ماجرای تامین "مهمات" برای یک دفاع طاقت‌فرسا

به گزارش پایداری ملی به نقل از ایسنا، کرونا که آمد، هنوز کسی نمی‌دانست این ویروس هزار رنگ چگونه و با چه سرعتی می‌تواند در جان‌ها رخنه ‌کند، در برخی با علامت‌های بالینی شبیه به آنفلوآنزا خودنمایی می‌کرد و در برخی هم بی علامت. دانشمندان جهان نه روش درمانی برایش متصور بودند و نه حتی درباره روش‌های پیشگیری از انتقال کووید-۱۹ حقایق علمی را می‌دانستند. تنها حرف علم در برابر مهمان ناخوانده چینی همین بود که یک ویروس تنفسی مانند آنفلوآنزاست و از راه تنفسی منتقل می‌شود. بنابراین باید همان نکات بهداشتی را که برای پیشگیری از آنفلوآنزا رعایت می‌کنیم، در دوران شیوع کرونا هم رعایت کنیم تا در امان بمانیم؛ یعنی دست‌هایمان را مرتبا بشوییم، از تجمع و حضور غیر ضروری در بیرون از خانه پرهیز کنیم، اگر بیمار شدیم در خانه بمانیم و استراحت کنیم، در عین حال سازمان جهانی بهداشت هم توصیه می‌کرد که فقط بیماران دارای علائم و کادر درمان از ماسک استفاده کنند.

در بدو ورود این مهمان ناخواسته به کشور ما نیز در آخر بهمن ماه ۱۳۹۸ مردم از بیم جان خود و عزیزان‌شان در فکر راهکارهایی برای زندگی بودند. البته هیچکس گمان نمی‌کرد که شیوع ویروس آنقدر خطرناک و عالم‌گیر شود و قرار باشد بیش از یکسال را با آن سر کنیم. بر همین اساس وزارت بهداشتی‌ها هم به تاسی از توصیه‌های سازمان بهداشت جهانی، اعلام می‌کردند که مردم از تجمع خودداری کنند و سعی کنند جز به ضرورت از خانه خارج نشوند. البته بسیاری از افراد از همان ابتدا از بیم جان به دنبال ماسک، مواد ضدعفونی کننده و... بودند؛ موادی که طی چند روز و بعد از توصیه به استفاده همگانی از آنها، به دُرّی کمیاب و بلکه نایاب بدل شده بود و پشت در عمده داروخانه‌ها یک کاغذ چسباده شده بود که ماسک و مواد ضدعفونی‌کننده نداریم، اما همان ماسک در بین دستفروشان و سوپرمارکت‌ها و بازارهای غیررسمی با قیمت‌های آنچنانی و با کیفیت پایین فروخته می‌شد.

حتی در اوایل شیوع اپیدمی، تامین ماسک، مواد ضدعفونی‌کننده و تجهیزات حفاظتی برای بیمارستان‌ها نیز مشکل‌ساز شد و وزارت بهداشتی‌ها به سختی می‌توانستند نیاز بیمارستان‌ها را آن هم در شرایط تحریمی که اجازه ورود این تجهیزات به کشور از سوی آمریکا و هم پیمانانش داده نمی‌شد، رفع کنند. در عین حال در بازار سیاه ماسک، دستکش و مواد ضدعفونی کننده به قیمت‌های گزاف فروخته می‌شد و مردم هم از بیم جان ناچار بودند آن‌ها را با قیمت‌های چند برابری تهیه کنند.

احتکار این اقلام از سوی کسانی که نان‌شان را از جان مردم درمی‌آورند، منجر به آشفتگی بازار تامین تجهیزات حفاظتی شده بود. انبارهای احتکار پر شده بود و سودجویان سودی گزاف از این بازار به جیب می‌زدند.

بر همین اساس بود که در تاریخ ۱۰  اسفند ماه ۱۳۹۸ وزیر بهداشت در نامه‌ای خطاب به رییس جمهور اعلام کرد که "اینجانب از احتمال ورود ویروس کرونای جدید به کشور طی نامه‌ای به گمرکات کشور اعلام نمودم صادرات و خروج ماسک تا اطلاع ثانوی ممنوع اعلام شود و همکارانم را مأمور کردم تا با قیمت مناسب تولیدات داخل را خریداری و جهت روز مبادا ذخیره کنند. متأسفانه علیرغم پیگیری فراوان مقدار اندکی خریداری و بقیه تولیدات کشور وارد بازار سیاه شد. متأسفانه پس از حدود ۱۰ روز فقط یک میلیون عدد ماسک تحویل و بقیه نمی‌دانم در کجا انباشته شده، همکاران اینجانب بدلیل اجبار شبانه‌روز در بازارهای مختلف و در نقش واسطه و دلال از قاچاقچیان با قیمت گزاف می‌خرند.

سوال بنده این است که آیا در شرایطی که همکاران جان بر کف اینجانب در سخت‌ترین شرایط ممکن روز و شب در بخش‌های آلوده پروانه‌وار گرد مردم می‌گردند و خواب و آرامش و سلامتی را قربانی سلامت و راحتی مردم می‌کنند، در ایامی که احتمال آلودگی مردم بدلیل عدم وجود اقلام حفاظتی و پیشگیرانه در خطر است، این شبکه فرصت‌طلب بی‌انصاف از کجا خاطر جمعی دارد که اینگونه جسورانه روبروی مردم و مسئولین می‌ایستد و به راحتی اعلام می‌کند که دویست میلیون ماسک را می‌تواند ۲۴ ساعته با فلان قیمت در فلان جا عرضه کند؟

آیا رواست گروهی دل به دریای آلودگی جهت رهایی مردم بزنند و گروهی لباس و ماسک اینان و بیمارانشان را در انبارها برای سودجویی صد برابری و یا قاچاق به دیگر کشورها تلنبار کنند؟ ".

رییس‌جمهور ‌روحانی در واکنش به این نامه، وزارت اطلاعات را مأمور رسیدگی سریع به موضوع احتکار اقلام بهداشتی کرد و بر همین اساس بود که با هم‌افزایی بخش‌ها و دستگاه‌های مختلف اعم از نیروی انتظامی، وزارت اطلاعات و... انبارهای احتکار ماسک و محلول‌های  ضدعفونی‌کننده یکی پس از دیگری کشف شد.

در عین حال روی دیگر ماجرای کمبود ماسک و تجهیزات حفاظتی در کشور، بحث تحریم بود. تحریم‌های آمریکایی که اجازه ورود ماسک، گان، کیت‌های تشخیصی، دارو و... را به کشور نمی‌داد و مسئولان بهداشت و درمان بارها اعلام کردند که علی‌رغم دروغ بزرگ آمریکایی‌ها مبنی بر تحریم نبودن دارو و تجهیزات پزشکی، اما با توجه به بسته بودن کانال نقل و انتقال مالی و در عین حال تهدید سایر کشورها از سوی آمریکا درباره عدم معامله با ایران، راه ورود این تجهیزات به کشور بسته است. البته راهکارهای زیادی برای دور زدن تحریم‌ها مورد بررسی قرار گرفت و اجرا شد. این همان شرایطی بود که وزیر بهداشت بارها و بارها از آن به عنوان شنا در اقیانوس بلا با دست‌های بسته یاد می‌کند و با اشاره به مشکلات مدیریت کرونا در کشور در شرایط تحریم و سنگ اندازی‌ها در ارسال دارو و تجهیزات به ایران، می‌گوید برای تامین ماسک و گان و مهمات اصلی این حمله سنگین برای دفاع طاقت فرسا در برابر کرونا، به ما اجازه واردات نمی‌دادند.

در عین حال برخی مجامع بین‌المللی و کشورها در این مسیر به کمک ایران آمدند. به طوری که در تاریخ ۱۲ اسفند ماه هواپیمای حامل کمک‌های سازمان جهانی بهداشت که حامل بیش از ۷.۵ تن تجهیزات پزشکی و حفاظتی برای بیش از ۱۵ هزار نفر همچنین کیت تشخیصی کرونا جهت غربالگری ۱۰۰ هزار نفر بود، وارد کشور شد. در عین حال محموله‌های دیگری هم از تجهیزات حفاظتی و ماسک از برخی کشورها نظیر چین به ایران آمد تا بتواند مقداری به کشور کمک کند.

البته کشورمان هم در این بین منفعل نماند، بلکه همه بخش‌ها برای رفع نیاز کشور آستین بالا زدند. به طوری که دکتر محمدرضا شانه‌ساز- رئیس سازمان غذا و دارو در تاریخ ۱۴ اسفند ماه با اشاره به بالا بودن تقاضای تهیه ماسک و مواد ضدعفونی نسبت به ظرفیت تولید کشور، گفت: به زودی با کمک نهادها و ارگان‌هایی که ظرفیت تولید در این حوزه را دارند تولید داخلی تا حد قابل ملاحظه‌ای افزایش می یابد.

بر همین اساس بود که ظرفیت تولید کشور با سرعت افزایش یافت. علاوه بر کارخانه‌های تولید ماسک و مواد ضدعفونی کننده که به سرعت ظرفیت تولید ماسک‌های صنعتی را بالا می‌بردند، سایر نهادها و دستگاه‌های کشور اعم از بسیج، سازمان‌های مردم نهاد، خیرین، مساجد و... پای کار آمدند و اقدام به تولید ماسک‌های کارگاهی و نیمه صنعتی کردند. تولید ماسک بالا رفت، دیگر موضوع کمبود ماسک به تدریج مرتفع شده بود. بر همین اساس هم بود که وزارت بهداشتی‌ها اعلام کردند که ایران ظرف ۴۵ روز رکورد زد و از واردکننده اقلام کرونای، به تولیدکننده این اقلام بدل شد و سپس به عرصه صادرات این اقلام نیز پا بگذارد.

همه این اتفاقات در حالی رخ داده بود که هنوز کرونا رسما وارد مرحله پاندمی نشده بود، اما بسیاری از مناطق جهان را در بر گرفته بود و پیش‌روی می‌کرد. در عین حال هنوز هم بر سر استفاه از ماسک به عنوان عاملی پیشگیرانه داده علمی اعلام نشده بود و فقط توصیه به فاصله‌گذاری فیزیکی و عدم تجمع بود.

۲۱ اسفند ماه ۱۳۹۸ بود که سازمان بهداشت جهانی رسما اعلام کرد که شیوع کووید-۱۹ به مرحله همه‌گیری جهانی رسیده است و بنابراین باید اقدامات جدی‌تری را در مقابل آن اتخاذ کرد. دیگر کرونا عالم‌گیر شده بود و به تدریج تمام نقاط جهان را درگیر خود کرد و همچنان جان می‌گرفت. با پیشروی ویروس در کشورهای مختلف، قوانین جدیدی بر کشورها از جمله کشور ما حاکم شد. خیابان‌ها خلوت شدند، بازارها تعطیل شدند و رنگ و لعاب شهرها عوض شد.

در ایران به تعطیلات سال نو نزدیک می‌شدیم و دستور بهداشتی در خانه ماندن و عدم سفر بود، برخی اما گوش شان بدهکار نبود و دید و بازدیدها و سفرهای نوروزی را شروع کردند. البته در اواخر نوروز ۱۳۹۹ به دنبال هشدارها و محدودیت‌هایی که در استفاده از بوستان‌ها و تفرجگاه‌ها اعمال شد، سیزده بدر ۹۹ در شرایط آرام‌تری گذشت.

بعد از آغاز سال جدید وزارت بهداشتی ها مجددا اعلام کردند که برای پیشگیری از ابتلا به بیماری کووید-۱۹، خروج از منزل مگر در موارد ضروری باید به حداقل برسد. فاصله‌گذاری فیزیکی حفظ شود و در عین حال به تدریج اعلام می‌شد که هرچند استفاده از ماسک برای کادر درمانی و بیماران مناسب است، اما استفاده از ماسک و دستکش در اماکن عمومی با رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی نیز برای مردم توصیه می شود.

در نهایت در تاریخ ۱۶ خرداد ماه ۱۳۹۹، سازمان جهانی بهداشت هم به طور رسمی بر استفاده از ماسک در جاهایی که امکان رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی وجود ندارد، تاکید و اعلام کرد که در مکان‌هایی مانند وسایل حمل و نقل عمومی یا فروشگاه‌ها که امکان حفظ فاصله اجتماعی وجود ندارد، افراد باید حتماَ از ماسک‌ استفاده کنند. همچنین افراد بالای ۶۰ سال یا افرادی که دارای مشکلات و بیماری‌های خاص هستند باید به طور ویژه از ماسک‌های پزشکی استفاده کنند.

بر همین اساس نیز در کشورمان بحث استفاده اجباری از ماسک به عنوان عامل پیشگیرانه در کووید-۱۹ مطرح شد و وزارت بهداشتی‌ها اعلام کردند که طبق تحقیقات انجام شده، ماسک موثرترین و ارزان قیمت ترین راه پیشگیری از کرونا است و می تواند بین ۸۵ تا ۹۵ درصد از ابتلا به کرونا به شرط حفظ فاصله اجتماعی پیشگیری کند. در عین حال از تیر ماه ۱۳۹۹ تاکید بر اجباری بودن ماسک بیشتر شد، اما به دلیل عدم جدی گرفتن این موضوع از سوی برخی افراد، از ۱۹ مهر ماه ۱۳۹۹ اعلام شد که پیشنهاد شده که در صورت عدم استفاده از ماسک، افراد متخلف شناخته شده و برای آنها جریمه وضع می‌شود. پیشنهادی که در ۲۰ آبان ماه به تصویب رسید و قرار شد هر کس که ماسک نزند، ۵۰ هزار تومان جریمه شود.

حالا دیگر ماسک در کشور به وفور بود و مشکلی از بابت تامین آن هم وجود نداشت. به طوری که رییس سازمان غذا و دارو در هفتم دی ماه اعلام کرد که تولید ماسک کشور از ۱۶۰هزار عدد در روز در ابتدای شیوع کرونا به بیش از ۳۰ میلیون عدد رسیده است. همچنین در حال حاضر روزانه ۴ میلیون عدد ماسک شامل یک میلیون و ۸۰۰ هزار عدد برای مراکز درمانی و ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار عدد ماسک برای عرضه در داروخانه‌ها توزیع می‌شود. خوشبختانه امروز نیاز مصرف ماسک در کشور به خوبی توسط تولیدکنندگان داخلی پوشش داده می‌شود و ۵۱ میلیون ماسک دپو داریم.

در حال حاضر اما، بر اساس آمارهای سازمان غذا و دارو میزان تولید ماسک سه لایه از روزانه ۴۰۰ هزار عدد در سال ۱۳۹۸ به روزانه ۴۲ میلیون عدد رسیده است. همچنین میزان تولید ماسک فیلتر دار از روزانه ۵۰۰۰ عدد در سال ۱۳۹۸ به روزانه ۵۰۰ هزار عدد در سال ۱۳۹۹ رسیده است.  

در عین حال قیمت ماسک نیز مورد نظارت قرار گرفت و در اوایل مهر ماه ۱۳۹۹ قیمت ماسک سه لایه در داروخانه‌ها ۱۳۰۰ تومان اعلام و از مردم درخواست شد که در صورت مشاهده هرگونه تخلف به سامانه ۱۲۴ اطلاع دهند.

از طرفی ایران نه تنها در تولید و تامین نیاز داخلی برای ماسک موفق بود، بلکه در حوزه صادرات ماسک نیز پیش افتاد. به طوری که بر اساس اعلام اتاق بازرگانی تهران، ایران در هشت ماهه ابتدایی سال ۱۳۹۹، حدودا ۹.۲ تن ماسک به ارزش تقریبی ۲۰۶ هزار دلار به ۹ کشور صادر کرده است.

در میان مقاصد اصلی صادرات ایران، دو کشور عمان و افغانستان با واردات ۶۲ درصد از کل صادرات کشور، رتبه نخست را در اختیار دارند و در مقابل حدود ۹۸ درصد از کل واردات ماسک ایران از چین صورت گرفته است. همچنین میانگین قیمت صادرات ماسک ۲۲ دلار در کیلوگرم و در واردات ۱۲۶ دلار در هر کیلوگرم بوده است.

بعد از رفع نیاز کمی به ماسک برای پیشگیری از شیوع کرونا، نوبت به کیفی سازی ماسک های تولید داخلی رسید و وزارت بهداشتی ها بارها و بارها بر افزایش سختگیری ها و نظارت بر کیفیت ماسک های سه لایه پزشکی و سایر ماسک های تولیدی در کشور تاکید کرده اند. به طوری که رییس سازمان غذا و دارو اعلام کرد که خوشبختانه با پیگیری و همکاری بین بخشی در حوزه تولید ماسک، در حال حاضر وضعیت تامین در کشور بسیار مطلوب است و به سرعت کمبودها در حوزه انواع ماده اولیه مورد نیاز در تولید ماسک‌های باکیفیت در حال برطرف شدن است.

شانه ساز با بیان اینکه سازمان غذا و دارو مجدانه در تلاش است تا کیفیت ماسک های تولیدی را بیش از پیش ارتقاء دهد، گفت: تسهیل روند صدور مجوز تولید ماسک، شناسایی و برخورد با تولیدکنندگان فاقد مجوز، امکان رهگیری و کنترل اصالت ماسک های سطح عرضه از جمله برنامه‌های این سازمان در حوزه تولید و توزیع انواع ماسک است که ان‌شاءلله با همکاری وزارت صمت، وزارت کشور و بسیج اصناف قابل تحقق است.

در حوزه تامین تجهیزات حفاظت فردی برای پزشکان و پرستارانی که در خط مقدم مقابله با کرونا در بیمارستان ها در حال جان فشانی بودند نیز در ابتدای شیوع این بیماری وضعیتی مشابه ماسک وجود داشت. به گونه ای که تحریم های آمریکا علیه کشورمان اجازه ورود این تجهیزات حفاظتی را نمی داد و گویا مستقیما جان پزشکان و پرستاران کشور را نشانه رفته بودند. موضوعی که انتقاد مسئولان بهداشت و درمان کشورمان را به دنبال داشت تا مجامع حقوق بشری بدانند که چه اجحافی در حق مردم و کادر بهداشت و درمان ایران شد. وزیر بهداشت بارها و بارها وضعیت تحریم ها علیه ایران را به شرایط امام حسین (ع) در کربلا تشبیه کرده و اعلام کرده بود که سختی‌های زیادی بر ما تحمیل شد و به اعتقاد بنده، بعد از قیام امام حسین(ع) در کربلا، بر هیچ امتی چنین سختی‌ها و ظلمی که این روزها بر ما شده، روا نشد.  

وی همچنین تصریح کرد که دشمنان ظالمانه در قفل کردن محموله‌ها برای تهیه ماسک و لباس محافظ در روزهای اول دست انداز ایجاد کرده و با مشکل مواجه بودیم.

دکتر علیرضا رییسی- معاون بهداشت وزیر بهداشت نیز چندی پیش در این زمینه اعلام کرده بود که علیرغم صحبت هایی که به دروغ گفته می شد که کشور ایران از نظر لوازم پزشکی و حتی در مدیریت کووید۱۹ تحت تحریم نیست، اما واقعا اینگونه نبود. به طوری که ما ماسک و لوازم حفاظت فردی نیروهای بهداشتی و درمانی خریداری کرده بودیم، اما در فرودگاه انگلیس جلوی آن را گرفتند و یا بار دیگر کیت خریده بودیم اما در ترکیه جلوی آن را گرفتند.

با این حال اما، ایران در این حوزه هم چشم به راه خارج از مرزها نماند و تولید این تجهیزات در کشور آغاز شد. طبق گفته رییسی،  در تولید ماسک، لوازم حفاظت فردی و ونتیلاتور به مرحله ای رسیدیم که اکنون صادرکننده هستیم.

بر اساس گزارش های ارایه شده از سوی سازمان غذا و دارو میزان تولید دستکش از سالانه ۴۵۰ میلیون جفت در سال ۱۳۹۸ به روزانه ۴۲ میلیون عدد در سال ۱۳۹۹ رسیده است. همچنین در زمینه لباس غیر استریل محافظتی کادر درمان در کشور در سال ۱۳۹۸ روزانه ۱۰۰۰ عدد تولید می شد که این میزان در سال ۱۳۹۹ به روزانه ۱۰۰ هزار عدد رسید.

همچنین در زمینه تولید کیت های تشخیصی PCR  نیز در کشور موفق عمل کردیم. به طوری که برای اولین بار در کشور اقدام به تولید این کیت ها کردیم و اکنون روزانه یک میلیون و ۵۰۰ هزار عدد از این کیت ها را در کشورمان تولید می کنیم.