اتهام زنی به ایران در گزارش اندیشکده بروکینگز

این گزارش که با عنوان Preventing a Nuclear-Armed Iran: Requirements for a Comprehensive Nuclear Agreement و توسط رابرت اینورن Robert Einhorn معاون وزیر خارجه آمریکا در دولت کلینتون و مشاور ویژه وزیر خارجه در دولت اوباما نوشته شده، اقدامات اعتمادسازی را که ایران باید انجام دهد تا غربی‌ها اطمینان حاصل کنند ایران به طور مسلم به دنبال بمب هسته‌ای نیست، لیست کرده است.

موسسه بروکینگز در این گزارش با اشاره به روند یک دهه‌ای مسئله هسته‌ای ایران و مذاکرات سال‌های اخیر، اذعان نموده که سود ایران از این دوره طولانی، توسعه تدریجی برنامه هسته‌ای و سرانجام دستیابی قطعی به توانایی غنی‌سازی و نزدیک شدن به قابلیت ساخت بمب هسته‌ای بوده است؛ به طوری که اگر ایران تصمیم به ساخت بمب هسته‌ای بگیرد، طی دو ماه می‌تواند اورانیوم موردنیاز آن را تولید کند.

در اين گزارش آمده است: بعد از 12 سال كش‌مكش ميان ايران و شش كشور هسته‌اي بر سر برنامه هسته‌اي ايران، نهايتا مذاكرات راهي شد تا از سويي ايران و از سوي ديگر گروه كشورهاي 1+5 در مورد يك توافق جامع به اجماع نظر برسند. اين توافق در نظر دارد تا كشورهاي گروه 5+1 را نسبت به صلح‌آميز بودن برنامه هسته‌اي ايران اطمينان دهد.

انديشكده بروكينگز افزوده است: با اين حال، اختلافاتي كليدي در مورد احتياجات يك معامله قابل قبول وجود دارد؛ نه تنها ميان مذاكره‌كنندگان بلكه ميان بازيگران خارج از مذاكرات هم اختلاف نظر هست. مقامات رسمي اسرائيل و تعدادي از اعضاي كنگره خواهان نابودي كامل اجزاي كليدي برنامه هسته‌اي ايران هستند و دولت اوباما و حاميان وي به دنبال درخواست‌هايي هستند كه نه قابل دست‌يابي است و نه ضروري.

موسسه بروکینگز اتفاق خوشایند برای غرب در موضوع هسته‌ای ایران را اثرات تحریم‌های اقتصادی و انتخاب حسن روحانی به عنوان رئیس‌جمهور ایران خوانده چرا که روحانی به حل مسئله هسته‌ای به عنوان «راهکار حیاتی رفع تحریم‌ها، بازسازی اقتصاد و خروج ایران از انزوای بین‌الملل» می‌نگرد. این اتاق فکر دولت آمریکا مدعی شده که کاتالیزور توافق هسته‌ای ژنو، مذاکرات محرمانه دولت ایران با آمریکا بوده است.

موسسه بروکینگز در ارزیابی توافق ژنو اینگونه نوشته است: طبق این توافقنامه، ادامه پیشرفت تمامی بخش‌های مهم برنامه هسته‌ای ایران، متوقف شده و روند توسعه بعضی بخش‌های آن معکوس می‌شود و در مقابل، بخش‌های معینی از تحریم‌ها علیه ایران به طور ملایم کاهش می‌یابد.

در حالی که در داخل کشورمان نسبت به امتیازات داده‌شده به غربی‌ها در توافق ژنو، خصوصا درباره عقب‌نشینی از غنی‌سازی 20 درصدی و امحای موجودی اورانیوم 20 درصد ایران، انتقاد می‌شود، موسسه بروکینگز در توصیه به دولت‌مردان آمریکا یک گام دیگر نیز به جلو آمده و نوشته است: حتی اگر ایران راضی شود که تجهیزات غنی‌سازی خود را از بین ببرد و تمامی موجودی اورانیوم غنی‌شده‌اش را نیز به خارج از کشور صادر کند، ایران همچنان توان به کار انداختن مجدد برنامه‌ هسته‌ای را دارد. بنابراین امحاء تجهیزات هسته‌ای هم نگرانی‌ها نسبت به احتمال دستیابی ایران به بمب هسته‌ای را از بین نخواهد برد.

فهرست بخش‌های اين گزارش به قرار زير است:

نيات هسته‌اي ايران در زمان حاضر

طرح اقدام مشترك

به سمت يك توافق جامع

اتهام‌زنی تحلیل‌گر آمریکایی به برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران: اینهارن، خاطر نشان کرده است که تا سال 2003، ایران به سرعت به سمت سلاح هسته‌ای حرکت کرده و اقدامات آینده ایران نیز قابل اعتماد نمی‌باشد.

مولف این گزارش در بخش بررسی میزان مطلوبیت رفتارهای گذشته ایران، موضوعاتی چون «تدابیر حفاظتی تخلف و عدم همکاری ایران»، «ابعاد نظامی ممکن در برنامه هسته‌ای ایران»، «انکار شدن مسائل حل نشده گذشته از سوی ایران» و «مسئولیت اثبات ادعای ایران» را بررسی کرده است.

در فصل بعد مولف هر چند که در ابتدا به فرمان‌بر بودن مسئولین ایرانی از رهبر معظم انقلاب اعتراف کرده اما نظرات نخبگان استراتژیک کشور در مورد برقراری ارتباط با آمریکا را دچار چند صدایی می‌داند. این تحلیل‌گر آمریکایی در بررسی تاثیر نقش فتوای رهبر معظم انقلاب در مسائل هسته‌ای ایران ضمن اعتراف به توجه فراوان مردم ایران به این فتوا، فتوای ایشان را برای راحت بودن خیال آمریکا و دیگر کشورها کافی نمی‌داند.

رابرت اینهارن، در فصل بعدی گزارش خود، مولفه‌های کلیدی برای انجام یک معامله نهایی را هم‌چنان حل نشده عنوان کرده و آن‌ها را شامل عدم توانایی توافق بر سر طول دوره ویژه برای رسیدن به توافق نهایی، عدم رسیدن به توافق بر سر تکمیل موضوع راکتور آب سنگین اراک، مسئله اجازه داشتن ایران برای غنی‌سازی داخلی، و در نهایت این موضوع دانسته که «هیچ توافقی نخواهد شد مگر اینکه بر سر همه چیز توافق شود».

موسسه بروکینگز تصریح کرده که تنها راه رسیدن به اطمینان خاطر کامل از این که ایران به هیچ وجه به سمت بمب هسته‌ای نخواهد رفت، ارعاب و اعمال فشار به تصمیم‌گیران ایران است تا یقین کنند که چنین اقدامی از سوی آنها با برخورد شدید و بسیار هزینه‌زای غرب مواجه خواهد شد.

موسسه بروکینگز در ادامه، چند ویژگی دلخواه آمریکا و متحدانش در خاورمیانه که باید در توافق جامعه هسته‌ای با ایران گنجانده شود را به شرح ذیل عنوان کرده است:

- این توافق باید واجد این پیام قطعی باشد که هرگونه حرکت ایران به سمت ساخت بمب هسته‌ای، خواه به طور پنهان یا به طور آشکار، فورا شناسایی خواهد شد.

- این توافق باید تضمین کند که فاصله زمانی شناسایی گام‌های حرکت به سمت ساخت بمب هسته‌ای تا تهیه سوخت کافی برای تجهیز بمب هسته‌ای، به قدر کافی هست تا جامعه بین‌الملل خصوصا آمریکا اقدام مناسب را برای جلوگیری از روند این کار، انجام دهند.

- این توافق باید به طور آشکار به مقامات ایران بگوید که هرگونه تلاش برای ساخت بمب هسته‌ای با پاسخ شدید بین‌المللی مواجه خواهد شد که برای ایران بسیار پرهزینه خواهد بود.

- باید اختیارات بیشتری به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای تشدید بازرسی‌ها از برنامه هسته‌ای ایران داده شود؛ اختیاراتی که در هیچ یک از توافقات کنونی بازرسی‌ از تجهیزات هسته‌ای ایران، دیده نشده است. بر این اساس، شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و شورای امنیت سازمان ملل باید تمهیدات لازم را فراهم کنند.

- در توافق جامع باید حداقل برای یک دوره مورد توافق، سازوکار بازرسی از برنامه هسته‌ای ایران حتی فراتر از مفاد پروتکل الحاقی تعیین شود تا تمامی فعالیت‌های ایران در غنی‌سازی، ذخیره‌سازی، استخراج اورانیوم از معادن، واردات تجهیزات و موارد مشابه زیر ذره‌بین قرار گیرد.

- توافق‌های کنونی بازرسی از تجهیزات هسته‌ای ایران، باید به طور کامل‌تر اجرایی شود؛ بدین ترتیب که وسعت و تعداد بازرسی‌های بازرسان آژانس افزایش یابد، نصب تجهیزات بازرسی و کنترلرهای آنلاین گسترده‌تر شود.

- در توافق جامع،‌ باید مجوزهای بازرسی منحصر به فردی گنجانده شود که امکان بازرسی از فعالیت‌های مشروع و قانونی ایران حتی در موارد بی‌ربط به مسئله هسته‌ای همچون تجهیزات نظامی نیز فراهم شود.

- در توافق جامع باید سازوکار لازم برای واکنش فوری به هرگونه کوتاهی ایران در پاسخ به سوالات و بازرسی‌ها و اجرای مفاد توافق گنجانده شود.

- آژانس بین‌المللی انرژی باید بازرسی‌های خود را بر مسائل مرتبط با فعالیت‌های احتمالا مخفی هسته‌ای ایران و اقداماتی که به توان انفجاری هسته‌ای مربوط هستند، متمرکز سازد تا این اطمینان حاصل شود که فعالیت‌های مرتبط با بمب هسته‌ای ایران، در آینده ادامه نخواهد یافت.

موسسه بروکینگز در پایان درباره امتیازی که قرار است به ایران داده شود، یعنی رفع تحریم‌ها نیز توصیه کرده که چون ایران تاکنون به طور کافی، نگرانی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای خود را رفع نکرده، رفع مرحله‌ای تحریم‌ها در توافق‌نامه جامع باید به گونه‌ای طراحی شود که تحریم‌های اصلی تا زمان رفع کامل نگرانی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای، ادامه یابد.

مشرق