"گاز" محور توسعه تا سال ۲۰۵۰

بر اساس پژوهشی که توسط پژوهشکده مطالعات انرژی مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی انجام شده است، تا سال 2050 میلادی، گاز همچنان به‌عنوان یک سوخت پاک و قابل رقابت ازلحاظ قیمت در سبد سوختی جهان با سهم 28 درصد نقشی بسزا بازی خواهد کرد. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که تا سال 2050 تولید و مصرف گاز طبیعی به بیش از 5900 میلیارد مترمکعب در سال افزایش خواهد یافت.

در این راستا، منطقه آسیا ـ اقیانوسیه با توجه به ظرفیت مصرف عظیم آن به بزرگترین مصرف‌کننده گاز تبدیل خواهد شد و مصرف آن تا سال 2050، به 1660 میلیارد مترمکعب خواهد رسید، همچنین پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که بیشترین سهم افزایش تولید گاز طبیعی در جهان، مربوط به کشورهای روسیه، ایران، قطر و ترکمنستان خواهد بود،
بر این اساس نقش و جایگاه مجمع کشورهای صادرکننده گاز به‌عنوان نهادی بین‌المللی در نقش‌آفرینی بازار، به‌ویژه برای ایران به‌عنوان دارنده دومین ذخایر عظیم گازی جهان، از اهمیتی ویژه برخوردار است، ازاین‌رو نحوه عملکرد و تعاملات کشور در این حوزه و نحوه نقش‌آفرینی به‌عنوان بازیگری فعال در حوزه دیپلماسی گازی، در جهت منافع ملی و امنیت کشور تأثیرگذار خواهد بود.

پیش‌بینى تدابیر تحلیلى براى تحقق هدف‌هاى بـلنـدمـدت می‌تواند رویکرد مناسبی برای سه کشور بزرگ دارنده ذخایر گازی جهان، یعنی روسیه، ایران و قطر باشد که این سه کشور می‌توانند با استفاده از بستر مناسب GECF، برنامه‌های راهبردی مشترکی را در عرصه گاز طبیعی جهان دنبال و به‌عنوان ابزاری مناسب از این فرصت استفاده کنند.

روسیه برتری ژئوپولیتیکی برای صادرات گاز به اروپا و چین نسبت به دیگر اعضای مجمع از طریق خط لوله دارد، همچنین دسترسی گسترده به منابع مالی جهانی و جذابیت منابع عظیم روسیه برای شرکت‌های بین‌المللی و تجربه، دانش فنی و توان مالی غول گازی جهان (گازپروم) و دیگر شرکت‌های روسی که می‌تواند در سرمایه‌گذاری‌های مشترک بین اعضا، سبب مزیت نسبی روسیه نسبت به دیگر اعضا شود، از مزایا و فرصت‌های این کشور است که می‌تواند مورد استفاده ایران و سایر اعضا قرار گیرد.

در مورد قطر، ثبات سیاسی بالا با توجه به درآمد سرانه این کشور، زیرساخت‌های عظیم و توسعه‌یافته تولید و انتقال LNG و سیاست‌های مالی و پولی بازارمحور و باثبات این کشور، از فرصت‌ها و مزایای این کشور حاشیه خلیج فارس برای ایران و سایر اعضا است.

با توجه به ذخایر عظیم گازی، سه کشور ایران، روسیه و قطر، که بر اساس آمار BP روی هم 50.1 درصد ذخایر گازی جهان و بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا روی هم 56 درصد ذخایر گازی جهان را در اختیار دارند، نقش اصلی را در معادلات آینده بازار جهانی انرژی به‌عهده خواهند داشت.

این سه قطب مطرح تأمین گاز هریک با اعمال شیوه‌های خاصی، بر قیمت‌گذاری گاز تأثیر می‌گذارند، حال‌آن‌که دیگر صادرکنندگان گاز به‌دلیل نقش کمرنگ خود در تأمین گاز مورد نیاز جهان، بسیار منفعلانه عمل می‌کنند و بیشتر پیروی روند قیمت‌گذاری با طرفین خود هستند. این ناهمگنی تاکنون نتیجه‌ای جز آشفتگی بازارهای جهانی گاز نداشته است و در این میان به‌نظر می‌رسد کارکرد سازمانی برای قیمت‌گذاری و نظارت بر عرضه گاز، می‌تواند بسیار راهگشا باشد.

در این میان کشور ایران با توجه به ذخایر عظیم گاز طبیعی، دسترسی به بازارهای بزرگ مصرفی در شرق و غرب کشور (به‌ویژه اروپا، هند، پاکستان، افغانستان، عراق، چین و...)، که در واقع در مرکز بازارهای بزرگ مصرفی قرار دارد؛ و همچنین دسترسی به آب‌های آزاد، می­‌تواند نقش کنترلی را در بازار جهانی گاز در هر دو حوزه خط لوله و LNG ایفاء کند و این ظرفیت‌های جمهوری اسلامی ایران بدون شک مورد توجه قطر، روسیه و 15 کشور دیگر عضو مجمع جهانی کشورهای صادرکننده گاز است و می‌تواند زمینه‌ساز همکاری‌های متعدد آتی با محوریت گاز بین ایران و دیگر کشورها به‌ویژه روسیه و قطر باشد.