واکنش بین المللی به دور اخیر مذاکرات هسته ای بی نتیجه با ایران که بیش از دو ماه قبل انجام شد، بسیار خنثی بود. شاید پس از نزدیک به یک دهه مذاکره بی ثمر، جهان از سیاست های غیر قابل تغییر ایرانیان ، خسته شده باشد. سیاستی که به نظر نمی رسد با روی کار آمدن رئیس جمهور جدید نیز دستخوش تحولات جدی شود.
اما حس بحران پس از بن بست ماه آوریل در مذاکرات قزاقستان جدی است و این باید نقطه عطفی در رویکرد آمریکا در قبال ایران باشد.درحالی که ایران در میز مذاکرات هسته ای با جامعه بین المللی زمان روز را شب می کند، برنامه های هسته ای اش پیش می رود و در آستانه پیشرفت هایی قرار دارد که می تواند تداوم استراتژی ایالات متحده را به چالش بکشد.
این پیشرفت ها شامل نصب سانتریفوژهای جدید در تاسیسات هسته ای است که می توانند با سرعت بیشتری مقادیر مضاعفی اورانیوم غنی شده تولید کنند. به این ترتیب زمان مورد نیاز برای جمهوری اسلامی ایران به منظور تولید بمب هسته ای، کوتاه تر می شود. از سوی دیگر ایران با پیشرفت هایی در زمینه راکتور آب سنگین که می تواند پلوتونیوم تولید کند، مواجه بوده است. این راکتور می تواند از اواخر سال آینده، راه جدیدی برای ایران باز کند که مقصد آن ساخت سلاح هسته ای است.
این تحولات نشان دهنده موفقیت ایران در تغییر شکل بنیادین برنامه هسته ای اش در دهه گذشته به رغم فشار فزاینده تحریم هاست.زمانی که آژانس بین المللی انرژی اتمی نخستین گزارش خود را در ژوئن 2003، در مورد برنامه های هسته ای ایران منتشر کرد، تهران هیچ تاسیسات مجهز به سانتریفوژی در اختیار نداشت و ذخیره اورانیوم غنی شده نیز تولید نکرده بود. اکنون با گذشت 10 سال، ایران 17 هزار سانتریفوژ در دو تاسیسات هسته ای و بیش از 6 تن اورانیوم غنی شده با خلوص 5 درصد دارد که در صورت غنی سازی بیشتر می تواند برای تولید 5 بمب هسته ای کافی باشد.
از سوی دیگر ایران ذخایر رو به روشدی از اورانیوم غنی شده 20 درصدی دارد که تبدیل آن به مواد مورد نیاز برای ساخت بمب هسته ای، آسان تر است. هرچند ایران بخشی از این ذخایر را به صفحه های سوخت تبدیل کرده اما می تواند دوباره آنها را با عملیات معکوس به اورانیوم غنی شده تغییر شکل دهد.ما از حامیان سرسخت رویکرد دوسویه در مورد ایران شامل افزایش فشار تحریم ها و ایزوله دیپلماتیک ضمن تلاش برای مذاکره با تهران بوده ایم. دولت اوباما نیز با دنبال کردن این راه در چهار سال گذشته، مسیر صحیحی را انتخاب کرده است.
اما با توجه به شتاب پیشرفت های هسته ای ایران زمان در جهتی در حال سپری شدن است که اعتبار دیپلماسی را کاهش داده یا اینکه به طور کلی وزنه دیپلماتیک را از بین می برد. ایالات متحده باید به سرعت در جهت به تصویر کشیدن انتخاب های پیش روی رهبران ایران، گام های متعددی بردارد.
نخست ، ما بر این باوریم که آمریکا – همراه با دیگر اعضای دایم شورای امنیت و آلمان – باید یک پیشنهاد جامع و جدی را روی میز بگذارد که هم برای مردم ایران جذاب باشد و هم جامعه بین المللی آن را عادلانه بداند. در صورتی که جمهوری اسلامی این بسته را نپذیرفت، ایالات متحده باید جامعه بین المللی را در جهت اعمال فشارهای قاطع تر علیه ایران، به صف کند. برای مثال اعمال تحریم های چندجانبه جدید علیه ایران مانند تصویب یک قطعنامه دیگر در شورای امنیت سازمان ملل که می تواند بخش های انرژی، بیمه و خدمات مالی را شامل شود. همچنین واشنگتن باید تلاش های هدفمند خود را هم به طور یکجانبه و هم از طریق همراهی متحدان پیش ببرد تا در برنامه های هسته ای ایران اختلال و وقفه ایجاد کند یا اینکه آن را به عقب براند.
علاوه بر این، آمریکا باید موقعیت خود را در خاورمیانه مستحکم تر کند تا تغییری در محاسبات مقامات ایران ایجاد کند. اقدام اخیر دولت اوباما در جهت از سرگیری روند صلح اعراب – اسرائیل، گامی ارزشمند در این زمینه به شمار می رود اما باید اقدامات دیگری نظیر موضع گیری جدی تر علیه بشار اسد در سوریه انجام شود.
از سوی دیگر دولت اوباما باید نشان دهد که در صورت شکست دیپلماسی آماده استفاده از گزینه نظامی علیه ایران است.ما مجاب شده ایم که در صورت به نتیجه نرسیدن دیپلماسی، اوباما برای استفاده از تمامی گزینه ها ، شامل گزینه نظامی آمادگی دارد. اما متاسفانه ایران همچنان در مورد جدیت آمریکا در این زمینه تردید دارد و به همین دلیل احتمال دستیابی به راه حل مسالمت آمیز کاهش می یابد.
برای مقابله با این امر، دولت اوباما باید به طور علنی از طرح های خود برای اقدام نظامی علیه تاسیسات هسته ای ایران سخن بگوید. اجرای مانورهای نظامی در منطقه یک روش سیستماتیک و بادوام در این زمینه به شمار می رود. آمریکا همچنین می تواند نیروهای بیشتری را به منظور حفاظت از متحدان منطقه ای اش در خاورمیانه مستقر کند و علیه حزب الله که تحت حمایت ایران قرار دارد، اقداماتی به عمل آورد.
علاوه بر این آمریکا باید با متحدان خود در اروپا و خاورمیانه در مورد احتمال اقدام نظامی مشورت کند. به گمان ما بحث هایی که در کنگره در جریان است می تواند در نهایت مجوز اقدام نظامی را به رئیس جمهور بدهد.در خاتمه باید گفت که دیگر امکان ادامه بن بست دیپلماتیک کنونی با تهران وجود ندارد. ایالات متحده و جامعه بین المللی باید با رویکردی شفاف، مصمم و فوری در این بحران ورود پیدا کنند.