وین6؛ پایان TIME OUT مذاکرات هسته ای

فاصله دیدگاه 1+5 با ایران بر سرکاهش تعداد سانتریفیوژها تا سقف چندصد ماشین سانتریفیوژ که فابیوس فرانسوی بر آن تاکید می کند به نظر پرناشدنی است اما بر اساس فرمولی که اساس آن «نیاز عملی ایران» باشد، ایران می تواند تمام ظرفیت فعلی غنی سازی خود را حفظ کند و صرفا بر شفافیت آن بیفزاید و حتی گفته می شود جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد در بیانیه‌ای جداگانه که در سازمان ملل به ثبت می‌رسد ممنوعیت ساخت و استفاده از سلاح هسته‌ای از سوی ایران را بر مبنای فتوای رهبری اعلام کند.

تفاهم ژنو فرصتی را در اختیار 1+5 قرار داد تا به قول والیبالیست ها با گرفتن یک TIME OUT سرعت فعالیت را از ایران بگیرد.پژوهشگاه هسته ای، معاونت نیروگاه ها، متخصصان جوان در نطنز و فردو، شرکت های فعال در حوزه پرتوگاما، مرکز پزشکی هسته ای، و بخش های دیگر سازمان انرژی اتمی فعالیت های هسته ای در حوزه صلح آمیز را با سرعت پیش می برند تا جایی که برخی مطالعاتی در مجموعه پژوهشگاه ها در حوزه تحقیق و توسعه در حال انجام است که در دنیا به جز ایران فقط ایالات متحده و فرانسه در این حوزه فعالیت چشمگیر دارند و همین سرعت فعالیت ها موجب شده بود که 1+5 با انعطاف بیشتری پای میز مذاکرات بنشیند تا شاید کمی این سرعت را کاهش دهد.

به همین روی فعالان سیاسی در ایران این روزها معتقدند که وین6 پایان TIME OUT هسته ای ایران و 1+5 می باشد و دوطرف باید از این فرصت بهترین نتیجه را بگیرند و اگر 1+5 نتواند از این توقفي كه در خلال انجام يك «ست» بوجود آمده است بهره لازم را ببرند شاید دیگر چنین فرصتی برای آنها به دست نیاید. تعجیل«جان کری» وزیرامورخارجه ایالات متحده آمریکا و بیان مواضع غیردیپلماتیک وی درخصوص واژه «زیاده خواهی» در نوشتاری که در واشنگتن پست داشت کاملا مشخص کرد که غرب هنوز نتوانسته حضور ایران در باشگاه صلح آمیز هسته ای را هضم کند و نمی داند در مقابل تیم حرفه ای و توانمند مذاکره کننده و فنی ایرانی که « Misuse» طرح های آنها را به خودشان گوشزد می کند، چه ابتکار عملی را پیگیری کند.

تیم فنی و تیم مذاکره کننده ایرانی همانطور که رهبر معظم انقلاب از آنها خواسته است با ابتکار در مذاکرات اجازه ندادند مسیر گفت وگو از ریل خود خارج شود و «محمدجواد ظریف» نیز پیش از این در همان واشنگتن پست نوشته بود:«بسیار کوته بینانه خواهد بود اگر مجددا برخی توهمات بتوانند حرکت ما به سمت یک دستاورد تاریخی را از مسیر خود خارج کند. در هیچ زمانی بهتر از زمان حاضر نمی‌توان یکبار و برای همیشه بحران غیر ضروری هسته‌ای را خاتمه بخشید».

شاید بهتر باشد به قول رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان « قبل از اینکه پنجره همکاری و واقع گرایی بسته شود »،1+5 از برخی توهمات خارج شود. هرچند که جمهوری اسلامی ایران درحال حاضر برنده این بازی است،چرا که در طی این مذاکرات و با توجه به رفتار دیپلماتیک ایرانی ها فضایی در میان افکار عمومی جهان شکل گرفته که موجب شده است جو روانی تحریم ها علیه ایران در دنیا بشکند و فقط سایه ای از تحریم ها باقی بماند.به همین خاطر نباید 1+5 دچار توهم شود چرا که اگر مذاکرات در همین نقطه هم به پایان برسد و نتیجه ای از آن حاصل نشود همه می دانند که جمهوری اسلامی ایران پایبند به مذاکرات بوده و تا همین نقطه هم بسیاری از راه های تحریم ها برداشته شده است.

جاويد قربان اوغلي، کارشناس امور بین الملل در یادداشتی که برای پایگاه خبری امید هسته ای ارائه کرده است می نویسد:«... نباید به خوش بینی بیش از اندازه دامن زد چه آنکه در مذاکرات سخت و فشرده ای که حول این مساله در جریان است، وقوع مشکلاتی که بر مذاکرات قبلی سایه افکند دور از انتظار نیست. به تعبیر روشن تر دلایلی که در وین 4 باعث ایجاد وقفه در حصول توافق و نگارش متن نهایی شد و یا موضع برخی کشورهای گروه 1+5 مانند فرانسه که همواره ساز مخالف گروه را کوک می کنند، ممکن است مذاکرات را با یک وقفه رو به رو کند.» درواقع با توجه به چنین نقطه نظراتی مشخص است که ایران می داند شاید مذاکرات با وقفه ای دیگر روبرو شود و مطمئنا برای آن زمان هم برنامه ای مشخص تنظیم کرده است.

ضرورت توجه به نیاز اساسی ایران

برخی ناظران سیاسی و اصحاب رسانه معتقدند که یکی از مهمترین اختلافات در مذاکرات وین6 که پیش روی ایران و 1+5 قرار گرفته است همان موضوعی است که غربی ها از آن به عنوان« break out» و یا «توان گریز هسته ای» یاد می کنند. گریز هسته ای مرحله ای است که ایران می تواند به ظرفیت تولید تسلیحات هسته ای دست پیدا کند.

به گفته برخی کارشناسان، دولت ایالات متحده آمریکا افزایش زمان« break out» تا حدود یکسال را معیار ظرفیت غنی سازی قابل پذیرش برای ایران می داند در حالی که جمهوری اسلامی ایران می گوید«نیاز عملی ایران» تنها معیاری است که در این زمینه می توان پذیرفت.

بر اساس فرمول « break out» اگر بنا باشد غنی سازی در ایران آنچنان محدود شود که دستیابی به اورانیوم لازم برای یک سلاح(25کیلو اورانیوم 235) یکسال طول بکشد ایران نمی تواند بیش از 4000سانتریفیوژ نسل اول در اختیار داشته باشد درحالی که ایران 19هزار سانتریفیوژ از نسل اول و نسل دوم دارد و درحال مطالعه برای جایگزین کردن سانتریفیوژهای 24سو به جای آنهاست، پس فاصله دیدگاه 1+5 با ایران بر سرکاهش تعداد سانتریفیوژها تا سقف چندصد ماشین سانتریفیوژ که فابیوس فرانسوی بر آن تاکید می کند به نظر پرناشدنی است اما بر اساس فرمولی که اساس آن «نیاز عملی ایران» باشد، ایران می تواند تمام ظرفیت فعلی غنی سازی خود را حفظ کند و صرفا بر شفافیت آن بیفزاید و حتی گفته می شود جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد در بیانیه‌ای جداگانه که در سازمان ملل به ثبت می‌رسد ممنوعیت ساخت و استفاده از سلاح هسته‌ای از سوی ایران را بر مبنای فتوای رهبری اعلام کند.

روزنامه «یو‌اس‌ای‌تودی» در آستانه مذاکرات «وین6»، دو پیشنهاد برای حل و فصل اختلافات ایران و گروه 1+5 حول محور غنی سازی و تعداد سانتریفیوژها ارایه کرده است.

این روزنامه نوشت که در طرح اول تعداد سانتریفیوژها کاهش و تنها پس از ساخت راکتورهای جدید افزایش می‌یابند و طبق طرح دوم این دستگاه‌ها ارتقا یافته ولی تحت نظارت شدید قرار می‌گیرند.

بر این اساس این اختلاف ایران و 1+5 در کنار سایر اختلافات همچون، راکتور آب سنگین اراک، نحوه بازرسی ها از تاسیسات هسته ای ایران، تحریم های اعمالی علیه جمهوری اسلامی و... موضوعات لاینحلی نیستند که مانع از دستیابی دو طرف به توافق جامع شود.

آنچه ممکن است مانع از توافق حداقل در این مذاکرات شود زمان است. شاید به همین دلیل است که دو طرف تصمیم گرفتند که نزدیک به 20 روز به طور مداوم و بدون وقفه با یکدیگر مذاکره کنند اما مذاکرات هسته ای ایران از سوی تیم مذاکره کننده ایرانی با جدیت و اراده سیاسی قوی برای پایان دادن به ده سال مناقشه بر سر پرونده هسته ای در حال پیگیری است. حضور دیپلمات ها و کارشناسان از بخش های تجاری، بانکی، نفتی و حمل و نقل، ترافیک دیدارهای دو و چند جانبه ایران با اعضا گروه 1+5 ، محرمانه بودن جزئیات مذاکرات همگی نشان از جدیت و فشرده بودن مذاکرات دارد.

ضمن آنکه ایالات متحده آمریکا به عنوان اصلی ترین عضو گروه 1+5،به دلیل این که در ناامنی عراق درگیر شده است ممکن است مجبور شود برای نجات از بحران عراق پیشنهاد همکاری کوتاه و موقت را به ایران دهد و این مساله در تصمیم گیری هایی که بر سر میز مذاکره انجام می شود بی تاثیر نیست چرا که درحال حاضر هم به دلیل شکسته شدن جو روانی تحریم در دنیا علیه ایران و هم مساله عراق و مواضع فنی مستدل و منطقی، ایران در مذاکرات دست بالا را دارد.

به نظر می رسد اگر در «وین6» دوطرف موفق شوند که پرانتزها را بردارند گام موثر و مهمی در توافق نهایی برداشته می شود و با توجه به مواضع طرفین در این روزها چنین دورنمایی مشاهده می شود.