدمه تغییر روند مسلط

اگر اسنودن نبود حتما به این زودی‌ها نمی‌فهمیدیم که تمرکز حاکمیت اینترنت در دست آمریکا چه مخاطرات عظیمی برای آینده اینترنت دارد. وقتی همه غول‌های جهان تکنولوژی از مایکروسافت و گوگل گرفته تا اپل و فیس‌بوک برای تسهیل رفت‌وآمد جاسوسان آژانس امنیت ملی به سرورهای خود "در پشتی" برای آنها تعبیه می‌کنند٬ دیگر اعتماد کردن به سرویس‌هایی که ارائه می‌کنند به سادگی ممکن نیست.

پیش از رسوایی NSA تا این اندازه روشن نمی‌دانستیم با پروژه‌های عظیم داده‌کاوی (Data Mining) که دولت‌ها و به‌خصوص دولت آمریکا در دست اجرا دارند٬ برای آن‌که داده‌ها و فعالیت‌های خصوصی کاربران در اینترنت واقعا خصوصی بماند٬ انقلابی بزرگ باید در عرصه امنیت و حریم خصوصی رخ دهد.

در پی همین افشاگری‌های ادوارد اسنودن است که حالا متخصصان امنیت در بسیاری از کشورهای جهان به تکاپو افتاده‌اند تا روند جاری را متحول کنند؛ با راه‌اندازی سرویس‌های ملی در برابر سرویس‌های جهان‌گیری که با آژانس امنیت ملی آمریکا همکاری‌های تنگاتنگی دارند٬ با تلاش برای خلق پروتکل‌های قدرتمندتر امنیتی٬ با طرح‌ریزی ساختاری متفاوت برای بازگرداندن حقوق ازدست‌رفته دیجیتال به زندگی آنلاین کاربران.

آن‌طور که گلن گرین‌والد٬ روزنامه‌نگار گاردین می‌گوید: «اسنودن از این‌که چنین بحث‌های گسترده‌ای درباره امنیت آنلاین و حریم خصوصی در سراسر جهان برانگیخته بسیار خشنود است؛ این دقیقا مهم‌ترین هدف او از افشاگری پیرامون جاسوسی‌های پنهانی آژانس امنیت ملی آمریکا است».

اطلاع‌رسانی به شهروندان سراسر جهان و آگاهی‌بخشی به آنها درباره پی‌آمدهای این سیاست‌های تهاجمی٬ مقدمه ایجاد تغییر است٬ چون در نهایت چیزی جز قدرت شهروندان نمی‌تواند سازمان‌هایی نظیر NSA را وادار به بازنگری در سیاست‌های خود کند.

تلاش آمریکا برای "خطرناک" جلوه دادن افشاگری‌های اسنودن

به نقل از دویچه وله، در کنار جنبه‌های مثبت افشاگری‌های اسنودن٬ سویه‌های تاریکی هم وجود دارد. تروریست‌ها٬ هکرها٬ فعالان "بازار سیاه دیجیتال" و دیگر مجرمان هر دو جهان آنلاین و آفلاین مطمئنا از اطلاعات محرمانه‌ای که افشا شده سوء استفاده خواهند کرد. اما دولت آمریکا سخت در تلاش است تا با تمرکز صرف روی این سویه‌های تاریک٬ ادوارد اسنودن را پدیده‌ای خطرناک نشان دهد که امنیت ملی این کشور را در معرض تهدیدات جدی قرار داده است.

هفته گذشته آژانس امنیت ملی آمریکا اعلام کرد که گروه‌های تروریستی پس از افشای اطلاعات محرمانه توسط اسنودن٬ روش‌های ارتباطی خود را تغییر داده‌اند تا از رادارهای جاسوسی این سازمان عظیم بگریزند. کیث الکساندر٬ رئیس NSA این مساله را "خسارتی بزرگ و برگشت‌ناپذیر" خوانده است.

مقامات اطلاعاتی آمریکا همچنین می‌گویند کنترل پی‌آمدهای این افشاگری‌ها از عهده ادوارد اسنودن و دیگر کسانی که با او برای تحقق اهدافش همکاری می‌کنند٬ خارج است و بسیاری از آسیب‌هایی که از جانب این افشاگری‌ها به امنیت ملی آمریکا وارد شده٬ جبران‌ناپذیر است.

این‌که اسنودن برای جهان امروز "تهدیدی بزرگ" است یا "فرصتی بی‌نظیر" مساله‌ای است که تاریخ درباره آن قضاوت خواهد کرد. هنوز این بازی به پایان نرسیده و مشخص نیست که بازنده‌ها و برنده‌های بزرگ این افشاگری‌ها چه کسانی خواهند بود. گذشته از این٬ روزهای پرخبر بیشتری هم در پیش است. اما این نکته آشکار است که روایت محافل اطلاعاتی وابسته به دولت آمریکا٬ همه ماجرا نیست و "تاثیر اسنودن" دامنه گسترده‌ای به پهنای سراسر جهان دارد.