بازتاب مفاهیم پدافند غیرعامل در محتوای کتاب‌های درسی؛ از ایمنی در خانه تا مدیریت بحران‌های طبیعی

به گزارش پایگاه خبری پایداری ملی و به نقل از روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، هم‌زمان با آغاز هفته پدافند غیرعامل، نگاهی به محتوای کتاب‌های درسی نشان می‌دهد که مفاهیم مرتبط با ایمنی، پیشگیری از حوادث و آمادگی در برابر تهدیدهای طبیعی و انسانی، جایگاه ویژه‌ای در نظام آموزشی کشور دارند.

در پایه‌های ابتدایی، موضوعاتی همچون «ایمنی در کوچه و خانه»، «آتش‌نشانی»، «رعایت ایمنی در جاده‌ها» و «اقدامات هنگام زلزله و آتشفشان» در قالب درس‌های علوم تجربی و مطالعات اجتماعی، به‌صورت کاربردی و متناسب با درک دانش‌آموزان مطرح شده است.

در دوره متوسطه اول و دوم نیز مفاهیم پدافند غیرعامل به شکل تخصصی‌تری آموزش داده می‌شود. کتاب آمادگی دفاعی پایه نهم و دهم با سرفصل‌هایی مانند «پدافند غیرعامل»، «آمادگی و ایمنی در برابر زمین‌لرزه»، «امداد و نجات» و «شناخت و مقابله با جنگ نرم» به ارتقای آگاهی دانش‌آموزان نسبت به شیوه‌های حفاظت از جان، مال و زیرساخت‌ها می‌پردازد.

همچنین در دروس زمین‌شناسی، انسان و محیط‌زیست و جغرافیای ۳، آموزش مفاهیمی چون «مدیریت مخاطرات طبیعی»، «پویایی زمین»، «حفاظت از محیط‌زیست» و «مسئولیت انسان در برابر طبیعت» به تقویت نگرش علمی و زیست‌محیطی دانش‌آموزان کمک می‌کند.

در کتاب بهداشت و سلامت پایه دوازدهم نیز مباحثی همچون پیشگیری از حوادث خانگی، مسمومیت‌ها، آتش‌سوزی و خفگی به همراه توصیه‌های خودمراقبتی، مهارت‌های عملی لازم برای مواجهه با خطرات روزمره را به دانش‌آموزان آموزش می‌دهد.

پدافند غیرعامل در واقع، تجلی هوشمندی ملی در برابر تهدیدها و بحران‌هاست؛ مفهومی که ریشه در عقلانیت، پیش‌بینی‌پذیری و آمادگی دارد. آموزش این مفهوم از سنین کودکی، به تقویت «درک خطر»، «رفتار ایمن» و «توان تصمیم‌گیری در شرایط بحرانی» در میان دانش‌آموزان کمک می‌کند و آنان را برای ایفای نقش مؤثر در آینده کشور آماده می‌سازد.

حضور مفاهیم پدافند غیرعامل در کتاب‌های درسی، تنها به آموزش مفاهیم نظری محدود نمی‌شود، بلکه با طراحی فعالیت‌های گروهی، پروژه‌های علمی، تمرین‌های موقعیتی و مباحث تلفیقی، زمینه‌ساز پرورش مهارت‌های زندگی، مسئولیت‌پذیری و روحیه همیاری در دانش‌آموزان است.

سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در سال‌های اخیر با همکاری نهادهای تخصصی حوزه ایمنی، مدیریت بحران و پدافند غیرعامل، گام‌های مؤثری در جهت تقویت محتوای آموزشی برداشته است. این رویکرد بر این باور استوار است که آموزش، مؤثرترین ابزار برای پیشگیری از آسیب‌ها و کاهش خسارات در شرایط بحرانی است.

در پایان یادآور می‌شود که ارتقای سطح آگاهی عمومی، آموزش رفتارهای ایمن و تقویت مهارت‌های تصمیم‌گیری در شرایط دشوار ضامن پایداری، امنیت و سلامت جامعه است. سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با استمرار این مسیر، به دنبال تحقق نسلی آگاه، توانمند و آماده در برابر تهدیدهای طبیعی و انسانی است.