خطر نبود شبکه ملی اطلاعات برای دارایی‌های معنوی مردم

به گزارش پایداری ملی به نقل از مرکز ملی فضای مجازی، سید ابوالحسن فیروزآبادی در هجدهمین کنفرانس رمز ایران با بیان اینکه هویت مجازی که فاقد شبکه ملی اطلاعات باشد به شدت آسیب پذیر است، افزود: شبکه ملی اطلاعات در ابتدا در شورای عالی فضای مجازی در سال ۹۲ تعریف شد که نوع توجه به آن از مفهوم مسیریابی شکل گرفت. مسیر یابی کاربران در فضای مجازی به نحوی که این مسیریابی باید در داخل کشور صورت گیرد تعریف شد. در همین راستا ۶ الزام برای این شبکه در حوزه استقلال، مدیریت، امنیت، تأمین پهنای باند مناسب و اتصال به شبکه‌های بین المللی درنظر گرفته شد.

وی با اشاره به اینکه این الزامات چارچوب کلان شبکه ملی را تبیین می‌کرد، تصریح کرد: در سال ۹۵ توانستیم این الزامات را به دلیل ابهاماتی که در تعریف پروژه وجود داشت در یک سند دیگری تبیین کنیم. اما به دلیل مشکلاتی که در اجرای پروژه پیش آمد و بر اساس طرح و معماری شبکه ملی اطلاعات باید وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به عنوان متولی اقدام می‌کرد.

فیروزآبادی اضافه کرد: با دستور مقام معظم رهبری، شورای عالی فضای مجازی اقدام به مداخله مجدد داشت و وزارتخانه مأمور شد تا در یک مدت مشخصی این طرح را ارائه دهد که دبیر خانه شورای عالی و مرکز ملی فضای مجازی طرح مصوب شهریور ماه ۹۹ را با همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و مذاکرات با تمام دستگاه‌هایی که ماموریت‌هایی در این معماری داشتند نهایی و پس از تصویب در شورای عالی فضای مجازی ابلاغ کرد.

وی اظهار داشت: ابهام در مفهوم شبکه ملی اطلاعات اولین چالش راه اندازی این شبکه است و شاید بتوانیم بگوییم که ما مدل مشابه شبکه ملی اطلاعات با پیش فرض‌ها و استراتژی‌هایی که جمهوری اسلامی در حوزه فضای مجازی تعریف کرده و کاملاً منطبق بر ایران باشد نداریم و این یک مدل ملی و بومی است که در کشورمان مد نظر قرار دادیم.

دبیر شورای عالی فضای مجازی افزود: در اکثر کشورهای توسعه یافته و یا در حال توسعه و پیشتاز همه آنها در کشور آمریکا طرح‌هایی به نام شبکه ملی مطرح شده است اما مفهومی که ما از شبکه ملی اطلاعات در نظر داریم ابهام داشت چرا که برخی از افراطیون آن را شبکه ای کاملاً جداگانه از جهان و بسته در چارچوب سرزمینی تعریف می‌کردند و در تعریف تفریطی آن صرفاً اکتفا به شبکه اینترنت جهانی شده بود. بنابراین برای اینکه به یک نقطه تعادل برسیم مدت‌ها در این حوزه گفتگو شد تا امروز تقریباً یک تصویر روشن در کشور برای اجرای این شبکه وجود دارد که باید عملیاتی شود.

دبیر شورای عالی فضای مجازی کشور با اشاره به چالش آمادگی سازمانی و تشکیلاتی در کشور تاکید کرد: این آمادگی می‌تواند از یک طیف وسیع سواد فضای مجازی در مسئولین کشور تا سواد فضای مجازی کاربران مطرح شود و بعد وارد ساختار شود.

وی گفت: بر اساس مصوبه شورای عالی فضای مجازی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات متولی بوده است و در تمام این سال‌ها مسئولیت اجرای شبکه ملی اطلاعات را برعهده داشته است. ولی حتی در ساختار آن وزارتخانه به طور خاص این مأموریت در شرح وظایف مشخص نشده است.

فیروزآبادی اعلام کرد: شبکه ملی اطلاعات از ویژگی‌های فضای مجازی شامل طیف وسیعی همچون حوزه تکنولوژیکی، ارتباطی، محتوایی، داده و پردازش داده، ایجاد پلتفرم و حوزه‌های نرم افزاری برخوردار است که در واقع این فضا اجتماعی – اقتصادی است که از آن تعبیر به فضای سوسیال اکونومیک می‌کنند چرا که تمام ابعاد اجتماعی و اقتصادی را تحت تأثیر قرار داده و پیشران صنعت کشور است.

وی با بیان اینکه شبکه ملی اطلاعات یک شاخه اقتصادی بزرگ را در اقتصاد جهانی به نام خدمات اقتصاد دیجیتال ارائه می‌کند، افزود: وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در واقع به تنهایی نمی‌تواند این پروژه را به سرانجام برساند و از طرف دیگر ساختارهای دولت به هیچ وجه آمادگی ندارند تا در یک نظام شبکه ای حرکت کنند.

رئیس مرکز ملی فضای مجازی با اشاره به نظام دولتی کشور که بر پایه نظام جزیره‌ای است، تاکید کرد: در این نظام هر بخش به تنهایی به دنبال حل مسائل خود است که این با نگاه شبکه ای که حرکت به سمت اجتماعی شدن موضوعات است مغایرت دارد.

وی گفت: برای اینکه بتوانیم یک شبکه ملی اطلاعات کارآمد داشته باشیم که بتواند در شبکه جهانی فضای مجازی که بن مایه آن اینترنت است قلمرو سازی کند، باید تمامی حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی کشور در این مسیر متحول شوند که در نظام غرب از آن به تحول دیجیتال تعبیر شده است. بنابراین در تحول فضای مجازی در ساختارها باید تجدید نظر شده و معماری‌ها اصلاح شود و توسعه این فضا در ساختار، روابط و فرآیندها تأثیر گذار است.

فیروزآبادی با بیان اینکه نیاز به باز معماری و باز مهندسی بسیاری از حوزه‌ها در کشور است، افزود: به دلیل نبود این نگاه، در حوزه شبکه ملی اطلاعات بیشترین تمرکز روی پیام رسان ها قرار گرفته و متولیان اجرای آن بیشتر نگاهشان بر توسعه شبکه ارتباطی کشور بوده است تا جایی که وقتی شبکه ارتباطی کشور در سطحی قرار گرفت که یک سرویس نسبتاً مناسب داده را توانستند روی آن ایجاد کنند اعلام کردند که ۹۰ درصد شبکه ملی اطلاعات محقق شده است، در حالی که شبکه ملی اطلاعاتی که در الزامات تاکید شده بود به مراتب فراتر از یک شبکه ملی ارتباطی است.

دبیر شورای عالی فضای مجازی در خصوص اهمیت این قدرت عظیم تکنولوژیکی در دنیا گفت: ما با جریان عظیم جهانی شدن مواجه هستیم و تحولات تکنولوژیکی در دهه‌های اخیر در حوزه فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی و فناوری نو ظهور که فناوری‌های همگرا هستند. بنابراین باید در مواجهه با این تکنولوژی‌ها بتوانیم فهم صحیح و تجزیه و تحلیل داشته باشیم تا بتوانیم استراتژی‌ها و راهبردهای مناسب اتخاد کنیم.

فیروزآبادی افزود: اقتصاد شکوفایی که در فضای مجازی در جهان شاهد هستیم که بر بستر شبکه‌های تلفن‌های همراه توسعه یافته و باعث تأثیر پارامتری هایی مثل موبولیتی، تحرک و جهانی شدن بیش از گذشته شده در کنار هژمونی و انحصاراتی که در شرکت‌های برتر این حوزه که اکثراً آمریکایی هستند، تصمیم گیری برای راه اندازی این شبکه را پیچیده کرده است.

وی اظهار داشت: باید در کنار شناخت تکنولوژی، اقتصاد، شرکت‌ها و بازیگران بزرگ، شناخت شکل‌ها و فرم‌های جدید اقتصادی مانند اقتصاد پلتفرمی که مبتنی بر تکنولوژی پلتفرمی است مد نظر قرار دهیم.

رئیس مرکز ملی فضای مجازی با اشاره به اینکه نظامات شبکه ای و تکنولوژی‌های جدید دولت گریز بوده و با تعاریف نظام ملی مغایرت دارند، اعلام کرد: شبکه‌ها، بلاک چین، خدمات ابری و اصولاً معماری شبکه‌ها که توزیع یافته غیر متمرکز هستند با دیدگاه‌هایی که به دنبال ایجاد قلمرو هستند در تعارض است.

وی افزود: تمرکز شدید اطلاعات و قطب‌های اطلاعاتی که در شرکت‌هایی از قبیل مایکروسافت، گوگل و شبکه‌های اجتماعی از قبیل فیسبوک و تلگرام و امثالهم ایجاد شده، مولد چالش‌های ادراکی، طراحی، فنی، تصمیم گیری در کنار افزایش سرعت تصمیم گیری و تغییر یافتن شکل تصمیم گیری است.

فیروزآبادی با اشاره به اینکه مؤسسان شبکه جهانی اینترنت که آمریکایی‌ها بودند تلاش می‌کنند حکمرانی خودشان را بر این شبکه جهانی حفظ کرده و بازارها را تصاحب کنند، تصریح کرد: آنها تلاش دارند تا جایی که مقدور است با استاندارد گذاری و پروتکل گذاری فنی دولت‌ها را از رسمیت انداخته و از قواعد و قوانین کشورها تخطی کنند تا جایی که بدون اجازه وارد کشورها می‌شوند و با شهروندان مستقیم در تماس بوده و خدمات ارائه می‌دهند و البته در این رابطه هیچ تعهدی نسبت به کاربر و نسبت به حکومتی که کاربران شهروند آن هستند ندارند.

وی افزود: شبکه ملی با حکمرانی جهانی اینترنت مغایرت ذاتی دارد و این بدان معناست که حکمرانی جهانی اینترنت در جهت تضعیف کشورها است اما شبکه ملی اطلاعات به دنبال ایجاد قلمرو در این فضا است که البته روز به روز جهان به این نقطه نزدیک تر می‌شود که کشورها شبکه ملی اطلاعات خود را داشته باشند و شبکه ملی اطلاعات هر کشور مبتنی بر پیش فرض‌های آن کشور بوده و محلی سازی شود.

دبیر شورای عالی فضای مجازی تاکید کرد: کشورها به این باور رسیدند که یک شبکه رها، بدون قلمرو مشخص، وابسته به پلتفرم‌های بزرگ جهانی و بدون ضابطه به ضرر همه کشورهاست.

وی با اشاره به شرایط همکاری با ایران از سوی شرکت‌های بزرگ فناوری در جهان افزود: در ایران همکاری شرکت‌های مزبور با دولت به دلیل تحریم‌هایی که وجود دارد صورت نگرفته اما در جهان به دلیل فشارهایی که اروپا، چین و کشورهای بزرگ در حال توسعه و حتی برخی از کشورهای همسایه ایران وارد کردند به تدریج در حال پذیرش قوانین کشورها هستند تا از چارچوب شبکه ملی کشورها و قواعد آنها تبعیت کنند، مالیات بپردازند و از اضمحلال کسب و کارهای محلی و ایجاد انحصار در آن کشورها خودداری کنند و در رابطه با آسیب‌های اجتماعی در پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی همکاری داشته باشند. به طور مثال کشور استرالیا مکلف کرده که یک پلتفرم آمریکایی حتی با رسانه‌های محلی آنها همکاری داشته باشد و باید به آن حق تألیف بپردازد.

فیروزآبادی تاکید کرد: در صورتی که بتوانیم این روابط را شکل دهیم در پیاده سازی شبکه ملی اطلاعات فشار شدید زمانی و فشار شدید سرمایه گذاری نخواهیم داشت اما در حال حاضر به دلیل عدم همکاری بسیاری از این پلتفرم‌ها ما مجبور هستیم که مشابه این پلتفرم‌ها را در کشور فراهم کنیم در حالی که ایجاد بسیاری از این پلتفرم‌ها در اولویت نیستند و حتی اگر گوگل با ایران همکاری داشته باشد شاید نیاز به راه اندازی فوری موتور جستجوی بومی در مراحل اولیه نیست.

وی گفت: متأسفانه ما شاهد هستیم سیستم عامل‌های اندروید و اپل در پلتفرم‌ها مداخله می‌کنند و نحوه بهره برداری کاربران ما از فضای مجازی را تعیین کرده و نسبت به حذف برنامه‌های ایرانی اقدام و یا از انتشار برنامه‌های ایرانی در فروشگاه‌های خود جلوگیری می‌کنند که ما متناسب با توسعه‌ها، تحولات و خدماتی که در فضای مجازی ایجاد می‌شود آنها را در اولویت شبکه ملی اطلاعات قرار دادیم.

فیروزآبادی گفت: فضای مجازی روز به روز در حال خلق دارایی‌های معنوی است که بخش قابل توجهی از اقتصاد جهانی در حال حاضر مبتنی بر دارایی‌های غیر مادی است و ۵ شرکت بزرگ دنیا از لحاظ بزرگی ارزش بازار شرکت‌های فضای مجازی هستند که از آنها تعبیر به آگفام می‌کنند.

وی با اشاره به حذف برخی برنامه‌های ایران روی سیستم عامل‌ها افزود: شما نمی‌توانید مطمئن باشید دارایی که در این نظام جهانی تولید می‌کنید در امان باشد تا زمانی که یک شبکه ملی اطلاعات داشته باشید. علاوه بر این صیانت از مردم در برابر عرضه موارد غیر اخلاقی توسط خلافکاران در این فضا مطرح است که باعث شده در دنیا جرایم سازمان یافته شکل گیرد. بنابراین اگر کشوری فاقد شبکه ملی اطلاعات باشد در واقع مشابه جسمی است که بدون محافظ در برابر تمامی امراض و آسیب‌ها به صورت جهانی قرار گیرد.

وی گفت: حریم خصوصی دارایی مردم است که ارزش اقتصادی ندارد اما می‌تواند اطلاعات فردی و خصوصی افراد همچون اطلاعات پزشکی، روابط و فعالیت‌های آنها باشد که باید حفاظت شود و یکی از اولین مباحث شکل گیری شبکه ملی اطلاعات بر پایه حفظ اینها بوده است.

وی افزود: در دنیا در این حوزه دو بحث مطرح است که آیا در حقوق انسانی آزادی مقدم است یا حریم خصوصی که مباحث تئوری و نظری مختلفی به آن اختصاص یافته است و به طور مثال آمریکایی‌ها آزادی کسب و کار را مقدم می‌دانند و اروپایی بیشتر نگاهشان تقدم حریم خصوصی است.

دبیر شورای عالی فضای مجازی کشور در خصوص بهره مندی از مزایای فضای مجازی تاکید کرد: از مهمترین مزایای فضای مجازی اقتصاد خدماتی است که غیر از اینکه می‌تواند رفاه برای مردم ایجاد کند، اشتغال آفرین است.

وی با اشاره به بزرگ شدن بازار و خلق دارایی در این حوزه، گفت: در فضای مجازی می‌توانیم بازار اقتصادی کشور را بزرگ و دارایی جدید خلق کنیم و همچنین اشتغالزایی کنیم و از آن برای مهار بحران‌هایی مثل پاندمی کرونا و حوادث شبیه آن استفاده کنیم.

فیروزآبادی افزود: برای این مهم نیاز به زیر ساخت و شبکه ملی اطلاعات است چرا که نمی‌توان دارایی خلق کرد و روی شبکه جهانی که حکمرانی ما را به رسمیت نمی‌شناسد رفاه ایجاد کرد چرا که بر اساس نظام ارزش گذاری خود برای ما تصمیم گیری می‌کند بنابراین یکی از مزایای شبکه ملی اطلاعات این است که ما می‌توانیم نظام ارزشی خودمان را حاکم کنیم.

وی با اشاره به اینکه کشوری که فاقد شبکه ملی اطلاعات است فاقد قدرت سایبری است، اظهار داشت: فضای مجازی و توسعه تکنولوژی‌های پایه‌ای که فضای مجازی راه اندازی می‌کند باعث شده که در دنیا مبحث جدیدی به نام قدرت نرم خلق شود و این قدرت نرم امروز هم راستای قدرت سخت است و در بعضی از حوزه‌ها به مراتب از قدرت سخت کارآمد تر چرا که کارهایی است که به هیچ وجه با قدرت سخت امکان پیاده سازی نیست شما می‌توانید از این طریق به آن دست یابید.

رئیس مرکز ملی فضای مجازی گفت: تغییر عقیده جهان و یا پیروان یک مذهب، قوم و سرزمین که به تبع آن تغییر رفتار ایجاد کند از طریق قدرت نرم امکانپذیر است که این قدرت در جنگ‌های جدید مورد استفاده قرار گرفته و در برخی موارد حتی جنگ‌های ترکیبی مطرح است.

وی با اشاره به جنگ‌های نسل جدید که جنگ هوشمند است، افزود: اگر شبکه ملی اطلاعات راه اندازی نشود و ما زیرساخت‌های مناسب سایبری نداشته باشیم یک کشور فاقد سلاح در این حوزه هستیم که بدون اسلحه وارد جنگ می‌شویم به همین دلیل امیدوارم با راه اندازی شبکه ملی اطلاعات حفاظت از دارایی، صیانت از مردم و حریم خصوصی، دفاع از قلمرو ایران مجازی محقق شده و با قدرت سایبری بتوانیم از کیان خود در برابر خطرات جنگ‌های ترکیبی و هوشمند دفاع کنیم و در فضای مجازی به عنوان یک ملت بزرگ و تاریخی حاضر باشیم.