استراتژی رسانه‌ای داعش برای فریب افکار عمومی و خبرنگاران

پایگاه خبری تحلیلی «گلوبال پست» در مقاله‌ای به قلم «مایا گبیلی» به بررسی رویکرد و شیوه اتخاذی از سوی اعضای گروه داعش در خصوص استفاده از رسانه‌های اجتماعی و نحوه برخورد آنها با خبرنگاران می‌پردازد. وی عنوان می‌کند که داعش برای بهبود وجهه خود به رویکردهایی نظیر استفاده از رسانه‌های اجتماعی در اینترنت روی آورده است و از آنها به صورت کاملاً هدفمند و به منظور تبلیغ برای این گروه استفاده می‌کنند. همچنین آنها از طریق تعامل بیشتر با خبرنگاران بین‌المللی و غربی سعی می‌کنند تصویری مثبت از خود به مردم جهان ارائه کنند.

گلوبال پست

■ تلاش اعضای گروه داعش برای نشان دادن چهره مثبت از این گروه ■

«لطفاً ما را طوری نشان ندهید که انگار جانور وحشی و یا تروریست هستیم. ما هم مثل شما خانواده داریم، مانند شما خواهر داریم و شما هم احتمالاً برادرانی مثل ما دارید.»

علیرغم لحن صمیمانه او، افراد زیادی پیدا نمی‌شوند که برادری همچون «ابوسمیه» داشته باشند. "ابوسمیه” یکی از افراد قوم کشمیر است که در انگلستان بزرگ شده است، حدود یک سال است که در سوریه زندگی می‌کند و به تازگی نیز با داعش بیعت کرده است. داعش گروهی است که از القاعده الهام گرفته است و اکنون نیز در حال سودجویی در سوریه و عراق است. ابوسمیه پس از تشریح دلایلش برای جهاد در سوریه، مصرانه تلاش می‌کند در انتهای مصاحبه تصویری مثبت از داعش را در ذهن من برجای گذارد. او می‌گوید: «روزنامه‌نگار خوبی باش و تنها حقیقت را نشان بده، نه آن چیزی را که دیگران می‌خواهند نشان بدهی.»

■ استفاده هدفمند اعضای داعش از رسانه‌های اجتماعی و خبرنگاران به منظور تبلیغ برای این گروه ■

اعضای دیگر داعش، از رهبران این گروه گرفته تا حامیانش در سایر کشورها، همگی مانند ابوسمیه از رسانه‌های اجتماعی برای تبلیغ روایتی کاملاً هدفمند از گروه داعش استفاده می‌کنند. در این میان، آنها با روش‌هایی چون استفاده از توییتر، پیگیری و ارسال پیام‌های مستقیم خود را بیش از پیش به صورت آنلاین قابل‌دسترس کرده‌اند و حتی در برخی موارد به شکل ماهرانه‌ای روزنامه‌نگاران خارجی را به بازی گرفته‌اند. این تصویر دوگانه کاملاً تعمدی است. داعش بر آن است در عین حال که مردم از آنها می‌ترسند، آنها را هم دوست داشته باشند.

■ فعالیت‌های گسترده اعضای داعش در فضای اینترنت ■

- داعش در اینترنت

استراتژی داعش در رسانه‌های اجتماعی موجب تعجب همگان شده است. خبرگزاری وایس آنها را "طرفداران رسانه‌های اجتماعی” نامید و رویکرد چندجانبه این گروه را تمجید کرد. سایر گروه‌های جهادی هم از محیط‌های آنلاین مانند فیس‌بوک، انجمن‌های مستقل و توییتر استفاده کرده‌اند اما داعش با بیشترین میزان موفقیت از طریق اینترنت نامی برای خود دست‌وپا کرده است. این گروه علاوه بر محصولات تجاری اختصاصی خود، نرم‌افزارهای اندرویدی، ویدئوهای با کیفیت بالا و تدوین حرفه‌ای و همچنین خروجی‌های چندزبانه رسانه‌ای را به زرادخانه آنلاین خود افزوده است. "ابوبکر الجنابی” یکی از حامیان فدایی داعش که در حال حاضر در اروپا زندگی می‌کند و معمولاً بیانیه‌های این گروه را ترجمه کرده و آنها را به اشتراک می‌گذارد، در این‌باره می‌گوید: «ما اینجا هستیم تا به مسلمانان نشان دهیم که برای خلافت می‌جنگیم… برای احیای شکوه، سربلندی، شأن و برابری ملت‌های مسلمان. داعش به نیابت از همه ملت‌های مسلمان می‌جنگد، بنابراین به رسانه‌های قدرتمندی نیاز دارد.»

■ شبکه گسترده و متمرکزی از اعضای داعش مسئولیت تبلیغ برای این گروه را بر عهده دارند ■

"آرون زلین” یکی از تحلیل‌گران اندیشکده «واشنگتن» معتقد است که "الجنابی” و افرادی نظیر وی، بخشی از یک شبکه گسترده و در عین حال نسبتاً متمرکز از بلندگوهای آنلاین داعش هستند. این شبکه بر سه خروجی رسمی رسانه‌ای متمرکز است: الاعتصام، الجند و الحیات برای به‌روزرسانی‌های چندزبانه. زلین در ادامه می‌گوید: «در پشت این شبکه، چهره‌های تأثیرگذار مهمی قرار دارند که از اعضای این سازمان در عراق و سوریه هستند و محتویات و موضوعات مشخصی را به حامیان اصلی خود می‌رسانند.»

سپس نوبت به "سربازان پیاده‌نظام در صحنه” می‌رسد: رزمندگان داعش در عراق و سوریه که مرتباً درباره تجاربشان در توییتر مطلب می‌گذارند و با سایر هم‌رزمانشان به طور آنلاین گفتگو می‌کنند. زلین می‌افزاید: «و بعد هم نوبت طرفداران آنان در کشورهای غربی است، که به صورت آنلاین برای داعش تبلیغ می‌کنند.»

■ رویکرد دوگانه داعش و انتشار اطلاعات ضدونقیض در فضای اینترنت ■

محبوب و وحشت‌آفرین

علیرغم پیام‌رسانی‌های متمرکز این گروه، سخنگویان داعش غالباً مطالب و اطلاعات بسیار متفاوتی را منتشر می‌کنند. از یک سو چهره‌های تأثیرگذار اصلی و سربازان پیاده‌نظام تصاویر وحشتناکی از جنایات، سرهای بریده‌شده، مردان به صلیب کشیده شده و تلی از اجساد که بی‌رحمانه قتل‌عام و اعدام شده‌اند را منتشر کرده‌اند. از سوی دیگر، رزمندگان خارجی در سوریه و عراق تصاویری از شکلات‌های نیم‌خورده اسنیکرز، مرغ سوخاری و شیر دادن به بچه‌گربه‌ها را در توییتر منتشر کرده‌اند.

■ رویکرد دوگانه داعش کاملاً تعمدی است ■

"پیتر ون اُستاین” به عنوان یک تحلیلگر مستقل در این‌باره می‌گوید که این تصویر دوگانه، تعمدی است. او می‌گوید داعش می‌خواهد در عین حال که مردم از آنها می‌ترسند، آنها را هم دوست داشته باشند. داعش با انتشار تصاویر ملموس درباره غذاها و حیوانات بامزه و نیز شواهدی مبنی بر برنامه‌های گسترده برای خدمات‌رسانی اجتماعی می‌خواهد به مردم اطمینان خاطر دهد که آنها قصد دارند به شیوه‌ای کاملاً اسلامی از مردم مراقبت کنند. با این حال، ویدئوهای خشونت‌بار و ادبیات به شدت فرقه‌گرایانه داعش به عنوان تهدیدی غیرصریح و سربسته برای مخالفان آنلاین این گروه استفاده می‌شود. الجنابی می‌گوید: «قطع سر و اعدام افراد در ملأعام همگی پیام‌هایی برای دشمنان و مخالفان داعش هستند، اما در عین حال نیز به عنوان بخشی از شریعت اسلامی است. اکثر مجرمان نمی‌خواهند به عاقبتی که در ویدئوهای داعش می‌بینیم، گرفتار شوند.»

■ داعش روزنامه‌نگاران غربی را نیز مورد هدف قرار داده و آنها را به بازی گرفته است ■

آیا روزنامه‌نگاران مقصرند؟

داعش با انتشار تصاویر «دوست‌داشتنی» از خود تنها به دنبال تسخیر اذهان و قلب‌های مردم عراق و سوریه (دو کشوری که در نظر داعش در شرف اسلامی‌شدن هستند) نیست. بلکه این گروه روزنامه‌نگاران غربی را نیز مورد هدف قرار داده است.الجنابی (که خود را در توییتر مانند گربه اسکاتلندی دوست‌داشتنی توصیف کرده است) می‌گوید که او صفحه مرا که در آن عکسی با موهای نپوشیده قرار دارد دنبال می‌کند (عکس بدون پوشش اسلامی) چرا که او شخصی صبور و بردبار است.او اینگونه ادامه می‌دهد: «زمانی که وارد مناطق تحت سلطه داعش شوی، نقاب انتظارت را می‌کشد.» و سپس می‌گوید که جمله‌اش تنها یک شوخی است. او می‌گوید که افراد با تفکرات و طرز فکرهای متفاوت باید بتوانند با یکدیگر به صحبت و گفتگو بپردازند (و تا زمانی که منصف و عادل هستند، به اسلام حمله نمی‌کنند و حقیقت را نیز مخدوش نمی‌کنند.)

■ اعضای داعش در تلاش برای ارتباط با خبرنگاران غربی بسیار حساب‌شده عمل می‌کنند ■

زلین می‌گوید که اعضای داعش در تلاششان برای ارتباط با روزنامه‌نگاران غربی و جلب‌توجه آنان بسیار حساب‌شده عمل می‌کنند. وی می‌گوید: «این موضوع کاملاً تعمدی است. آنها به دنبال پیام همدلانه‌تری هستند.» وی معتقد است آنها با صحبت به زبان انگلیسی، رفتارهای دوستانه و همچنین قبول انجام مصاحبه قادرند تا پیام خود را به گروه گسترده‌تری از مخاطبان برسانند.

و این کار نیز هیچ اشکالی ندارد، مشکل زمانی پیش می‌آید که روزنامه‌نگاران تفکر انتقادی خود را کنار می‌گذارند. عده‌ای از خبرنگاران بسیار مشتاقند تا یک مصاحبه اختصاصی و ویژه را با یکی از اعضای گروه داعش داشته باشند و از پرسیدن سؤالات سخت و توهین‌آمیز خودداری می‌کنند. اسمیت می‌گوید: «مخالفت و یا نظرات مخالف در مصاحبه با اعضای داعش بسیار اندک است و داعش و اعضای این گروه هم به خوبی می‌دانند که چطور از چنین موقعیتی استفاده و بهره‌برداری کنند. کدام روزنامه‌نگار حاضر است که منبع خبری‌اش را بسوزاند؟»

ون اُستاین به این نکته اشاره می‌کند که: «اگر به همین روش ادامه دهیم به جایی خواهیم رسید که آنها دیگر حتی نیازی به حضور در رسانه‌های اجتماعی ندارند چرا که ما برای آنها تبلیغ می‌کنیم.»

زلین می‌گوید: «و به این ترتیب، آنها روزنامه‌نگاران را هم به بازی می‌گیرند.»

اشراف