یک مقام ارشد وزارت امور خارجه در نشستی توجیهی به تشریح آخرین وضعیت گفتگوها در وین پرداخت.
به گزارش پایداری ملی به نقل از ایسنا، مشروح این گفت‌وگو به شرح زیر است:
لطفا آخرین وضعیت گفت‌وگوها، مهمترین پیشرفت‌های حاصل‌شده و چالش‌های پیش رو تشریح کنید.
خوب در ابتدا باید اشاره کرد که این اولین دور از مذاکراتی بود که توسط دولت جدید جمهوری اسلامی ایران برگزار می‌شد و با درنظر داشت بن‌بست های حل نشده در دور ششم، از پیش مشخص بود که قرار نیست در این دور از گفت‌وگوها به نتیجه نهایی رسید. با این وجود، دولت بر این عقیده بود که هیأت مذاکره‌کننده باید در این دور از گفت‌وگوها هم از منظر تخصصی و ترکیب نفرات و هم در زمینه متون و پیشنهادات با دست پر در وین حاضر شود، چراکه اولا هیات مذاکراتی اعزامی بنابر ماموریت برای دستیابی به یک توافق خوب عازم وین شده بودند و ثانیا پیش‌بینی می‌شد که برخی از طرف های مقابل ممکن است در این دور از گفت‌وگوها، جمهوری اسلامی ایران را به عدم جدیت و عدم ارائه پیشنهادات روشن متهم کند. دولت جدید اساسا با رویکردی عملگرایانه و طراحی روشن وارد گفت‌وگوها شده و پیش از سفر هیأت به وین، پیشنهادها ایران نهایی شده و برای ارائه به طرف مقابل آماده بود.
لازم به تاکید است که متن پیشنهادی ایران مبتنی و براساس پیش نویس 6 دور قبل بوده و همان متن مبنا قرار گرفته و اصلاحات و پیشنهادهای مورد نظر ایران بر روی متن مشخص شده و ارائه گردیده اند. این پیشنهادها از آن جهت که کاملا منطبق بر برجام ارائه شده اند طبیعتا حداکثری نبوده و نیستند اما متاسفانه رویکرد طرف مقابل نسبت به تعهداتش حداقلی است.
در همین چارچوب هیأت جمهوری اسلامی در سومین روز از گفت‌وگوها دو متن پیش‌نویس که در آنها پیشنهادها و اصلاحات ایران مشخص شده بود، یکی در زمینه رفع تحریم‌ها و دیگری در خصوص موضوعات هسته‌ای را به طرف مقابل ارائه کرد.
تصور من این است که به ویژه طرف‌های اروپایی و همینطور آمریکا که مرتبا با این سه کشور در ارتباط است، انتظار آن را نداشتند که ایران در این مرحله با متنی کامل که هم در انطباق با برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت است و هم اصول مشترک گفت‌وگوهای ادوار پیشین را حفظ کرده، وارد مذاکرات شود. به همین دلیل نیز بود که طرف مقابل از زمان دریافت این پیش‌نویس‌ها بحث توقف گفت‌وگو و بازگشت به پایتخت‌ها برای دریافت مشورت را مطرح کرد.
هر چند رویکرد مذاکراتی هیات ایران از روز اول تعاملی و همراه با انعطاف لازم بود اما متأسفانه در مقابل سه کشور اروپایی از اختیار تصمیم‌گیری بالایی در وین برخوردار نیستند و ضمنا دائما دغدغه راضی کردن هیات آمریکایی و هماهنگ کردن مواضعشان با هیأت آمریکایی را دارند. این در حالی است که این گفتگوها میان ایران و 4+1 و نه ایران و آمریکا (که اساسا عضو برجام نیست) در حال انجام است اما این رویکرد اروپایی ها روند پیشرفت گفت‌وگوها را با چالش روبرو کرده است.
روشن است که طرف‌های غربی که با تصور اعطای امتیازات اندک و دریافت امتیازات حداکثری به وین آمده‌اند، از متون پیشنهادی و خواسته‌های روشن جمهوری اسلامی ایران رضایت کامل نداشتند، اما هیج‌یک از این کشورها نتوانستند بر این متون ایراد حقوقی گرفته یا آنها در تضاد با برجام توصیف کنند. تنها نکته مطرح‌شده از سوی این کشورها این بود که اولا حتی حاضر به اعطای امتیازات مصرح در برجام نیستند و ثانیا تمایل ندارند مباحثی را که در پیش‌نویس‌ها آمده اند، مجددا مورد بحث بگذارند. این در حالی است که آنچه از 6 دور مذاکرات پیشین به دست آمده، تنها یک پیش‌نویس است و همانطور که بارها گفته شده است اصل اساسی همواره وجود داشته است که هیچ توافقی در میان نیست مگر همه چیز توافق شود.
اکنون روشن شده است که بی‌میلی آمریکا به دست کشیدن کامل از تحریم‌ها، مهمترین چالش در مسیر پیشرفت گفت‌وگوهاست. ما معتقدیم هر زمان دولت آمریکا از کارزار فشار حداکثری دست بردارد و طرف‌های اروپایی در گفت‌وگوها اراده سیاسی لازم را نشان دهند، راه برای دستیابی سریع به یک توافق باز می‌شود.
فضای کلی گفت‌وگوها را چطور دیدید؟ آیا طرفین وارد مذاکره جدی شده‌اند یا هنوز در مرحله اعلام مواضع قرار دارند؟
با وجود اختلاف در مواضع طرفین، باید اشاره کرد که گفت‌وگوهای هفته گذشته در فضایی حرفه‌ای و در عین حال صریح برگزار شد و طرف‌های مقابل نیز نظرات خود را در فضایی به دور از تنش مطرح کردند. در مجموع می‌توان گفت فضایی سازنده بر گفت‌وگوها حاکم بود و با ارائه متون پیش‌نویس از جانب جمهوری اسلامی ایران، یک گام اسایی و مهم رو به جلو در مسیر گفت‌وگوها برداشته شد. البته همانطور که از نام این اسناد مشخص است، ما متون پیشنهادی را پیش‌نویس‌های قابل مذاکره می‌دانیم و طرف‌های مقابل را نیز تشویق کرده‌ایم که متون و پیشنهادات روشن خود را بر اساس اصول مشترک و در چارچوب برجام روی میز بگذارند.
هرچند در این دور از مذاکرات نیز بحث‌هایی بر روی متن صورت گرفت، اما انتظار ما این است که در دور بعدی گفت‌وگوها که آخر هفته آینده آغاز می‌شود، طرف مقابل نیز با پاسخ‌های مکتوب دقیق و منطقی و احیانا ایده‌ها عملی تازه در وین حاضر شود. در آن صورت می‌توان امیدوار بود که مذاکره جدی بر روی متون آغاز شود. لازم است طرف مقابل هم رویکرد تعاملی و هم انعطاف لازم را داشته باشد.
در خصوص محتوای دو سندی که به طرف مقابل ارائه شده، توضیح دهید. آیا قرار است سند دیگری نیز از سوی ایران ارائه شود؟
همانطور که اشاره شد هیأت ایرانی در روز سوم گفت‌وگوها دو پیش‌نویس کامل را به طرف مقابل ارائه کرد. پیش‌نویس نخست که به موضوع رفع تحریم‌های ظالمانه و غیرقانونی علیه ایران می‌پردازد، دربرگیرنده تعهدات رفع تحریم‌ها از سوی آمریکاست. یکی از نکاتی که در گفت‌وگوها با طرف مقابل مورد تأکید قرار گرفته، این است که کلیه تحریم‌های وضع‌شده در چارچوب سیاست فشار حداکثری با هدف روشن از میان برداشتن برجام طراحی شده و از این رو تمام این تحریم‌ها با برجام در ارتباط هستند. سند دیگر نیز گام‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران و کیفیت توقف گام‌های جبرانی، در صورت رفع تحریم‌ها را تشریح می‌کند. در این خصوص نیز تأکید شده است که تا زمانی که نحوه رفع تحریم‌ها روشن و اجرایی نشده، نمی‌توان از جمهوری اسلامی ایران انتظار داشت که گام‌های جبرانی خود را که نه یک اقدام اولیه، بلکه واکنشی به تحریم‌ها بوده‌اند، متوقف نماید.
البته پیش‌نویس‌هایی دیگری نیز وجود دارد که نظرات ما در ادامه در قالب این پیش‌نویس‌ها ارائه خواهد شد. نحوه و زمان راستی‌آزمایی و موارد مربوط به دریافت ضمانت عدم خروج مجدد آمریکا از توافق از جمله مواردی است که در ادامه مطرح خواهد شد. در روزهای اخیر شاهد بوده‌ایم که شماری از سناتورها و نمایندگان کنگره تهدید کرده‌اند که در صورت به قدرت رسیدن یک رئیس‌جمهور جمهوری‌خواه، آمریکا بار دیگر از توافق هسته‌ای خارج می‌شود. همین مسئله نشانگر تشتت شدید در داخل آمریکا و این واقعیت است که آمریکا در مذاکرات قابل اتکا نیست و برای بازگشت به برجام، باید ضمانت‌هایی معتبر و قابل قبول ارائه نماید. آنها خوب میدانند جمهوری اسلامی ایران اجازه نخواهد داد تکرار بدعهدی هایی که بعد از امضاء توافق در سال ۲۰۱۵ اتفاق افتاد مجددا اقتصاد ایران را گروگان خود کند.
برخی گزارش‌های رسانه‌ای حاکی از آن بود که برخی هیأت‌های اروپایی خواستار جمع‌بندی سریع این دور از گفت‌وگوها و بازگشت به پایتخت‌ها بوده‌اند. دلیل این موضع این کشورها چه بود؟
همانگونه که اشاره کردم، برداشت ما این بود که طرف‌های اروپایی انتظار نداشتند که جمهوری اسلامی ایران در این دور از گفت‌وگوها پیشنهادات خود را به صورت مکتوب ارائه کند. به همین دلیل بود که این کشورها بلافاصله پس از دریافت پیش‌نویس‌های هیأت ایران، خواستار آن شدند که برای مشورت با پایتخت‌ها و دریافت دستورالعمل‌هایی مذاکراتی تازه، به کشورهایشان بازگردند. جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده بود که از توان تصمیم‌گیری و کارشناسی کافی برخوردار است و آمادگی دارد تا هر زمان که لازم باشد به گفت‌وگوها ادامه دهد، اما طرف‌های مقابل که برای ادامه مذاکرات نیاز به مشورت با مقامات ارشد خود داشتند، خواستار آن شدند که گفت‌وگوها برای چند روز متوقف شود. بر این اساس، هیأت‌ها روز جمعه به کشورهایشان بازگشتند و قرار است از آخر هفته آینده مذاکرات را از سر بگیرند.
ترکیب هیأت ایرانی چه از لحاظ تعداد و چه ترکیب نفرات، مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته است. در خصوص نحوه انتخاب نفرات و تأثیر آن بر گفت‌وگوها توضیح بفرمایید.
یکی از موضوعاتی که پیش از این دور از گفت‌وگوها مورد تأکید قرار داشت، این بود که جمهوری اسلامی باید با توان تصمیم‌گیری و کارشناسی مناسبی در مذاکرات حضور یابد تا اطمینان یابد که متون تهیه‌شده و مواضع مذاکراتی هیأت، تا حد امکان عاری از نقص باشد. علاوه بر این، از آنجا که دولت در دستیابی به نتیجه جدی است و واقعا تلاش می‌کند در کوتاه‌ترین زمان ممکن گفت‌وگوها را به نتیجه برساند، اعتقاد داشت که لازم است با فراهم کردن امکان تصمیم‌گیری در محل، روند تهیه متون و ارائه بازخورد به طرف مقابل را تسریع نماید.
به همین دلیل، از چند هفته پیش از مذاکرات، به کلیه دستگاه‌هایی که به نحوی با موضوع گفت‌وگوها در ارتباط بوده و می‌توانند در زمینه تصمیم‌گیری یا کار کارشناسی کمکی ارائه دهند، مکاتبه شد تا نفرات پیشنهادی خود برای همراهی هیأت وزارت امور خارجه را معرفی نمایند. نهایتا ترکیبی شکل گرفت که چه از منظر مدیریتی و تصمیم‌گیری و چه از دید کارشناسی، از توان واقعا بالایی برخودار است. ضمنا باید اشاره کرد که در این دور از گفت‌وگوها، وزن اقتصادی هیأت به مراتب بیشتر از ادوار پیشین بود، آن هم به این دلیل که از منظر جمهوری اسلامی در حال حاضر موضوع رفع تحریم‌ها، مسئله اصلی مذاکرات است و تا زمانی که تکلیف این موضوع روشن نشده است، نمی‌توان مسائل دیگر را نهایی کرد. البته روشن است این ترکیب در طول مذاکرات و بر اساس نیاز کم و یا حتی اگر لازم بود زیاد خواهد شد.
برخی مخالفان گفتگوهای وین، از جمله نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی، خواستار توقف مذاکرات شده و جمهوری اسلامی ایران را به وقت‌کشی با هدف خریدن زمان و پیشبرد برنامه هسته‌ای متهم کرده‌اند. پاسخ شما به این اتهام چیست؟
اتهام عدم جدیت و وقت‌کشی جمهوری اسلامی در گفت‌وگوها که اینبار از شیپور صهیونیست ها خارج شد، موضوعی بود که از قبل انتظار آن را داشتیم، اما همانطور که شاهد بودید، عملکرد هیأت اعزامی و ارائه سریع پیش‌نویس‌هایی دقیق به طرف مقابل، تا حد زیادی این حربه را خنثی کرد و اتفاقا این طرف مقابل بود که خواستار وقفه گفت‌وگوها شد، در حالی که هیأت ایرانی آمادگی داشت مذاکرات را بی‌وقفه تا هر زمان که لازم باشد، ادامه دهد. طبیعی است که رژیم صهیونیستی از بروز چنین وضعیتی خرسند نباشد. به همین دلیل هم بود که در همین یکی دو روز، رسانه‌های رژیم صهیونیستی با ساخته و پرداخته کردن چندین شایعه تلاش کردند تا بر فضای گفت‌وگوها اثر منفی بگذارند.
در طول جلساتمان، به طرف‌های مقابل هشدار دادیم که نباید اجازه داد برخی طرف‌های خارجی که از پیشرفت گفت‌وگوها ناخرسند هستند، با انتشار اخبار دروغ و تحریف‌شده بر مذاکرات اثر بگذارند.
برخی مقامات آمریکایی از جمله وزیر خارجه آمریکا عنوان کرده اند که نسبت به نتیجه گفت‌وگوها تردید دارند. دیدگاه شما در این خصوص چیست؟
بر خلاف اظهارات مقام‌های آمریکایی، من معتقدم که اگر طرف‌های مقابل حسن نیت داشته باشند و از بازی بی‌فایده مقصرنمایی دست بردارند، توافق در دسترس است. جمهوری اسلامی ایران پیشنهاداتی عملگرایانه روی میز گذاشته و طرف‌های مقابل باید پاسخی درخور یا حتی پیشنهادات و ایده‌های تازه خود را به صورت مکتوب و مشخص ارائه کنند. من تصور می‌کنم طرح اظهارات منفی و صدور چنین بیانیه‌هایی بیش از آنکه مربوط به محتوای مذاکرات باشد، یک تاکتیک مذاکراتی و ناشی از تلاش طرف‌های مقابل برای مقصرنمایی از ایران با هدف اعمال فشار بر مذاکره‌کنندگان است. کافی است تا طرف‌های مقابل اراده سیاسی به خرج داده و برای برداشتن گام‌های عملی لازم اعلام آمادگی کنند. در آن صورت راه برای توافق و حل اختلافات باز خواهد شد.