بهبود رتبه ایران از لحاظ شاخص شکنندگی کشور

نشریه فارین پالیسی گزارش سالانه بنیاد آمریکایی صلح The Fund for Peace از رتبه کشورها بر اساس شاخص شکنندگی کشور Fragile States Index را منتشر کرد.

این گزارش، دهمین سالی است که از سوی فارین پالسی منتشر می‌شود و در آن کشورها بر اساس شاخص‌های بی‌ثباتی، رتبه‌بندی می‌شوند.

* بی‌ثبات‌ترین کشورها

فارین پالیسی بر اساس شاخص مذکور، بی‌ثبات‌ترین کشورهای جهان را در سال 2014 به ترتیب سودان جنوبی، سومالی، جمهوری آفریقای مرکزی، کنگو، سودان، چاد، افغانستان، یمن، هائیتی و پاکستان اعلام کرده است. بدین ترتیب، پس از چند سال که سومالی شکننده‌ترین کشور جهان بود،‌امسال سودان جنوبی جای آن را گرفته است. باثبات‌ترین کشورها نیز به ترتیب فنلاند، سوئد، دانمارک، نروژ، سوئیس، زلاندنو، لوکزامبورگ، ایسلند، ایرلند، استرالیا و کانادا هستند.

* وضعیت ایران

طبق این رتبه‌بندی، ایران در رده 44 جهان قرار گرفته است و در مجموع وضعیت شاخص‌های ایران نسبت به سال‌های قبل، بهبود یافته است. رتبه سال گذشته ایران 37 بود که نزول آن به 44 در سال جاری، به معنای کاهش شکنندگی وضعیت ایران از نگاه بنیاد صلح است.

درجه شاخص شکنندگی ایران در سال 2014 نسبت به 2013 حدود 5/2 واحد کاهش یافته است؛ یعنی شدت شکنندگی آن کمتر شده است.

طبق این گزارش، ایران بیشترین ترقی را در میان سایر کشورهای جهان در سال 2014 نسبت به 2013 داشته است.

(وضعیت درجه شاخص شکنندگی ایران در سال‌های اخیر: همانطور که از نمودار مشخص است، شکنندگی ایران در سال 2010 به اوج خود رسیده بود اما طی چند سال اخیر، رو به بهبود گذاشته است. در سال 2007 نیز ایران بهترین وضعیت خود را داشته است که هنوز به آن نرسیده است.)

با این حال،‌ایران همچنان در گروه کشورهای با درجه هشدار بسیار شدید شکنندگی قرار دارد.

این گزارش درباره علل بهبود وضعیت ایران، به افزایش اعتبار بخش سلامت و کمک‌رسانی فوری به زلزله‌های اخیر در کشور اشاره کرده است. با با این حال، افزایش آلودگی هوا و کمبود مواد غذایی همچنان وضعیت نامطلوبی در کشور دارد. در بخش اقتصاد هم بازار بزرگ ایران و تمایل این کشور به بهبود روابط با جهان، سبب بهبود شاخص کشور شده است. شاخص‌های سیاسی و امنیتی نیز پس از ریاست جمهوری حسن روحانی بهبود یافته‌اند.

در این گزارش، کشورها به ترتیب در گروه‌های اخطار بسیار شدید؛ اخطار شدید؛ اخطار؛ هشدار بسیار شدید؛ هشدار شدید؛ هشدار؛ کمتر باثبات؛ باثبات؛ خیلی باثبات؛ و پایدار قرار گرفته‌اند.

در این رتبه‌بندی، بر خلاف رسم رایج، کشورهای دارای وضع مطلوب در رتبه‌ اول قرار نمی‌گیرند بلکه در انتهای جدول قرار دارند. بدین ترتیب، کشور فنلاند که پایین‌ترین نمره این شاخص را به دست آورده، در انتهای جدول قرار دارد که البته به معنای آن است که باثبات‌ترین کشور جهان است. همچنین نزول 7 پله‌ای ایران در این شاخص نسبت به سال گذشته، بیانگر بهبود وضعیت ثبات ایران است.

* عوامل تعیین‌کننده شاخص شکنندگی

طبق گزارش فارین پالیسی، برای تعیین شاخص شکنندگی کشور، 12 عامل لحاظ می‌شود:

1. فشارهای جمعیتی: کمبود غذا، رشد جمعیت، نرخ مرگ و میر

2. وضعیت آوارگان خارجی و افراد بی‌خانمان داخلی

3. تنش‌های قومیتی داخلی

4. فرار مغزها و نیروی انسانی تحصیل‌کرده

5. توسعه نامتوازن اقتصادی: رشد نامتوازن اقتصادی میان قومیت‌ها و مذاهب و مناطق داخلی کشور

6. فقر و افول اقتصادی

7. مشروعیت حکومت: نحوه انتخابات و میزان فساد حکومت

8. خدمات عمومی

9. حقوق بشر و حاکمیت قانون

10. وضعیت امنیتی

11. رقابت‌های باندی خواص و نخبگان محلی و ملی

12. مداخله خارجی

به هر شاخص فوق، نمراتی میان صفر تا 10 داده می‌شود و مجموع این نمرات به عنوان درجه شکنندگی کشور گفته می‌شود. عدد صفر به عنوان کمترین درجه شکنندگی (بیشترین ثبات) و عدد 120 به عنوان بالاترین درجه شکنندگی (کمترین ثبات) محسوب می‌شود.

(نقشه بالا وضعیت کشورهای جهان از لحاظ شاخص شکنندگی را نشان می‌دهد. رنگ قرمز به منزله شکنندگی بیشتر و رنگ سبز به عنوان شکنندگی کمتر است.)