همیشه رسانه‌های خارجی، «مدیریت فضای مجازی» در ایران را به وضع محدودیت‌های بیشتر تعبیر می‌کنند، اگرچه حتی تعریف مشخصی از آن ارائه نشده است. اما آیا مدیریت فضای مجازی در کشورهای پیشرفته به معنی مسدودسازی است که اینطور برداشت می‌کنند؟
به گزارش پایداری ملی به نقل از خبرگزاری فارس، فضای مجازی امروز به یکی از مهمترین دغدغه‌های زندگی بشر تبدیل شده است. بسیاری از اندیشمندان، ارزشی برابر با زیست حقیقی برای آن قائل هستند و آن را در امتداد زندگی حقیقی می‌دانند.امروز که فضای مجازی بعدی جدید از زندگی بشر را تشکیل داده است، وضع قوانین باید به این فضا هم تسری یابد تا امکان مدیریت صحیح این فضا فراهم شود.
در سلسله نشست‌های موسسه پژوهشی «ژرفا» درباره درک صحیح از واژه مدیریت فضای مجازی و ملزومات آن با «سلمان کونانی»، جرم شناس و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی گفت وگو کرده ایم.
*منظور از مدیریت فضای مجازی چیست؟
کونانی درباره منظور از مدیریت فضای مجازی، گفت: زمانی که از مدیریت فضای مجازی و منضبط کردن آن صحبت می‌کنیم، مقصود ما فراتر از تعاریف کلیشه‌ای است، در حقیقت به دنبال شناخت فلسفه و منطقی هستیم که ارکان فضای مجازی بر پایه آن‌ها بنا شده است.
عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی افزود: منظور از طرح واژه "مدیریت فضای مجازی"، همسو سازی واقعیت‌های این فضا با هنجارهای دینی و اجتماعی ما برای دسترسی به همه مواهب فضای مجازی فارغ از آسیب‌های احتمالی است.
*رهبری در نوروز ۱۴۰۰ درباره مدیریت فضای مجازی نظر به مسدودسازی داشتند؟
وی در پاسخ به این سوال که بعد از بیانات مقام معظم رهبری در نوروز ۱۴۰۰ در خصوص "مدیریت فضای مجازی" برخی رسانه ها، تلاش کردند تا بیانات ایشان را محدود به مسدود سازی معنا کنند، نظر شما چیست؟ گفت: مسدود سازی پدیده جدیدی در فضای مجازی جهان نبست و بسیاری از کشورها تاکنون برای اعمال حاکمیت از آن استفاده کردند اما در مقایسه با سایر ابزارهای مدیریت فضای مجازی به مراتب کارایی و محاسن کم تری دارد. معتقدم قطعا رهبری سطحی بسیار بالاتر از معنا را همچون گذشته دنبال می‌کردند.
*آیا مدیریت فضای مجازی در کشورهای پیشرفته غربی به معنی مسدودسازی است؟
کونانی گفت: برای طرح صحیح این مبحث، به برخی از مصادیق مدیریت فضای مجازی بدون مسدود سازی را اشاره می‌کنم.
وی ادامه داد: برای مثال در ایالات متحده آمریکا که بسیاری از کشورها اجاره نشین او در اینترنت هستند قوانین متعددی در حوزه اعمال حاکمیت بر فضای مجازی پیش بینی شده است. کنگره و سنای آمریکا بر اساس قوانین مصوب سال ۲۰۱۲ خود به رئیس جمهور این کشور اجازه دادند که در مقاطع حساس برابر تشخیص خود حتی به طور کامل دسترسی کاربران به شبکه وب را قطع یا محدود کند، جالب است که مردم این کشور بعد از تصویب این قانون، اعتراضی نکردند، تصور می کنم حتی برای چنین مسئله‌ای آمادگی هم داشتند بنابراین به نظر من رهبری به دنبال آسیب شناسی این فضا هستند.
*چرا برخی، بیانات رهبری در نوروز ۱۴۰۰ درباره مدیریت فضای مجازی را به مسدودسازی معنا کردند؟
عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی توضیح داد: معتقدم اهمال کاری مسئولین اجرایی حوزه ارتباطات، عامل اصلی لجام گسیختگی فعلی فضای مجازی در کشور است.
کونانی افزود: متاسفانه ایران در ۱۰ سال اخیر قوانین مبنایی برای مدیریت فضای مجازی تصویب نکرده است، برای مثال دستگاه اجرایی اقتصاد دیجیتال را محدود به دست فروشی مجازی می‌داند، در حالی که بسیاری از فعالان اقتصادی مشروع و غیرمشروع، بدون پرداخت یک ریال مالیات، در حال فعالیت هستند و حاکمیت هم قوانین مشخصی برای اعمال مدیریت بر آن‌ها پیش بینی نکرده است.
*چرا مدیریت فضای مجازی در ایران بد اما در کشورهای پیشرفته خوب است؟
به گفته وی، هیچ کشوری نسبت به مدیریت فضای مجازی سرزمین خود، بی تفاوت نیست، کشور آمریکا در همین خصوص، اینترنت دوگانه را در اختیار شهروندان خود قرار داده تا کاربران با سنین مختلف به محتوای یکسانی دسترسی نداشته باشند، دولت فدرال تا اندازه‌ای به مسئله حاکمیت مجازی اهمیت می‌دهد که اگر برای ارکان قضایی و اجرایی آمریکا محرز شود، خانواده‌ای عامدانه محتوای غیر مناسب در اختیار کودکی قرار داده‌اند، حاکمیت امکان سلب حضانت فرزند در معرض خطر را دارد.
کونانی گفت: قوانینی مانند برنامه حمایت از کودکان آنلاین، قانون دسترسی به اینترنت پاک و قانون منضبط سازی اینترنت در مدارس هوشمند آمریکا از جمله قوانینی هستند که تصریح می‌کنند اگر والدین به کودک خود دسترسی غیر مجاز در فضای مجازی بدهند، دولت فدرال امکان سلب حضانت فرزند آن‌ها را خواهد داشت.
وی ادامه داد: همچنین شورا یاری‌های ایالات متحده قوانینی را تصویب می‌کنند که بر اساس آن کاربران فضای مجازی، پیش از حضور در این فضا ملزم به احراز هویت اولیه از طریق ثبت چهره هستند، رفتاری که خلاف حقوق بشر است اما در کشورهایی مانند آمریکا به سادگی انجام می‌شود.