نقش داده در امنیت غذایی

به گزارش پایداری ملی به نقل از خبرگزاری مهر، افزایش حجم کلان داده‌های تولید شده از طریق گوشی‌های هوشمند، رسانه‌های اجتماعی و اینترنت اشیا (IoT)، جریان عظیمی از داده‌ها را در قالب‌هایی ساختار یافته ایجاد کرده است. امروزه فناوری‌های کلان داده در بسیاری از حوزه‌ها در حال توسعه هستند.

همه گیری بیماری کویید ۱۹ در طول ۲ سال اخیر، به طور چشمگیری بر معیشت و امنیت غذایی مردم اقصی نقاط جهان، خصوصاً کشورهای فقیر، اثری فاجعه بار داشته است. امروزه بسیاری از کشورهای جهان، در حال تدوین سیاست‌هایی در راستای کاهش گرسنگی، بهبود امنیت غذایی و تضمین عرضه پایدار مواد غذایی هستند. موضوع بهره گیری از علم داده و تحلیل کلان داده‌ها به منظور تأمین امنیت غذایی، مسئله‌ای است که در این میان، از سوی بسیاری از بازیگران این عرصه، مثل دولت‌ها، سازمان‌های بین الملل و جامعه مدنی، مغفول مانده است.

حوزه مطالعاتی یاد شده، در طول سال‌های اخیر، مورد توجه طیف گسترده‌ای از متخصصان و نهادهای فراملی قرار گرفته است. به عقیده بسیاری از کارشناسان، دیجیتالی سازی، استفاده از فناوری‌های جدید و منابع داده جایگزین مانند تصاویر ماهواره‌ای و کلان داده‌های تولید شده توسط شهروندان، می‌تواند روند توسعه کشاورزی نوین و تأمین امنیت غذایی را تسریع کند. با این حال، موانعی چون فقدان سرمایه گذاری در داده‌های ملی و سیستم‌های آماری مانع از استفاده این پتانسیل توسط بسیاری از کشورهای جهان شده است.

بی شک بدون دسترسی به داده‌های مربوط و مناسب، تدوین خط مشی مبتنی بر شواهد در هر حوزه‌ای غیرممکن است. مسئله امنیت غذایی نیز از این قاعده مستثنی نیست. در مقطع کنونی، داده‌های مربوط به میزان بهره وری کشاورزان خرده‌مالک تنها در ۱۱ کشور و اطلاعات معیشتی این گروه در ۳۸ کشور جهان استخراج شده و در دسترس است. بی شک درک تأثیر سیاست‌های اتخاذ شده دولت‌ها بر گروه‌های مختلف جمعیتی امری ضروری است. این تنها نمونه‌ای کوچک از اهمیت و لزوم دسترسی سیاستگذاران به اطلاعات و داده است.

این احساس نیاز سبب شکل گیری ابتکارات متعددی مانند «برنامه جهانی فائو برای بهبود آمار کشاورزی» و «برنامه صندوق بین المللی توسعه کشاورزی» شده است. موضوع استفاده از کلان داده‌ها در زمینه تقویت کشاورزی، در اکثر این برنامه‌های توسعه ملی و بین المللی، مورد توجه قرار گرفته است.

این در حالی است که پیشرفت‌های فناوری، نحوه جمع‌آوری، اشتراک‌گذاری و استفاده از داده‌ها را نیز تغییر داده است. دولت‌ها و بازیگران غیردولتی به طور فزاینده‌ای از فناوری‌های دیجیتال استفاده می‌کنند و منابع و رویکردهای جدید نسبت به داده‌ها، سبب افزایش عزم دولت‌ها و متخصصان برای ادغام بیش از پیش علوم داده با کشاورزی شده است.

این روزها کلان داده‌ها کاربردهای متعددی یافته اند. متخصصان حوزه علوم داده، به منظور مقابله با چالش‌های موجود پیرامون امنیت غذایی، استفاده حداکثری از ظرفیت‌های کلان داده‌ها در راستای توسعه کشاورزی هوشمند را آغاز کرده اند.

کارایی کلان داده در حوزه کشاورزی ترکیبی از فناوری‌های کاربردی و تحلیل داده‌ها است. این امر، مواردی چون جمع‌آوری، دسته بندی و پردازش داده‌های به روز و جدید را در راستای کمک به کشاورزان در اتخاذ تصمیم بهتر و آگاهانه‌تر، شامل می‌شود. این روزها هوشمند سازی زیرساخت‌های کشاورزی و امکان دریافت داده‌های متنوع از فرایندهای موجود، سبب افزیش روزافزون کاربرد این داده‌ها شده است.

از سوی دیگر، کلان داده‌ها در مواردی مانند استخراج اطلاعاتی در مورد آب و هوا، بازار و استانداردهای دیگر مزارع، نیز کارایی فراوانی می‌یابند.

این روزها بسیاری از افراد به کاربرد گسترده کلان داده‌ها و علوم داده در گسترش صنایع وابسته به فناوری پی برده اند. حال پرسشی که در حوزه کشاورزی و تأمین امنیت غذایی مطرح می‌شود، این است که تجزیه و تحلیل کلان داده چگونه سبب تحول در کشاورزی می‌شود؟

بهبود بهره‌وری

داده‌های جمع آوری شده از طریق تجهیزاتی چون تراکتورهای مجهز به GPS، حسگرهای هوشمند خاک و سایر ابزار به بهبود مدیریت بذرها، سموم، کودها و در نهایت افزایش بهره‌وری در راستای تغذیه جمعیت جهانی و تأمین امنیت غذایی کمک می‌کنند.

تحلیل بازدهی

می‌توان از داده‌ها و تحلیل آنها برای پیش بینی میزان بازدهی زمین‌های کشاورزی و میزان تولید محصول در آینده، بهره گرفت. این پیش بینی‌ها با گذشت زمان و پیشرفت فناوری‌های داده محور، دقت بیشتری می‌یابد.

مدیریت ریسک

کشاورزی با محوریت داده‌ها باعث کاهش نقص محصولات ناشی از تغییر الگوهای آب و هوایی، آفات، آلاینده‌های موجود در خاک و هوا می‌شود.

صرفه جویی

کشاورزی مبتنی بر تجزیه و تحلیل کلان داده‌ها موجب صرفه جویی قابل توجهی در مصرف منابعی چون آب، کود و سموم می‌شود.

چالش‌های کلیدی استفاده از کلان داده‌ها در تأمین امنیت غذایی

متخصصان و ذینفعان این حوزه، طی بررسی‌های عمیق در این حوزه، به ۵ چالش اساسی در زمینه استفاده از کلان داده‌ها در تأمین امنیت غذایی، برخورد کرده اند.

• عدم اولویت بندی و کمبود توجه کافی از سوی سیاستگذاران:

کارشناسان حوزه علوم داده معتقدند که اکثر دولت‌ها ارزش داده‌ها در کشاورزی و تأمین امنیت غذایی را درک نکرده اند و همین امر، سبب شده است که بسیاری از کشورهای جهان، استفاده از داده‌ها را در حوزه کشاورزی، اولویت نمی‌دانند.

• عدم سرمایه گذاری پایدار در حوزه آمار و علوم داده‌ها:

فقدان سرمایه گذاری در زمینه داده‌ها و آمار سیستم‌های کشاورزی و غذایی، یکی از مهم‌ترین چالش‌های این حوزه، محسوب می‌شود. بسیاری از کشورهای با درآمد کم و متوسط، منابع مالی کافی برای استخراج و آنالیز داده‌ها در راستای بهبود و نوسازی صنعت کشاورزی خود را ندارند.

• هماهنگی و همکاری ضعیف میان بازیگران این حوزه و موانع اقتصادی:

تقریباً همه بازیگران و ذینفعان این حوزه، معتقدند که ناهماهنگی و ضعف در توسعه همکاری‌های موجود در این زمینه، سبب کند شدن فرایند توسعه استفاده از کلان داده‌ها در صنایع غذایی و کشاورزی شده است.

• فقدان ظرفیت آماری و مهارت‌های دیجیتال برای استفاده از فناوری‌های جدید:

کمبود سرمایه گذاری و عدم توجه به لزوم توسعه این حوزه، در نهایت باعث کاهش ظرفیت آماری و مهارت‌های دیجیتال مورد نیاز در این زمینه مطالعاتی می‌شود.

• دسترسی محدود به منابع جدید داده:

عدم دسترسی منابع اطلاعات نیز یک مشکل جدی دیگر در این حوزه است. اکثر کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته، به دلیل زیرساخت ضعیف و کمبود منابع مالی، نمی‌توانند اطلاعات دقیق مورد نیاز خود را جمع آوی نمایند.‌

نتیجه گیری و توصیه‌ها

کارشناسان و سایر افراد تعیین کننده در این حوزه، در پی کاهش موانع و تسهیل فرایند از بین بردن شکاف دیجیتال موجود میان کشورها مختلف جهان هستند. تقریباً همه ذینفعان، در این حوزه، بر سر موضوع ناکافی بودن منابع مالی، کمبود زیرساخت‌های فنی و لزوم افزایش سرمایه گذاری در این حوزه، اتفاق نظر دارند.

متخصصان چند توصیه اصلی برای رفع موانع این حوزه، پیشنهاد داده اند:

• دولت‌ها و اهداکنندگان کمک‌های بشردوستانه، باید کارایی سرمایه‌گذاری‌ها را در حوزه داده‌ها و آمار سیستم‌های کشاورزی-غذایی افزایش داده و بهبود بخشند.

• دولت‌ها باید همکاری در زمینه داده‌ها و آمار سیستم‌های کشاورزی و مواد غذایی را در سطوح ملی و فراملی بهبود دهند.

• سازمان‌هایی نظیر فائو باید با برنامه‌های مدون خود، میزان اثربخشی تحلیل داده‌ها در زمینه تأمین امنیت غذایی را در سطح جهان بهبود بخشند.

• خیرین و اهداکنندگان، باید بخشی از کمک‌های بشردوستانه خود را به توسعه زیرساخت‌های استخراج و تحلیل دادههای این حوزه، اختصاص دهند.

• دینفعان دولتی و غیردولتی در این زمینه، باید گفتگو و همکاری‌های میان یکدیگر را در این حوزه، افزایش دهند. بحث و تبادل نظر میان کارشناسان، کمک شایانی به افزایش پویایی این زشته نوظهور می‌نماید.