تشکیل کارگروه تخصصی بررسی گسل‌های فعال؛ یک اورژانس ملی

به گزارش پایداری ملی به نقل از ایسنا، دکتر مرتضی فتاحی با تاکید بر این که پیش از ساخت و ساز بیشتر ضرورت فوری است که نقشه گسل‌های فعال ایران کامل شود، در این باره توضیح داد: به‌عنوان مثال مطالعات موردی و محدود اما ارزشمند دیرینه زلزله‌شناسی انجام شده در تهران از یک سو وجود گسل ری را زیر سوال برده است. از سوی دیگر گسل پردیسان را به‌عنوان گسل پنهان مطرح کرده است. از همین‌رو اخیراً در نقشه گسل‌های تهران محل این گسل‌ها به‌صورت خط چین مطرح شده است. این گسل‌ها نقش اساسی در تحلیل خطر زلزله تهران دارند. بنابراین پیش از هر نوع ساخت و ساز جدید ضروری است تکلیف این گسل‌ها مشخص شود. 

رئیس بخش سن‌یابی موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران با بیان این‌که طی حدود ۴۰ سال گذشته حدود ۱۵ زلزله مخرب بالای بزرگای ۶ و نیم در ایران رخ داده است و هر آن احتمال وقوع یک زلزله بزرگ می‌رود، خاطرنشان کرد: از این‌رو باید سازه‌ها را محکم و مقاوم در مقابل زلزله بسازیم. مقاوم‌سازی هزینه دارد. پس باید بدانیم سازه‌ها و تأسیسات را مقاوم در مقابل چه زلزله‌ای و با چه بزرگا و شدتی بسازیم تا هزینه‌ها بهینه شود.

دکتر فتاحی تصریح کرد: عامل وقوع زلزله، گسل‌های فعال هستند و ضروری است به میزان فعالیت آن‌ها بپردازیم. سپس نقشه دقیق گسل‌های فعال را ترسیم کنیم. سپس پهنه‌بندی و کدبندی کنیم. آنگاه به ساخت سازه و تأسیسات اقدام کنیم.

وی گفت: در ایران در ارتباط با زلزله و گسل‌های فعال کارهای مهم و با ارزشی توسط سازمان‌ها، مراکز و موسسات مختلف انجام شده است، اما مطالعات به‌صورت موردی انجام شده، هر مورد توسط گروه خاصی انجام شده و این موارد پاسخگوی نیاز مملکت نبوده است و بعضا از دقت کافی برخوردار نبوده است. به این دلیل که در حال حاضر موضوع زلزله و موارد مرتبط با زلزله و گسل‌های فعال زلزله توسط نهادهای مختلف و بعضاً به‌صورت موازی در ایران مورد مطالعه و تحقیق قرار می‌گیرد از جمله این نهادها، سازمان زمین‌شناسی زیر نظر وزارت صنعت، معدن و تجارت، مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی زیر نظر وزارت راه و شهرسازی، پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله و موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران زیر نظر وزارت علوم و سایر مراکز زیر نظر سایر وزارتخانه‌ها و شهرداری‌هاست. 

رئیس بخش سن‌یابی موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران یادآور شد: با توجه به محدودیت امکانات مالی و تجهیزاتی و تخصصی و جلوگیری از انجام کارهای موازی، باید از کلیه امکانات موجود کشور استفاده بهینه شود و ضروری است این مطالعات تحت هدایت یک کارگروه تخصصی ملی ساماندهی شود. به‌عبارت دیگر مطالعات به‌صورت سازمان یافته، انجام شود.

وی در ارتباط با کارگره تخصصی هم توضیح داد: به یک برنامه مدون و مدیریت بالادستی با هدف بهره‌گیری از همه نیروهای متخصص و امکانات ذی‌ربط جهت سازمان‌دهی این مهم در کشور نیاز فوری است. از این رو پیشنهاد می شود به صورت فوری کارگروه تخصصی بررسی گسل های فعال با حضور نمایندگان کلیه نهادهای مرتبط تحت نظر مدیریت بالادستی تشکیل شود. 

رئیس بخش سن‌یابی موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران درباره تعریف و کاربرد پهنه‌بندی و کدبندی، خاطرنشان کرد: زون‌بندی یا پهنه‌بندی مناطق بر اساس نقش زلزله عبارت از تقسیم کردن نواحی جغرافیایی به درجات مختلف برحسب واکنش در مقابل زلزله است. نقشه پهنه‌بندی لرزه‌ای بر پایه متغیر شتاب جنبش نیرومند زمین و برای دوره بازگشت‌های مختلف تهیه و ارائه می‌شود و شامل پهنه‌بندی‌های خطر بسیار بالا، بالا، نسبتاً بالا، متوسط، نسبتاً پایین و پایین است. یعنی تعیین می‌شود که آیا روی این گسل می‌توان ساخت و ساز انجام داد یا خیر و تا چه فاصله‌ای از گسل چه نوع بنایی را می‌شود ساخت. سپس کدبندی برای ساخت و ساز انجام می‌شود، یعنی قوانین حاکم بر طراحی، ساخت، بازسازی و ترمیم و تعمیر انواع ساختارها. کدها حداقل ملزومات جهت امن بودن کافی سازه جهت ساکنین را مشخص می‌کنند.  

نقشه فوق از مقاله نظری و همکارانش (2010) گرفته شده است/ Hamid Nazari, Jean‐François Ritz, Reza Salamati, Alireza Shahidi, Hasan Habibi, Manuchehr Ghorashi, Alireza Karimi Bavandpur . ( 2010). Distinguishing between fault scarps and shorelines: the question of the nature of the Kahrizak, North Rey and South Rey features in the Tehran plain (Iran)