گزینه پیشنهادی ۱۴ تا ۱۹ ساله برای چهارچوب توافق جامع هسته‌ای

این روزها اخبار درباره چالش هسته‌ای بین ایران و غرب کم نیست، ولی در میان این همه اخبار، گزارش منتشره توسط گروه بین‌المللی بحران (International Crisis Group) تبیین‌کننده ایده‌‌هایی در مورد توافق نهایی با ایران است. این گزارش در شرایطی منتشر شده ‌که ایران و  ۱+۵ در حال آماده شدن برای دور جدید مذاکرات در وین هستند.

اسکات پیترسون، خبرنگار و تحلیلگر کریستین ساینس مونیتور با آوردن این مقدمه‌، ادامه داده‌ که مانند مذاکره‌کنندگان، گزارش ارائه شده توسط گروه بین‌المللی بحران که در بروکسل مستقر است، دوره‌ای طولانی را هدف‌گذاری کرده ‌و جدول زمانی نوزده ساله‌ای را در نظر گرفته‌ تا طی آن دو طرف بر دهه‌ها بی‌اعتمادی فائق آیند.

پیترسون ادامه داد: این گزارش جزئیات مفصل فنی چگونگی تضمین دست نیافتن ایران به سلاح هسته‌ای را در بر می‌گیرد و در این میان به موانع رسیدن به توافق و نیز دیدگاه‌های ایران نیز باید توجه شود.

علی واعظ، نویسنده ایرانی این گزارش برای گروه بین‌المللی بحران که سفر اخیر وی به ایران و دیدار وی با هاشمی رفسنجانی در این حاشیه‌ساز شد، از سوی پیترسون فردی شناخته شده است که با هر دو طرف ایرانی و آمریکایی تماس‌های نزدیکی داشته ‌و گزارش تهیه شده توسط وی بر خلاف گزارش‌های قبلی که آمریکا محور بوده‌اند، با توجه به بازخوردهای دریافت شده از دو طرف تهیه شده است.

طرح تهیه شده توسط گروه بین‌المللی بحران برای حل اختلاف بر سر موضوع هسته‌ای، تضمین دست نیافتن ایران به سلاح هسته‌ای و برداشته شدن تحریم‌ها علیه ایران موارد زیر را در بر می‌گیرد.

ـ ظرفیت غنی‌سازی ایران نباید با توجه به شمار سانتریفیوژهای ایران سنجیده شود، بلکه باید توانایی کلی آن‌ها مورد ارزیابی قرار گیرد. باید به ایران اجازه داده شود که ترکیب سانتریفیوژهای مورد استفاده خود را برگزیند.

ـ در یک یا دو سال آغازین، ظرفیت غنی‌سازی ایران باید ‌حدود هشت هزار سانتریفیوژ کنونی محدود بماند. پس از چند سال اعتمادسازی که اقدامات اعتمادساز سخت‌گیرانه و تهاجمی و نیز تبدیل فوری ذخایر اورانیوم به سوخت هسته‌ای برای صفر شدن ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران را در بر می‌گیرد، به ایران اجازه داده شود که ظرفیت غنی‌سازی خود را به سه برابر میزان فعلی (معادل ۲۴هزار سانتریفیوژ نسل اول) افزایش دهد.

ـ طراحی نیروگاه اراک باید به گونه‌ای تغییر یابد که میزان تولید پلوتونیوم آن بسیار کمتر شود.

ـ باید مکانیزمی عینی و اجباری برای حل اختلافات ایجاد شود.

در مقابل غرب موارد زیر را خواهد پذیرفت:

ـ تأسیسات فردو تعطیل نخواهد شد، بلکه به تأسیسات تحقیق و توسعه با محدودیت‌های سختگیرانه تبدیل خواهد شد.

ـ برداشته شدن تحریم‌ها از طریق فرایندی با تغییر جهشی سریع بعد از یک دوره اعتمادسازی قابل توجه.

ـ آزادسازی نیمی از درآمدهای بلوکه شده ایران بعد از یک یا دو سال و همچنین برداشته شدن بیشتر محدودیت‌های بانکی علیه ایران. اروپا واردات نفت از ایران را ‌‌تدریجی از سر خواهد گرفت. آزادسازی سایر دارایی‌های ایران و برداشته شدن دیگر تحریم‌ها در پنج تا هفت سال بعد.

ـ کمک فنی به برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران

ـ برداشته شدن دیگر تحریم‌های مرتبط یا موضوع هسته‌ای بر بخش‌های گاز و نفت ایران در فاز نهایی توافق

چنین توافقی با خواست بخش‌هایی از کنگره آمریکا که خواستار محدود کردن برنامه غنی‌سازی ایران به برنامه‌ای سمبلیک با چند هزار سانتریفیوژ است، هماهنگ نیست. آن‌ها از توافقی که زیرساخت‌های هسته‌ای جدی برای ایران باقی بگذارد، استقبال نمی‌کنند. چنین توافقی در ایران نیز مخالفینی جدی خواهد داشت.


توضیح:

گفتنی است، گزارش ۶۶ صفحه‌ای تهیه شده، سه گام اولیه (یک تا دو سال)، میانی (پنج تا هفت سال) و نهایی (هشت تا ده سال) در نظر گرفته شده است. راه حل پیشنهادی تلاش کرده است به هفت مانع زیر بپردازد:

ـ ظرفیت غنی‌سازی اورانیوم

ـ رآکتور اراک

ـ شفافیت و راستی‎آزمایی

ـ ابعاد نظامی احتمالی

ـ قطعنامه‌های شورای امنیت

ـ برداشته شدن تحریم‌ها

ـ زمان عادی شدن وضعیت هسته‌ای ایران در آژانس

صرف‌نظر از میزان تطابق پیشنهاد ارائه شده با واقعیت‌های مذاکرات و توافق نهایی احتمالی، توجه به این نکته لازم است که با نزدیک شدن به زمان نگارش توافق نهایی، انتشار گسترده اخبار و تحلیل در مورد چهارچوب توافق نهایی می‌تواند ابزاری در دست مذاکره‌کنندگان غربی برای تأثیرگذاری بر مذاکرات و فضای رسانه‌ای باشد.