حکمرانی فرامرزی «داده‌» در دستور کار سازمان ملل قرار گرفت

به گزارش پایداری ملی به نقل از مهر، بر اساس گزارش‌های آماری منتشر شده در طول سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱، همه‌گیری ویروس کووید -۱۹، روند تحول دیجیتال را در مقیاس جهانی تسریع کرده و دولت‌ها را به واکنش سریع در این حوزه واداشته است. در میان تلاش‌های دولت‌ها برای انطباق حداکثری با روند شتابان دیجیتال سازی جهان، یک چالش کلیدی این است که چگونه می‌توان از روند افزایش حجم داده‌های دیجیتال در راستای منافع جهانی استفاده کرد.

متخصصان و کارشناسان، تخمین زده‌اند که ترافیک جهانی اینترنت در سال ۲۰۲۲ از کل ترافیک تاریخ اینترنت تا سال ۲۰۱۶ بیشتر خواهد شد. در چنین شرایطی، داده‌ها به یک دارایی استراتژیک کلیدی تبدیل می‌شوند. بی شک نحوه مدیریت این داده‌ها بر توانایی هر کشور برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار تأثیر زیادی خواهد داشت. از سوی دیگر، شیوع کرونا، تأثیر به سزایی بر حجم ترافیک اینترنت داشته است.

کرونا پهنای باند اینترنت جهانی را ۳۵ درصد افزایش داد

کارشناسان، معتقدند که دلیل چنین اتفاقی این است که بیشتر فعالیت‌های فردی و اجتماعی شهروندان به صورت آنلاین انجام می‌شود. بر اساس آمار، تنها در سال ۲۰۲۰، پهنای باند اینترنت جهانی ۳۵ درصد افزایش یافته است. این میزان بالاترین افزایش یک ساله پهنای باند از سال ۲۰۱۳ تا به امروز محسوب می‌شود. علاوه بر این، بر اساس برآوردهای صورت گرفته، حدود ۸۰ درصد از کل ترافیک اینترنت مصرفی در دوران قرنطینه و اوج گیری کرونا، به فیلم، بازی و شبکه‌های اجتماعی اختصاص یافته است.

ترافیک داده‌های جهانی تا سال ۲۰۲۶

آنکتاد پیش بینی می‌کند که میزان ترافیک ماهانه داده‌های جهانی در سال ۲۰۲۰، از ۲۳۰ اگزابایت به ۷۸۰ اگزابایت در سال ۲۰۲۶ خواهد رسید. این در حالی است که بر اساس آمار ارائه شده از سوی گزارش یاد شده، شکاف دیجیتال در طول سال‌های اخیر به اوج خود رسیده است و در حالی که میزان استفاده از اینترنت در جوامع توسعه یافته بالای ۹۰ درصد است، این آمار در کشورهای کمتر توسعه یافته حدود ۲۰ درصد است. علاوه بر این، تفاوت کشورهای شمال و جنوب در زمینه میزان توسعه زیرساخت‌های دیجیتال نیز کاملاً مشهود است. به عنوان مثال، میانگین سرعت اینترنت در اقتصادهای توسعه یافته، ۸ برابر کشورهای در حال توسعه است.

بی شک در چنین شرایطی، گام نهادن در مسیر جدیدی برای مدیریت دیجیتال و داده‌ها مهم‌تر از هر زمان دیگری در گذشته است. جهان غرب در این حوزه موضوعی نیز بر لزوم دستیابی به توافقی جهانی برای حکمرانی داده‌ها تاکید دارد و از همین روی، تداوم فرایند جهانی سازی را در نظر دارد. کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل متحد (آنکتاد)، در گزارش اقتصاد دیجیتال ۲۰۲۱ به موضوع توسعه و جریان‌های فرامرزی داده‌ها پرداخته است.

نگارندگان این گزارش، خواستار سازوکاری جهانی برای حکمرانی داده‌ها به نحوی هستند که ضمن پرداختن به ریسک‌ها و نگرانی‌ها از توزیع عادلانه‌تر سود حاصل از جریان داده نیز اطمینان حاصل شود. دیدگاه‌های مطرح شده در این گزارش حکایت از آن دارد که بسیاری از کشوهای توسعه یافته جهان در پی اتخاذ رویکردی جهانی و کل نگر نسبت به داده‌ها هستند. بنابراین، سازمان ملل به عنوان یکی از ارکان اساسی فرایند جهانی سازی، در پی تسهیل پیاده سازی مدل مدنظر ایالات متحده آمریکا و اروپا است.

داده هسته اصلی پیشرفتهای هوش مصنوعی

گزارش اقتصاد دیجیتال ۲۰۲۱ به بررسی توسعه و پیامدهای سیاست گذاری جریان‌های فرامرزی داده‌های دیجیتال می‌پردازد و داده‌ها را هسته اصلی همه پیشرفت‌های تکنولوژیک و دیجیتال جهان، مانند تجزیه و تحلیل داده، هوش مصنوعی (AI)، زنجیره بلوکی، اینترنت اشیا (IoT)، رایانش ابری و سایر خدمات مبتنی بر اینترنت، می‌داند.

بنابراین، کشورهای سراسر جهان در تلاش هستند تا نحوه برخورد خود با جریان داده‌ها را تعیین کنند. رویکرد نهایی انتخاب شده در سطوح ملی و بین‌المللی نه تنها بر تجارت، نوآوری و پیشرفت اقتصادی، بلکه بر طیفی از مسائل مربوط به توزیع دستاوردهای دیجیتالی‌سازی، اجرای قانون و امنیت ملی تأثیر خواهد گذاشت.

داده‌های ارائه شده در گزارش اقتصاد دیجیتال آنکتاد ۲۰۲۱، می‌تواند مخاطبان و پژوهشگران را در درک بهتر رویکرد کشورهای مختلف، یاری کند. مروری بر تحولات جهانی و نابرابری‌ها در اقتصاد دیجیتال مبتنی بر داده و بحث در مورد ماهیت بنیادین داده‌ها از اهم مطالب مطرح شده در این گزارش هستند. گزارش اقتصاد دیجیتال ۲۰۲۱، علاوه بر این به بررسی رویکردهای حاکمیتی موجود در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی با تمرکز بر جریان داده‌ها، می‌پردازد.

کارشناسان غربی هنگام ارزیابی پیامدهای توسعه داده‌ها و گسترش جریان داده‌های فرامرزی به مسئله وجود شکاف و عدم تعادل دیجیتال در رویکردهای حاکمیتی موجود به این حوزه اشاره می‌کنند و اتخاذ رویکردی جهانی، افزایش گفتگو میان دولت‌ها و تعامل سازنده را الزامی می‌دانند.

تبیین نیاز به حکمرانی جهانی داده‌ها

حکمرانی داده یکی از اساسی‌ترین مبانی در زمینه حاکمیت فضای مجازی است. داده به عنوان یکی از ارزشمندترین دارایی‌های عصر حاضر، از زمان آغاز توسعه تدریجی اینترنت، مورد توجه بسیاری از ذینفعان این عرصه قرار گرفته است.

دسترسی یک دولت یا شرکت فناوری بزرگ به کلان داده‌های یک کشور، می‌تواند اثر به سزایی در تداوم هژمونی و اقتدار او، داشته باشد. بنابراین، بسیاری از کشورها داده‌ها را به عنوان دارایی ملی به رسمیت شناخته و حفاظت از آن را در دستور کار دارند.

بر اساس دیدگاه کارشناسان حوزه حکمرانی فضای مجازی، آمریکا به عنوان کشور مبتکر ایجاد شبکه جهانی اینترنت، بخش عمده‌ای از زیرساخت این شبکه را در اختیار دارد. این در حالی است که کشورهایی چون چین، روسیه و حتی اتحادیه اروپا، با رویکردهایی متفاوت به تقابل با این انحصار ساختاری پرداخته‌اند و با در نظر داشتن انحصار ایالات متحده در زمینه زیرساخت، تلاش کرده‌اند در لایه محتوا و حوزه‌های حقوقی، اقتدار آمریکا را به چالش بکشند.

چین با ایجاد دیوار آتش بزرگ، روسیه با بومی سازی سرویس‌ها و خدمات آنلاین در قلمرو جامعه روس زبان اینترنت و اتحادیه اروپا با مقررات عمومی حفاظت از داده، در طول سال‌های اخیر، گام‌های بلندی در زمینه ایجاد توازن قوا میان بازیگران دولتی این عرصه، برداشته‌اند.

به نظر می‌رسد که رویکرد موجود در این گزارش، همچنان گفتمان غالب غرب بوده و توجه چندانی به مدل‌های نوظهور حکمرانی فضای مجازی و داده، ندارد. چالش اساسی در تقابل میان مدل حکمرانی آمریکایی و رویکردهای چینی و روس، مسئله تضمین حفظ اقتدار و هژمونی ایالات متحده آمریکا و متحدان اروپایی این کشور است.

نویسندگان این گزارش سالانه، در بخشی از اثر خود به مسئله تبیین نیاز به حکمرانی جهانی داده می‌پردازند و ۶ دلیل عمده برای پاسخ به این پرسش کلیدی مطرح می‌کنند. محورهای یاد شده عبارتند از:

• افزایش اعتماد عمومی به اقتصاد دیجیتال و کاهش عدم اطمینان

• رسیدگی به چالش‌های سیاستی که از طریق غلبه جهانی پلتفرم‌های دیجیتال پدید می‌آیند

• جلوگیری از تشدید نابرابری‌ها

• در نظر گرفتن تأثیر و سرریز سیاست‌های ملی به کشورهای دیگر

• جلوگیری از تکه تکه شدن بیشتر فضای دیجیتال

• فعال کردن به اشتراک گذاری داده‌های جهانی در راستای تأمین منافع عمومی کاربران

با بررسی دلایل ارائه شده، می‌توان نتیجه گرفت که نهادهای بین المللی متولی حکمرانی جهانی فضای مجازی، با شعار «تحول دیجیتال»، در پی همراه ساختن جوامع در حال توسعه با رویکرد خود و از بین بردن تعارضات میان آمریکا و اروپا در حوزه حکمرانی داده هستند.

بی شک در گام‌های بعدی، حرکت به سوی تداوم فرایند جهانی سازی با هدف حفظ وضع موجود در عرصه بین الملل و تداوم اقتدار فراملی، در دستور کار خواهد بود.

سازمان ملل و سازماندهی حکمرانی جهانی داده

بر اساس متن گزارش آنکتاد در حوزه اقتصاد دیجیتال، سازمان ملل متحد، در راستای حصول اطمینان از مشارکت حداکثری کشورهای جهان در زمینه برنامه حکمرانی جهانی جریان فرامرزی داده‌ها، نقشی مرکزی و تعیین کننده در این زمینه ایفا می‌کند.

در حال حاضر، تعداد زیادی از نهادهای وابسته به سازمان ملل، مانند «اتحادیه بین المللی مخابرات»، «آنکتاد»، «کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد»، «سازمان بهداشت جهانی»، «سازمان جهانی مالکیت فکری»، «سازمان تجارت جهانی»، «یونسکو»، در این زمینه فعال هستند. این در حالی است که کارشناسان معتقدند، سازمان ملل برای دستیابی به این هدف تعیین شده، باید پیوندی میان دولت‌ها، جامعه مدنی، دانشگاه‌ها و بخش خصوصی، ایجاد کند.

این گزارش، با توصیه تداوم روند مذاکرات فراملی و تقویت نهادهای بین المللی در راستای بسط الگوی حکمرانی جهانی داده‌ها، جهت گیری هایی را در مسیر آینده ارائه می‌دهد، اما به دنبال ارائه راه حل نهایی و آشکار، نیست. در قلمرو ناشناخته اقتصاد دیجیتال مبتنی بر داده‌ها که به سرعت در حال توسعه و تحول مداوم است، بسیاری از سوالات همچنان بی پاسخ مانده‌اند. کارشناسان معتقدند که پاسخ‌های مدنظر تنها از طریق ادامه بحث تحصصی در این حوزه میسر است. به عقیده کارشناسان سازمان ملل، برای تحقق حکمرانی داده کارآمد، نیاز به چارچوب بندی مجدد و گسترش گفتگوی جهانی در این زمینه وجود دارد.