پس از جنگ تحمیلی انواع مختلف پهپادهای ایرانی گسترش کمی و کیفی یافته و به حراست از کشورمان در تمامی مناطق خصوصاً بر فراز منطقه راهبردی خلیج فارس و تنگه هرمز پرداختند. از زمان اوجگیری درگیری‌ها در سوریه رسانه‌های خارجی همواره اخباری از پهپادهای ایرانی در اختیار دولت سوریه منتشر می‌کردند.
به اذعان این رسانه‌ها در بین این پهپادها یک نمونه از همه فعال‌تر بوده است. پهپادی که با نام AB-3 معرفی شده و تنها بنا بر رصد فعالیت‌های آن توسط معارضین سوری تا کنون صدها ساعت پرواز بر فراز مناطق درگیری و خصوصاً اطراف شهرهای مهم سوریه داشته است.
جستجو در رسانه‌های خارجی نشان می‌دهد به زعم کارشناسان خارجی، ایران به عنوان سازنده این پهپاد آن را به سوریه فروخته است.اما تصاویر منسوب به AB-3 مشابه پهپادی ایرانی است که توسط منابع داخلی به نام ابابیل-۳ معرفی شده است. اولین تصاویر نمایش داده شده از آن به رزمایش دریایی پیامبر اعظم-۵ در اردیبهشت ۸۹ و پرواز در منطقه تنگه هرمز باز می‌گردد.شناسایی واحدهای شناور دشمن از مأموریت‌های قطعی این پهپاد در رزمایش فوق بوده. همچنین هدایت آتش توپخانه علیه اهداف دریایی یکی از تمرین‌های انجام شده در رزمایش پیامبر اعظم-۵ بود که احتمالاً ابابیل-۳ در این مأموریت نیز حضور داشته است.
برای دومین مرتبه در رزمایش موشکی پیامبر اعظم-۷ در تیر ۹۱ تصاویری از ابابیل-۳ منتشر شد که محموله شناسایی آن بهتر قابل تشخیص بود. آخرین تصاویر رسمی منتشر شده از این پهپاد ایرانی نیز مربوط به پرواز آن در رزمایش مدافعان حریم ولایت نیروی هوایی ارتش (نهاجا) در آذر ۹۲ در منطقه بندرعباس است.استتار و نحوه شماره‌گذاری ابابیل-۳ در این رزمایش با رزمایش‌های سپاه متفاومت بوده و احتمال دارد پهپاد پرواز کرده متعلق به نهاجا باشد. هر چند که رسانه‌های داخلی طبق معمول اشتباه کرده و این پهپاد را مهاجر-۴ معرفی نمودند.
معرفی این پهپاد با نام ابابیل-۳ نیز برای اولین بار در یک برنامه تلویزیونی در رسانه ملی صورت گرفت که مشخصات اندکی نیز از عملکرد پروازی آن اعلام شد. مقایسه مشخصات اعلام شده این پهپاد با نمونه‌های خارجی مشابه و همرده آن مانند پهپاد سیکر ساخت آفریقای جنوبی نشان می‌دهد اعداد اعلام شده احتمالاً تا حدودی کمتر از مقادیر عملیاتی هستند.مشخصات اعلام شده برای ابابیل-۳ شامل بیشینه سرعت ۲۰۰ کیلومتر بر ساعت، مداومت پروازی ۴ ساعت، برد ۱۰۰ کیلومتر (رفت و برگشت)، سقف پرواز ۵۰۰۰ متر و قابلیت عکس‌برداری و فیلم‌برداری در شب و روز است.
این پهپاد همچنین در حاشیه نهمین اجلاس بین المجالس کشورهای اسلامی نیز با نام ابابیل در کنار چند دستاورد دفاعی و علمی دیگر در معرض دید شرکت کننده‌گان قرار داده شده بود. انتخاب این پهپاد از بین انواع مختلف پهپادهای ایرانی برای نمایش در حاشیه اجلاس فوق می‌تواند دربردارنده پیام‌های خاصی نیز باشد از جمله یادآوری تأثیر عملیاتی این پهپاد ایرانی پرکار در سوریه.
ابابیل-۳ هیچ گونه شباهتی به سایر نمونه‌های خانواده پهپادهای ابابیل ندارد. این پهپاد دارای بدنه استوانه‌ای، بال نصب شده در بالا و در انتهای بخش بدنه و دُم H شکل یا دوگانه (Twin Boom) است. طرح بال این پهپاد تا کمی پس از نیمه آن از نوع مستطیلی بوده و از آن به بعد به سمت نوک بال باریک می‌شود (Tapered).
این طرح یکی از طرح‌های نزدیک به بال بیضوی است که بهترین عملکرد آیرودینامیکی را از نظر بهینه بودن توزیع نیروی بالابرنده (برآ) و کاستن از نیروی مقاوم (پسا) دارد. سطح متحرک بال در این پهپاد تنها شامل Aileron است که نزدیک به نوک بال نصب شده است.
همچنین این بال‌ها قابلیت جدا شدن از بدنه را از نزدیک ریشه خود دارند که به ساده شدن حمل و نقل زمینی منجر می‌شود. نصب بال این پهپاد در بالای بدنه منجر به افزایش پایداری عرضی، کاسته شدن از اثر کاهش نیروی برآ در نواحی اتصال به بدنه و عملکرد بهتر در هنگام فرود می‌شود.
البته نصب بال در بالای بدنه باعث کاهش عملکرد در هنگام برخاستن نیز می‌گردد. همانطور که پهپاد سیکر-۲ نیز برای برخاستن به ۳۰۰ متر و برای نشستن به کمتر از ۱۰۰ متر طول باند نیاز دارد. از تصاویر مختلف منتشر شده از این پهپاد به نظر می‌رسد طول کلی این پهپاد در حدود ۴ تا ۴٫۵ متر و دهانه بال آن نیز حدوداً ۶ تا ۶٫۵ متر باشد.طرح دم H شکل نیز یکی از پراستفاده‌ترین انواع پیکربندی دم در پهپادها است که مزیت‌های سازه‌ای و آیرودینامیکی مناسبی برای پهپادهایی از رده کوچک تا متوسط رو به بالا به همراه دارد.
هر یک از دو بخش دم در ابابیل-۳ به بخشی از بال در نزدیکی ریشه آن وصل شده‌اند و در انتها هم به واسطه دم افقی به هم متصل هستند. این طرح دم سبب کاهش ارتفاع آن به دلیل تقسیم مساحت دم مورد نیاز به دو بخش می‌شود. بخش متحرک دم نیز در این پهپاد هم ارتفاع با کل دم است.
ابابیل-۳ از یک موتور ملخی پیستونی با ملخ دو پرّه فشاردهنده که همانند سایر پهپادهایی با همین پیکربندی در انتهای بدنه و بین بوم‌های نگه‌دارنده دم نصب شده است بهره می‌برد. این محل نصب موتور سبب ایجاد فضای مناسب برای نصب تجهیزات در دماغه و کاهش تأثیر ارتعاشات ناشی از موتور بر روی عملکرد سامانه‌های شناسایی می‌شود.
این پهپاد بر خلاف انواع پهپادهای خانواده مهاجر دارای ارابه فرود چرخ‌دار بوده و عمل نشست و برخاست آن روی باند صورت می‌گیرد. با این وجود سعی شده تا ارابه فرود ابابیل-۳ تا حد امکان ساده طراحی شود به عنوان مثال بخش اصلی با رویه کامپوزیتی در ارابه فرود عقب (که چرخ در آن قرار داده شده) کار ضربه‌گیر را نیز انجام می‌دهد. ارابه فرود جلو نیز از یک قطعه فلزی به شکل U افقی به برای مستهلک کردن ضربه ناشی از فرود بهره می‌برد.
بخش‌های اصلی بال و بدنه این پهپاد نیز احتمالاً از جنس مواد مرکب (کامپوزیت) ساخته شده‌اند تا ضمن سبک‌تر شدن کل پهپاد، دوام آن نیز بیشتر شود. برای کاستن هر چه بیشتر از وزن پهپاد ارابه فرودهای آن از نوع ثابت در نظر گرفته شده هر چند که تأثیر قابل توجهی نیز بر افزایش نیروی مقاوم (پسا) دارند.
ابابیل-۳ تا کنون با چند نمونه از محموله‌های شناسایی مشاهده شده است. این محموله‌ها همگی در یک سکوی پایدار شده ۲ درجه آزادی مستقر و زیر بدنه بین دو ارابه فرود شده‌اند. در واقع دوربین در این محفظه ضمن پایدار شدن و حذف اثرات لرزش می‌تواند به صورت ۳۶۰ درجه به اطراف چرخیده و تا زوایای زیادی نیز در جهت عمودی(بالا-پائین) دوران داشته باشد. محل نصب این سامانه بین دو ارابه فرود سبب محدود شدن دید آن در زوایای مختلف به دلیل وجود این بخش‌ها می‌شود.
سامانه شناسایی ۲ درجه آزادی همچنین می‌تواند با قفل کردن روی یک هدف، برخی اثرات دوران خود هواپیما را نیز حذف کرده و همچنان هدف را زیر نظر داشته باشد. کامل‌ترین آنها شامل دستکم یک دوربین دید در روز و دوربین دید در شب است که در تصویر زیر مشاهده می‌شود.
در آخرین رزمایش نهاجا نیز ابابیل-۳ با محموله شناسایی کوچکتری که شباهت به سامانه عقاب-۴ و ۸ دارد به پرواز در آمد. هر دو سامانه عقاب-۴ و ۸ از نوع پایدارشده ژیروسکوپی بوده که اولی یک سامانه تصویربرداری دقیق و ماژولار چند منظوره بوده و دومی سامانه‌ای دارای دوربین‌های دید در روز و شب است.
همچنین با توجه به تصاویر این رزمایش به نظر می‌رسد این پهپاد از یک دوربین پائین‌نگر با تفکیک بالا (شبیه به دوربین ساعد-۳) نیز بهره می‌برد که جلوی محموله شناسایی عقاب نصب شده است. ابابیل به نمایش در آمده در حاشیه اجلاس بین المجالس نیز دارای یک دوربین جلونگر با زاویه رو به پائین بود.
محل نصب آنتن ارتباطی اصلی این پهپاد روی بدنه و نزدیک به دماغه است. با توجه به برد پروازی این هواپیما که کاملاً از دید کاربر خارج می‌شود امکان هدایت آن به وسیله کاربر از ایستگاه کنترل زمینی به دو صورت نیمه خودکار و یا تمام خودکار وجود دارد. در حالت نیمه خودکار، کاربر با دیدن اطلاعات پروازی هواپیما که در صفحه نمایش ایستگاه نشان داده می‌شود، هواپیما را متناسب با مأموریت، کنترل و هدایت می‌نماید.
در حالت تمام خودکار، مختصات جغرافیایی نقاط از پیش تعیین شده و مسیر پرواز توسط کاربر از طریق ایستگاه کنترل زمینی در حافظه تجهیزات الکترونیکی هواپیما ذخیره شده و هواپیما با استفاده از سامانه GPS و ارتفاع‌سنج می‌تواند مسیرهای از پیش تعیین شده را طی نماید. کاربر در حین پرواز می‌تواند در مسیر پرواز تصحیحات مورد نظر فرمانده عملیات را اعمال نماید.
پهپاد ابابیل-۳ به عنوان عضوی پرکار از خانواده گسترده پهپادهای ایرانی به خوبی ارزش بالای این وسیله‌ها را در نبرد و اجرای انواع عملیات شناسایی، نظارت هوایی و هدف‌یابی اثبات نموده است.پهپادهای جدید ساخت جمهوری اسلامی ایران و همرده با ابابیل-۳ نیز با تغییرات و بهبودهایی در عملکرد در خدمت نیروهای مسلح قرار دارند. به علاوه پهپادهایی با مأموریت‌های عملیاتی متفاوت و سطح توانمندی بالاتر شامل مداومت پروازی، برد و قابلیت حمل سلاح نیز توسعه یافته‌اند که همگی با آمادگی بالا و دائمی در خدمت حراست از امنیت کشور و حفظ و افزایش اقتدار دفاعی کشور هستند.
مشرق