الگو سازی برای زنان جهان با کمک جیمزباند

در کتاب رکوردهای گینس «داستان های جیمزباند» به عنوان سودآورترین فیلم چند قسمتی در ژانر اکشن معرفی شده است. کارگردانان و بازیگرانی مختلفی در بیش از نیم قرن جیمز باند را زنده نگه داشته اند. تا کنون ۲۵ فیلم بلند سینمایی پیرامون جیمز باند ساخته شده است. بازیگرانی همچون شون کانری شش بار، راجر مور هفت بار، تیموتی دالتون دو بار، پیرس برازنان چهار بار و دنیل کریگ سه بار در نقش جیمز باند ظاهر شده اند.

جیمز باند یک مأمور سرویس امنیتی انگلستان (MI6) است که نخستین بار توسط یک نویسنده ی انگلیسی به نام «یان فلمینگ(Ian Fleming)» در سال ۱۹۵۲ میلادی (همان سالی که ملکه الیزابت به سلطنت رسید) تحت داستانی با نام "کازینو رویال” شخصیت پردازی شد.

خالق داستان‌های جیمز باند

کْد سازمانی باند، ۰۰۷ است، از این رو او را با نام "مأمور ۰۰۷″ نیز می شناسند. اولین فیلم سینمایی جیمز باند با نام دکتر نو” در سال ۱۹۶۲ ساخته شد. اکثر فیلم های جیمز باند توسط شرکت Eon Productions که یک کمپانی انگلیسی است، ساخته شده است. حق کپی رایت کاراکتر باند در اختیار کمپانی بالادستیِ Eon Productions است.

 جیمز باند تنها جاسوسی است که توانسته بیش از نیم قرن بر پرده ی سینما دوام آورده و در هر دوره ای مخاطبان را جذب کند. درباره این موضوع بسیار صحبت شده که براستی چرا باند هنوز یک کاراکتر زنده است؟

باند یک جاسوس انگلیسی در دوران جنگ سرد است، وی شیک پوش و خوش برخورد بوده و به راحتی اطرافیان به خصوص زنان را جذب خود می کند. در واقع باند با قهرمانان خشن و شلخته امریکایی تفاوت دارد، او قهرمانی انگلیسی است. برای همین است که سال ها توانسته مخاطبان را سرگرم کند چرا که او به شیوه اصیل انگلسی انسان را فریب می دهد. همچنین باند در هر دوره ای متناسب با رویدادهای و زندگی در همان زمان ظاهر می شود.

انگلیسی ها در طول زمان اجازه تغییر در شخصیت باند را نداده اند، اگرچه بازیگران مختلف چاشنی های متفاوتی به این کاراکتر افزوده اند اما مولفه های اصلی باند و فیلم های او در گذر زمان حفظ شده است و این یعنی باند یک جاسوس معمولی مانند سایر جاسوس های عالم هنر هفتم نیست. باند مأموریت ویژه ای از طرف روباه پیر بر عهده دارد، مأموریتی که کابوی های هالیوودی قادر به انجام آن نیستند. فیلم های جیمز باند اشتراکات زیادی دارند، تیتراژ خاص، موسیقی و طراحی صحنه منحصر به فرد، داستان خطی معین که روزگاری تقابل غرب و شرق بود و پس از پایان جنگ سرد، تبدیل شد به قصد اشرار برای تصرف و یا نابودی دنیا. در کنار این ها در فیلم های باند اغلب نقش نیروهای شر را بازیگران غیر انگلیسی زبان بازی می کنند. اما مهمترین وجوه اشتراک فیلم های باند سه عنصر قمار، شراب و روابط جنسی آزاد است. باند القای مسائل سیاسی و سبک زندگی را توأمان رقم می زند.

 جیمز باند مأمور است در کنار ملکه، جهان را از دست نیروهای شر نجات دهد، همان گونه که او را تا محل افتتاح المپیک همراهی می کند. در واقع جیمز باند اسطوره ای انگلیسی است که امروز وظیفه دارد تمدنی که تاریخ آن در مراسم افتتاحیه ی المپیک ۲۰۱۲ لندن به نمایش درآمد را از شر تروریست ها حفظ کند. تروریست هایی که بر طبق روایت آخرین جیمز باند اکران شده، "اسکای فال(Skyfall)”(2012میلادی) مذهبی شده اند و بر تکنولوژی های نوین و ابزارهای ارتباطی عصر حاضر تسلط دارند. به پاس سال ها تلاش باند برای نجات جهان، روز پنجم اکتبر ۲۰۱۲ میلادی به نام "روز جهانی جیمز باند” نامگذاری شد.

در طول زمان باند تغییراتی کرد، وی قدری خشن تر شد و به تبع آن از ویژگی رمانتیک بودنش کاسته شد. همچنین پوشش و نحوه تعامل او با زنان نیز متفاوت از گذشته است همچنان که میزان روابط جنسی و نمایش آن نیز بیشتر شده است، البته به جز آخرین جیمز باند که صحنه های مستهجن آن بسیار کاهش یافته و کارگردانش معتقد است این جیمز باند بر خلاف جیمز باندهای دیگر فرصت چندانی برای عشق و عاشقی و روابط جنسی ندارد. جیمز باند فیلم اسکای فایل برخلاف مأمور روئین تن پیشین معمولی تر شده و زخمی می شود، وی همچنین جنبه های انسانی بیشتری دارد.

 Bond girl کیست؟

"Bond girl” به عنوان یکی از مولفه های اصلی سری فیلم های باند کاراکتری است که در فیلم، داستان و یا بازی ویدئویی عاشق مأمور ۰۰۷ می شود. Bond Girl یکی از نمادهای فرهنگی(cultural icons) شناخته شده و مشهور ۵۰ سال گذشته است. اولین بار در رمان ها و داستان های کوتاه فلمینگ معرفی شد، تهیه کنندگان آلبرت بروکلی(Albert "Cubby” R. Broccoli) و هری سالزمن(Harry Saltzman) به آن جان بخشیده و حضور سینمایی اش پا به پای باند و با دکتر نو(Dr. No) در سال ۱۹۶۲ آغاز شد. پس از آن بودکه جهان غرب مسحور Bond Girl گشت.

درباره شخصیت و اینکه چه نقشی باید در فیلم داشته باشد، قانون مشخصی وجود ندارد. او ممکن است از جناح خودی و متحدین باند باشد و یا از دشمنان او، نقش محوری در مسیر انجام مأموریت داشته باشد و یا صرفاً یک ابزار جنسی باشد. البته در فیلم های باند کاراکترهای مؤنث دیگری هم وجود دارند که چون رابطه ی عاشقانه با باند ندارند، Bond girl محسوب نمی شوند، کاراکتر هایی مانند جودی دنچ(Judi Dench) به عنوان ام(M) و میس مانی پنی(Miss Moneypenny). هرچند شاید بتوان دو نفر را به عنوان Bond girl ویژه در اسکای فال محسوب کرد.

 چه چیز یک باند گرل (Bond girl) را می سازد؟

زمانی که اُرسولا اَندرس(Ursula Andress) در نقش Honey Ryder ، حدودا پنجاه سال قبل در دکتر نو (اولین فیلم جیمز باند) از اقیانوس خارج شد (یکی از صحنه های محبوب تاریخ سینما در غرب)، این واژه معنای یک استقلال جنسی را می داد؛ زن جذابی که با ۰۰۷ لاس زنی می کرد.

بر این اساس در هر یک از فیلم های جیمز باندکه تا کنون اکران شده است، باند حداقل با یک Bond girl همراه بوده است. در حالی که باند همواره باند بوده است، زنان در هر دوره متناسب با آن زمان تکامل یافته و کارهایی را انجام دادند که یک زن می توانست انجام دهد.

Bond girl به عنوان یک مولفه ی فرهنگی در حوزه مسائل زنان، در طول نیم قرن یک استاندارد برای زیبایی تعریف کرده است. آن ها دارای شخصیت های جذاب پر زرق و برق هستند، کمی مردانه لباس می پوشند، جواهرات کمی دارند، در کنار کمربند چرمی و کفش چرمی پنجه مربعی.(البته تغییراتی نیز در لباس های Bond girl روی داده است، Bond girl در ابتدا با لباس شب و لباس زیر تعریف می شد که در زمان لازم برهنه بود.) اغلب سبک وزن بوده و در مواردی نیز برنزه اند. همچنین عموماً آرایش کمی داشته و یا بدون آرایش اند.

همیشه این Bond girl ها هستند که مجذوب و عاشق باند می شوند، تنها در دو فیلم(On Her Majesty’s Secret Service – (2006) Casino Royale ) است که باند عاشق می شود. Bond girl ها ثابت نیستند و از فیلمی به فیلم دیگر تغییر می کنند. در سال های گذشته بعضاً این سوال مطرح شده که چرا Bond girl ها از فیلمی به فیلم دیگر تغییر می کنند و چرا هیچ گاه در فیلم های بعدی از آن ها یادی نمی شود؟ پاسخ این سوال را می توان با در نظر گرفتن این نکته داد که زن در هنر سمبلی است از سرزمین و عقیده، Bond girl ها نیز اغلب از زنان بومیِ کشوری هستند که باند در آن مشغول انجام ماموریت است.

در نتیجه این کاراکتر با وجود آنکه همیشه وجود دارد اما از فیلمی به فیلم دیگری متفاوت است چرا که کشورها، فرهنگ ها و دشمنان متفاوت اند. مورد دیگری که مبتنی بر این نکته می توان به آن اشاره کرد و اغلب در فیلم های قدیمی تر باند دیده می شود این است که تسلیم شدن یک زن بومیِ کشور و یا گروه دشمن در برابر این جاسوس بریتانیایی و خود را در اختیار وی گذاشتن، تلویحی است از تسلیم شدن عقیده، سرزمین و در واقع هویت دشمن در برابر او. البته فیلم های باند با سیاست جنسی تصاعدی شان(progressive sexual politics) شناخته نمی شوند.

 نکته قابل توجه دیگری که در این میان وجود دارد این است که Bond girl ها پیکره هایی(feminist icons) فمینیست هستند، همچنان که به عنوان یک بخش فریبنده و تمثالی(iconic part) در سری فیلم های جیمز باند در نظر گرفته می شوند. این دختران از اعضای یکی از منحصر به فردترین گروه های کسب و کار در حوزه ی فیلم شده اند.برخی فیلم اسکای فال را فمینیست ترین فیلم باندی می دانند.

Bond girl ها در دوره های اخیر زن مدرن را به نمایش می گذارند، آن ها بسیار با استعداد و منعطف هستند، در رشته ی خود پیشتاز بوده و می توانند هر کاری را انجام دهند.

نائومی هریس (Naomie Harris) که Bond girl فیلم اسکای فال است، در این باره می گوید: «آن ها(Bond girl) با مردان مساوی هستند و ما باید این را در فیلم ها نشان دهیم.»

 Bond girl های اسکای فال

یکی از کاراکترهای زنِ اسکای فال سورین(Sévérine) یک دوشیزه ی مدل پایبند! و در خطر تجاوز است که از باند می خواهد او را از دست یک تبه کار وحشتناک نجات دهد. اما ایو(Eve) که نائومی هریس نقش آن را بازی می کند یکی از همکاران ۰۰۷ در ام.آی.سیکس است و گرچه شبیه یک Bond girl با مأمور ام.آی.سیکس ارتباط داشته، اما احتیاج به نجات دادن ندارد.

او می تواند در خیابان های شلوغ رانندگی کند، به اطلاعات محرمانه رسیدگی کرده و به خوبی تیراندازی کند. هریس به مجله تایم گفته است که از تهیه کنندگان خواسته به او نقش یک توئیست مدرن(modern twist) را بدهند. هریس همچنین ادامه می دهد: «من کاملاً درباره ی آن خوشحالم(به عنوان Bond girl صدا زده شدن)، من آن را توهین آمیز یا چیزی شبیه آن نیافتم. این فقط یک عنوان است که به زنانی که در فیلم های باند بازی می کنند داده می شود. اگرچه امروز ما از کلیشه های این واژه فاصله گرفته ایم، Bond girl می تواند هر کاری انجام دهد.». این نکته تایید این است که Bond girl های سال های اخیر بیشتر به سمت الگوهای فمینیستی حرکت کرده و از صرفاً ابزارجنسی بودن قدری فاصله گرفته اند، البته در غرب از Bond girl های دهه ی ۶۰ به عنوان سمبل استقلال جنسی یاد می شود!.

 سورین ایو

نویسنده ی گاردین در این باره می گوید: «این انتقال جایگاه زنان بخشی از چراییِ اینکه اسکای فال بزرگترین افتتاحیه باند تاکنون را داشته و حتی از کازینو رویال(۲۰۰۶) با ۵۸۶ میلیون دلار سبقت گرفته است، می باشد.» نویسنده ای دیگر نیز چنین می نویسد: «… شاید دلیل بدبینانه ی دیگری نیز وجود داشته باشد، موفقیت تجاری. پس از سر و صدای سال گذشته "بریدزمیدز” به نظر میرسد هالیوود از این حقیقت که زنان واقعاً می توانند فیلم ها را بفروشند، استفاده کرده است. و اثرات آن در عرصه عمل نیز در حال اتفاق افتادن است….»

این موضوع علل مختلفی دارد اما شاید بطور کلی بتوان گفت چون سری فیلم های باند قرار است هم سیاست و هم سبک زندگی، آن هم به شیوه ی انگلیسی، را برای جهانیان تعریف کند، و با توجه به اینکه هم اکنون استفاده از جاذبه های زنانه در بسیاری از فیلم ها و سریال ها و بطور کل آثار هنریِ! رشته های مختلف رواج دارد و از طرف دیگر فضای سایبر نیز مملو است از تصاویر مستهجن و سایت های این حوزه، به علاوه ی این مورد که جنگ سرد پایان یافته و لازم نیست برای تسلط بر کشوری و یا سیستم امنیتی اش، یک زن به عنوان نماد سرزمین و عقیده ی کشور هدف تسلیم باند شده و به رابطه ی جنسی با او تن دهد، بنابراین دیگر لازم نیست از زنان به صرف ابزاری جنسی برای ترویج بی عفتی در جوامع استفاده کرد، جوامعی که در آن ها زنان عاشق کاراکتر باند شده و در ناخودآگاه ذهن خود تسلیم وی و در واقع تسلیم بریتانیای کبیر می شوند. در نتیجه Bond girl های جدید باید فمینیسم را در سراسر جهان پیاده کنند و در کنار باند گام به گام زنان جوامع مختلف را به برابر شدن با مردان تشویق نمایند.

در میان جوامع غربی و غرب دوستان اغلب Bond Girl را به عنوان یک زن آزاد شده و الگوی اصیل فمینیست ستایش می کنند، درنتیجه وی به جز موارد بسیار معدود مورد مطالعه ی انتقادی قرار نگرفته است. کتاب "متزلزل و مخلوط: فمینیسم جیمز باندی(Shaken & Stirred: The Feminism of James Bond)” نمونه ی یک اثر نقادانه به پدیده ی Bond Girl است. این کتاب Bond Girl سینمایی را تحلیل کرده و درباره ی اینکه این کاراکتر در ابتدا به عنوان یک الگوی متفاوت ظاهر شده است، بحث می کند. الگویی که یک مقوله ی سنتی را تقویت کرده، زنان ایده آلی که به عنوان یک نماد مرتجع قدرتمند(powerful reactionary symbol) در برابر جنبش برابری جنسیتی(gender equality movement) که امتیازاتی را در دهه های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ در ایالات متحده بدست آورده بود، خدمت کردند.

در ادامه این کتاب نظری اجمالی به موج دوم فمینیسم، جنبش آزادسازی زنان (second wave feminism, the Women’s Liberation Movement) و بازنمودهای فرهنگی زنان در طول نیمه ی دوم قرن بیستم امریکا از درون یک لنز باندی(جیمز باند – Bondian) دارد. کتاب سیر تکاملی Bond Girl سینمایی و دستیابی او به تأثیرات فرهنگی و اینکه او کیست و چه چیز به نمایش می گذارد را در ۱۱ فیلم اول سری جیمزباند(James Bond franchise) بررسی می کند، یک دوره ی هفده ساله که تحت عنوان عصر طلائی Bond Girl شرح داده می شود.

در کتاب رابرت ای کاپلن (Robert A. Caplen) خواننده در پایان یک آنالیز جزئی شده از تکامل پیچیده ی کاراکتر Bond Girl در دست دارد. به عقیده یک نویسنده این کتاب یک پرسپکتیو فمینیستی کامل را تعریف می کند.

 حمایت از حقوق زنان به سبک باند، جیمز باند!

در سال ۲۰۱۱ ویدئویی ۲دقیقه ای از جیمز باند به مناسب روز بین المللی زنان منتشر شد. این ویدئو با همکاری جودی دنچ و دنیل کریگ ساخته شد. ابتدا کریگ به سمت دوربین جلو آمده و به دوربین نگاه می کند، در همین حال دنچ درباره ی وضعیت زنان و مردان صحبت می کند، کریگ از صحنه خارج شده و سپس با لباس و آرایش زنانه مجدداً جلوی دوربین ظاهر می شود. در انتها نیز با نگاهی غم آلود به دوربین نگاه می کند. روزنامه ی گاردین دراین باره می نویسد: «… (باند) برای بیش از نیم قرن با زنان خوابیده، آن ها نجات داده، دوست داشته و سهم عادلانه ی خود را از دست داده است، اما آیا باند توانسته حمله های جنسی به دختران جوانی که در کشورهای در حال توسعه به مدرسه می روند را متوقف کند؟…»

 نکته ای که نویسنده گاردین به آن اشاره نمی کند نقش باند در دامن زدن به بی عفتی و بی حیایی و در نتیجه افزایش آمار هتک حرمت زنان و دختران است. همان طور که مشخص شد کاراکتر Bond girl صرفاً یک ابزار جنسی برای دامن زدن به بی عفتی جهانی و بسط و گسترش روابط جنسی آزاد و بی قید و شرط است. به راستی چه میزان از پرده دری ها و هتاکی های صورت گرفته در سراسر جهان می تواند محصول حضور این جاسوس انگلیسی باشد؟ برای بدست آوردن برآورد کافی است نگاهی دوباره به پوستر فیلم های باند داشته باشیم.

روابط جنسی مفرط و بی قید و بند باند به حدی است که حتی بی.بی.سی به عنوان کانال رسمی حکومت بریتانیا نیز به آن اعتراض کرده و این حد از روابط را فقط در یک دنیای خیالی امکان پذیر می داند. بی.بی.سی در این باره می نویسد: «… برآورد وضعیت سلامتی(The Health Survey) انگلستان که در سال ۲۰۱۱ منتشر شد، می گوید که مردان به طور میانگین ۹٫۳ شریک جنسی زن در طول زندگی شان دارند. … مطالعه ای که در سال ۲۰۰۹ بر روی سری فیلم های باند صورت گرفت، این نتیجه را بدست آورد که در ۲۰ فیلم، باند از تماس جنسی با ۴۶ زن لذت برده است. … بعد از هم این ها آیا ۰۰۷ می تواند یک تک همسر، متعهد و قابل اطمینان باشد؟ … برای ۵۰ سال مخاطبان خواستار این بودند که قهرمانشان یک نوع خاص از مجردی که روابط جنسی بی قاعده دارد، باشد. نام او باند است، جیمز باند.»

البته عجیب نیست که باند به این شیوه از حقوق زنان دفاع کند چرا که اساساً تمدن غرب حق زن را در آزادی جنسی خلاصه می کند، بلکه عجیب این است که چرا فمینیست ها کوچکترین اعتراضی به این سبک بی بند و باری باند و تمتع او از Bond girl های مختلف ندارند و تازه اقدام او در حمایت از حقوق زنان را نیز ارج می نهند!!!

به علت چند وجهی بودن Bond girl است که نمی توان برای آن معنای مشخصی در زبان فارسی در نظر گرفت، Bond girl صرفاً یک فاحشه یا معشوقه نیست، نقش ثابتی نیز در روند داستان فیلم های باند نیز ندارد، گاه توانایی های تکنیکی دارد و گاه صرفاً یک مانکن است. اما این کاراکتر در طول سال ها روند حساب شده ای را طی کرده، همچنان که باند نیز از یک جاسوس دوران جنگ سرد فاصله گرفته و چهره امروزی پیدا کرده است.

 اهمیت Bond girl به عنوان یک مولفه فرهنگی از اینجا روشن می شود که بدون آن حتی المپیک نیز افتتاح نمی شود. باند برای افتتاح المپیک باید Bond girl را در کنار خود داشته باشد و چون نمی توان از Bond girl های رایج سینمایی استفاده کرد و هم اینکه پیام های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی افتتاحیه ی المپیک لندن، پیام هایی ساده و دم دستی نیستند، در نتیجه ملکه باید نقش Bond girl را بازی کند. اما در اینجا Bond girl یک نقش فرعی را بر عهده ندارد بلکه در جایگاه نقش اول ظاهر می شود. اینجا باند است که زندگی خود را به Bond girl مدیون است، اولین داستان باند در سال ۱۹۵۲ میلادی نوشته شد و ملکه نیز همین سال به سلطنت رسید، پس عمر باند به اندازه ی طول مدت سلطنت ملکه الیزابت دوم است. باند سال ها حضور و اوج گرفتنش بر پرده سینما را مدیون ملکه است. در فیلم افتتاحیه ی المپیک ۲۰۱۲ میلادی نیز ملکه با سپردن مأموریتی سنگین به باند اعتماد خود به او را نشان می دهد. اگر حمایت های وی نبود هیچ گاه باند آن چنان محبوب نمی شد تا روز جهانی داشته باشد.

پنجم اکتبر ۲۰۱۲ میلادی روز جهانی جیمز باند بود، روزی که طرفداران این جاسوس انگلیسی در سراسر جهان پنجاهمین سالگرد تولد این کاراکتر را گرامی داشتند! برخی رسانه های داخلی نیز این گرامیداشت جهانی را حمل بر این کردند که اصالت نژادی این مأمور ۰۰۷ برای طرفدارانش اهمیت چندانی ندارد، این حرف بدین معناست که انگلیسی بودن این جاسوس و در کل سیاست های استعماری روباه پیر برای سینما دوستانِ سراسر جهان اهمیتی ندارد، تعجب نباید کرد، هنگامی که افراد خود را بی قید و شرط در اختیار رسانه های مختلف از جمله سینما می گذراند، باید هم دنیای واقعی را فدای زرق و برق دنیای دروغین و خیالی سینما کنند، و القاییات فیلم هایی مانند سری جیمز باند را نادیده گرفته و تنها از اکشن و ماجراجویی و صحنه های محرک آن لذت ببرند.

درباره حمایت ملکه الیزابت از سینمای بریتانیا و در نتیجه رشد و نمو پدیده ای به نام جیمز باند در حوزه فرهنگ جهانی می توان به این گفته جرج لوکاس در مراسم تقدیر از ملکه توجه کرد: «… من از سال ۷۵ اینجا بوده ام، بنابراین اینجا سرزمین دوم من است. من تعداد زیادی فیلم اینجا گرفته ام، نه فقط ۴ قسمت از جنگ ستارگان، بلکه ایندیانا جونز و همه نوع فیلم این یک جاده ی طولانی است. … سال های خیلی دور بریتانیا از صنعت فیلمسازی پشتیبانی نمی کرد و وقتی من به اینجا آمدم در مراحل پایانی عمر خود بود اما خوشبختانه امروز بسیار استوارتر شده است.»

 در مجموع این انتخاب بشر غربی است، اصالت را در یک خانم مسن انگلیسی با آداب معاشرت انگلیسی ببیند، مسحور Bond girl شود، برای افتتاح المپیک به انتظار آمدن باندِ خیالی و خود ساخته بنشیند، اما پیامبران الهی را تنها باور ابراهیمیان دانسته و حکومت شان را دیکتاتوری بنامد. نتیجه آن که به کمک فحشای گسترش یافته توسط باند و دیگر اسطوره ها و قهرمانان خیالی روز به روز خود، خانواده و جامعه اش در باتلاقی از جهالت و پلیدی فرو خواهند رفت در حالی که چشم به شکوه ملکه و جذابیت Bond girl دارند.

 

 

مشرق