افشای جاسوسی سازمان امنیت ملّی آمریکا از سوابق اینترنتی و شنود مکالمات تلفنی میلیون‌ها شهروند آمریکایی، که «ادوارد اسنودن»، پیمانکار اسبق این سازمان آنها را افشا کرد، اگرچه موجب شگفتی مردم سرتاسر جهان شد، اما به واقع موضوع تازه‌ای نبود.
افشاگران زیادی قبل از «اسنودن» که این روزها نامش زبانزد خاص و عام است تلاش کردند از جنبه‌های برنامه جاسوسی آژانس امنیت ملی آمریکا پرده بردارند.
گزارش زیر نگاهی است به افشاگرانی که قبل از ادوارد اسنودن، درباره جاسوسی از شهروندان آمریکا هشدار داده بودند، اما هشدارهایشان به بهانه‌های مختلف از انحراف جنسی گرفته تا بیماری روانی، به حاشیه رانده شده بود.
«ویلیام همیلتون مارتین و برنون اف میشل»
شاید خود «ادوارد اسنودن» هم نمی‌دانست که پروازش در روز شنبه 22 ژوئن (اول تیرماه) از هنگ‌کنگ به مسکو برای درخواست پناهندگی از این کشور، قرابت زمانی عجیبی با پرواز دو افشاگر دیگر داشت که 53 سال پیش با دغدغه‌ای مشابه خاک آمریکا را ترک می‌کردند.
روز شنبه 25 ژوئن 1960، دو کارمند آژانس امنیت ملی آمریکا به نامهای «ویلیام همیلتون مارتین» و «برنون اف میشل» که همانند اسنودن اطلاعات زیادی از عملیات جاسوسی داخلی این سازمان داشتند واشنگتن را به قصد مسکو ترک کردند.
مارتین و میشل در روز 6 سپتامبر 1960 در یک کنفرانس خبری در مسکو از سیاست‌های مختلف آمریکا از جمله نقض حریم هوایی کشورهای دیگر و جاسوسی از متحدان کشورشان پرده برداشتند.
آنها در این کنفرانس خبری با قرائت بیانیه‌ای انگیزه‌هایشان از پناهندگی به شوروی و افشاگری‌هایشان را بیان کردند.
مارتین و میشل با اشاره به یک سخنرانی ژنرال «توماس پاور»، رئیس وقت فرماندهی نیروی هوایی راهبردی آمریکا، در سال 1960، سیاست‌های آمریکا را «تهدیدی برای صلح جهانی دانستند.»
در این بیانیه که میشل آن را قرائت می‌کرد درباره سخنرانی این فرمانده آمریکایی گفته شد: «بیانیه ژنرال پاور حاوی این پیش‌فرض خطرناک است که آمریکا صاحب دنیاست.»
این بیانیه در حالی قرائت می‌شد که چند ماه پیشتر یک فروند هواپیمای U-2 جاسوسی آمریکا بر فراز روسیه سرنگون شده بود. خلبان این هواپیما به نام «فرانسیس گری پاورز» که حریم هوایی شوروی را نقض کرده بود، دستگیر، محاکمه و روانه زندان شده بود. آیزنهاور، رئیس جمهور وقت آمریکا، هم تن به عذرخواهی برای این حادثه نداده بود.
هنوز مشخص نیست که این دو افشاگر آمریکایی چه جزئیاتی از سیاست‌ها یا برنامه‌های آمریکا را به به روس‌ها دادند، اما مطالبی که آنها در بیانیه‌شان درباره پروازهای جاسوسی آمریکا و دادن جزئیاتی کلی از شنود ارتباطات هوابرد توسط آژانس امنیت ملی بیان کردند چیزی نبود که از دو کشور پنهان باشد.
چند روز بعد از افشاگری‌ها، دولت آمریکا مارتین و میشل را «منحرفان جنسی» نامید ـ اصطلاحی که در آمریکای آن زمان برای هم‌جنس‌بازان به قصد تخریب به کار برده می‌شد. البته این اتهامی بود که به روایت اسناد محرمانه آمریکا تأیید نشده است.
«توماس تام»
سال 2005 مقاله‌ای از روزنامه نیویورک‌تایمز با استناد به یک دادستان گمنام در وزارت دادگستری آمریکا برای اولین بار افشا کرد که آژانس امنیت ملّی در پوشش برنامه‌های مبارزه با تروریسم اقدام به جاسوسی از شهروندان، بدون حکم قانونی کرده است. این دادستان گمنام «توماس تام» نام داشت، اما نام او را روزنامه نیویورک‌تایمز افشا نکرد، بلکه این اف‌بی آی بود که باعث شد نام او سر زبان‌ها بیفتد.
مجله نیوزویک در 12 آگوست 2007 گزارش داد مأموران اف‌بی‌آی به خاطر شک به اینکه منبع گمنام و افشاگر نیویورک‌تایمز آقای «توماس تام» بوده به منزل وی حمله کرده‌اند؛ اما در سال 2008 بود که باز هم در مقاله‌ای از مجله نیوزویک نقش او مورد تأیید قرار گرفت و او پس از آن افشاگری‌های علنی را آغاز کرد.
از جمله افشاگری‌های مهم توماس تام، برنامه‌ای به نام «استلیار وایند» بود که آژانس امنیت ملی به موجب آن به استخراج اطلاعات از ارتباطات شهروندان آمریکایی از جمله ایمیل‌ها، مکالمات تلفنی، مبادلات مالی و فعالیتهای اینترنتی آنها پرداخته بود.
در 26 آوریل سال 2011 پس از یک رشته تحقیقات کیفری طولانی، وزارت دادگستری اعلام کرد این وزارتخانه تحقیقات درباره تام را متوقف کرده و قرار اتهامی علیه وی صادر نمی‌کند. (منبع: روزنامه واشنگتن‌پست، 26 آوریل 2011)
افشاگری «توماس تام» کمک کرد بعدها آشکار شود برنامه «شناسایی تروریست‌ها» که دولت آقای جورج دبلیو بوش، رئیس جمهور وقت آمریکا تصویب کرده بود بیش از آنکه اقدامی در راستای شناسایی تروریست‌های خارجی باشد به ابزاری برای ساکت کردن صدای منتقدان رئیس جمهور وقت آمریکا بدل شده بود.
«ویلیام ادوارد بینی»
وقتی «ادوارد اسنودن» شروع به افشاگری درباره برنامه‌های جاسوسی آمریکا کرد باور آنچه او درباره گستره نفوذ دولت به جنبه‌های خصوصی زندگی مردم می‌گفت چندان دشوار نبود. یک علت این امر این بود که آنچه اسنودن می‌گفت، تازگی نداشت.
«ویلیام بینی» از مقامات بلندپایه آژانس امنیت ملی بود که پس از بیش از 30 سال خدمت در این سازمان به افشاگر فعالیتهای آن تبدیل شد و در 31 اکتبر 2001 از سمتش استعفا داد.
ویلیام بینی هنوز هم جزو منتقدان فعالیتهای آژانس امنیت ملی قلمداد می‌شود و با رسانه‌های مختلف درباره این موضوع مصاحبه می‌کند.
اولین موضع‌گیری ویلیام بینی به سپتامبر 2002 مربوط می‌شود که همراه با «کیرکه ویبه» و «ادوارد لومیس» از وزارت دفاع آمریکا خواستند درباره هدر دادن میلیون‌ها میلیون دلار پول در پروژه «تریل‌بلیزر» تحقیق کند.
پروژه تریل‌بلیزر پروژه‌ای از آژانس امنیت ملی آمریکا بود که هدف از آن توسعه قابلیت تحلیل داده‌ها روز شبکه‌های ارتباطی مانند اینترنت بود. این برنامه برای رصد کردن سازمان‌هایی ساخته شده بود که از روشهای ارتباطی مانند گوشی‌های همراه و ایمیل استفاده می‌کردند.
ویلیام بینی همچنین به طور علنی درباره جاسوسی از شهروندان آمریکا صحبت کرد و گفت برنامه‌های جاسوسی آمریکا پس از 11 سپتامبر 2001 «هیچ تفاوتی با کا.گ.ب، گشتاپو، اشتازی یا اس.اس ندارند.»
او هم از جمله افرادی بود که پس از افشاگری‌های روزنامه نیویورک‌تایمز در سال 2005 مورد حمله «اف‌بی‌آی» قرار گرفت. اف‌بی‌آی پس از حمله به منزل شخصی وی، رایانه شخصی، لوح‌های فشرده و اسناد شخصی و تجاری او را ضبط کرد.
آقای «ویلیام بینی» در ماه آوریل و مه 2012 هم در مصاحبه با سایت خبری ـ تحلیلی «دموکراسی ناو» برآورد کرد که آژانس امنیت ملی حدود 20 تریلیون ارتباطات مردم آمریکا اعم از مکالمات تلفنی، ایمیل‌ها و سایر انواع اطلاعات مربوط به آنها را شنود کرده است.
«مارک کلین»
یک تکنسین شرکت AT&T در سال 2006 از همکاری شرکتش با آژانس امنیت ملی آمریکا در جاسوسی از شهروندان پرده برداشت. طبق اطلاعاتی که آقای کلین افشا کرد این شرکت با همکاری آژانس امنیت ملی سخت‌افزارهایی برای نظارت، پایش و پردازش ارتباطات راه دور مردم آمریکا نصب و راه‌اندازی کرده بود.
همچنین طبق اطلاعات افشا شده مشخص شد آژانس امنیت ملی این اطلاعات را در یک ساختمان این شرکت در ایالت سانفرانسیسکو گردآوری می کرد که بعدها به «اتاق 641A» شهرت یافت. این اتاق متشکل از ابررایانه‌های آژانس برای جمع‌آوری مکالمات تلفنی و اینترنتی بود.
«راسل تایس»
«ادوارد اسنودن» پس از برملا کردن اقدامات دولت کشورش علیه شهروندان آمریکا و سایر کشورها گفت امید دارد فاش‌گویی‌هایش باعث شود دیگران هم جرأتمند شوند و در این باره گفتن آنچه می‌دانند را آغاز کنند. اما شاید «ادوارد اسنودن» خود جرأت افشاگری را وامدار «راسل تایس» است.
آقای «راسل تایس» تحلیلگر اطلاعاتی نیروی هوایی آمریکا، اداره اطلاعات دریایی، سازمان اطلاعات وزارت دفاع و آژانس امنیت ملی آمریکا بود. وی در خلال 20 سال فعالیتش با سازمان‌های مختلف دولتی آمریکا مأموریت‌های اطلاعاتی مختلفی در ارتباط با جنگ کوزورو، افغانستان، حمله انتحاری به ناو یو‌اس.اس در یمن به عهده گرفته است.
تایس در سال 2005 از جمله اولین کسانی بود که از استراق سمع آژانس امنیت ملی از شهروندان آمریکایی پرده برداشت. ویلیام بینی، توماس اندروز دریک، مارک کلین و توماس تام پس از آقای تایس دست به افشاگری زدند.
افشاگری «تایس»، مهمتر از همه این بود که مدیر آژانس امنیت ملی، معاونین رئیس ستاد مشترک عملیات هوایی و فضایی و وزیر دفاع آمریکا از طریق برنامه‌ای فوق‌العاده محرمانه موسوم به «برنامه دسترسی ویژه» که با نام متداولتر برنامه‌های «دنیای سیاه» سر زبان افتاده بود در گردآوری اطلاعات غیرقانونی از مردم آمریکا دست داشته‌اند.
چندین ماه پس از این افشاگری‌ها بود که آژانس امنیت ملی گفت راسل تایس به اختلالات روانی مبتلاست و به همین بهانه او را از کار برکنار ساخت. البته وی 9 ماه قبل و در یک دوره اجباری معاینات روانی که کارکنان آژانس امنیت ملی ملزم به شرکت در آن هستند، کاملا سالم تشخیص داده شده بود.