پدافند غیرعامل یا دفاع غیرعامل به مجموعه اقداماتی اطلاق می شود که به کارگیری آن جنگ افزار نیاز ندارد و با اجرای آن می توان از وارد شدن خسارات مالی به تجهیزات و تاسیسات حیاتی و حساس نظامی و غیرنظامی و تلفات انسانی جلوگیری نموده و یا میزان این خسارات و تلفات را به حداقل ممکن کاهش داد.
پدافند غیرعامل به معنای کاهش آسیب پذیری در هنگام بحران، بدون استفاده از اقدامات نظامی و صرفا با بهره گیری از فعالیت های غیرنظامی، فنی و مدیریتی است. اقدامات پدافند غیرعامل شامل پوشش، پراکندگی، تفرقه و جابجایی، فریب، مکان یابی، اعلام خبر، قابلیت بقا، استحکامات، استتار،اختفا، ماکت فریبنده و سازه های امن است.
در پدافند غیرعامل تمام نهادها، نیروها، سازمان ها، صنایع و حتی مردم عادی می توانند نقش موثری ایفا کنند در حالیکه در پدافند عامل مانند سیستم های ضدهوایی و هواپیماهای رهگیر، تنها نیروهای مسلح مسئولیت برعهده دارند.
هر چقدر درجه هوشیاری مدیریت دفاعی برای بکارگیری پدافند عامل بالا باشد، باز هم دشمن سعی دارد در ساعات نخست تهاجم با واردکردن ضربات سنگین به مراکز مهم دفاعی و مراکز حساس و حیاتی کشور آسیب برساند و برای این کار پرهزینه ترین ابزار را با قدرت آتش سنگین بکار می گیرد.
معمولاً بعد از روزهای اول و تهاجم هوایی، جنگ زمینی آغاز می شود که طی آن زیرساخت های حساس و مهم کشور، با همان دقت اولیه ولی با گستردگی بیشتر مورد تهاجم هوایی قرار می گیرد، در صورتیکه روحیه دفاعی ملت پس از چند هفته حفظ شود، در مرحله بعدی بمباران افراد غیر نظامی آغاز می شود که اکثرا بعنوان خطای نظامی وانمود می شود، طی این مرحله از تهاجم ایجاب می کند که تمام ساختمانها در مقابل موج انفجار، ترکش و امکان فروپاشی مقاومت نسبی قابل قبولی داشته باشند و در بخش های مناسبی از آنها فضای امن قابل بهره برداری در دسترس باقی بماند.
تهدیدها به دو دسته تهدیدهای طبیعی و انسان ساز تقسیم می شوند، تهدیدهای طبیعی(مانند سیل، زلزله و توفان) مشمول پدافند غیرعامل نیستند اما تهدیدهای انسان ساز در این حوزه قرار گرفته و خود به سه دسته تهدیدهای نظامی، شامل تهاجم هوایی، زمینی و دریایی،تهدیدهای امنیتی، شامل خرابکاری، بمب گذاری و تهدیدهای اتفاقی، شامل آتش سوزی، انفجار مخازن سوخت و یا نشت مواد خطرناک می شود.
استان زنجان نیز در زمینه پدافند غیر عامل در سال جاری اقدام به اجرای برنامه های مختلف کرده است و سازمان های مختلف با اجرای برنامه های این هفته، مردم را به این امر متوجه می کنند.
*اجرای نمادین پدافند غیر عامل در ۱۴ نقطه زنجان
مدیرکل آموزش و پرورش استان زنجان با اشاره به برگزاری مراسم نمادین پدافند غیر عامل گفت: این مراسم در ۱۴ نقطه از استان زنجان برگزار می شود.
امیر نظری اظهار کرد: آموزش و پروش دو سالی است که آموزش پدافند را از کلاس های درس برای دانش آموزان دبستانی ها و اولیای مربیان آغاز کرده است.
وی با اشاره به برگزاری مراسم نمادین پدافند غیرعامل گفت: این مراسم نمادین در 14 نقطه استان زنجان اجرا می شود.
مدیرکل آموزش و پرورش استان زنجان تصریح کرد: چاپ و تکثیر 29 عنوان کتاب آموزشی، نشست تخصصی و رزمایش آموزشی نمادین از مهم ترین برنامه آموزش و پرورش برای فرهنگ‌سازی در استان زنجان است.
وی با بیان اینکه 10 سال است که چنین روزی به نام روز پدافند غیرعامل نام گذاری شده است، افزود: به برکت بیانات مقام معظم رهبری 2 سالی است که توجه ویژه ای به این موضوع می شود.
نظری افزود: هدف از برگزاری رزمایش های نمادین سنجش میزان آمادگی دانش آموزان و مربیان در برابر بلایای طبیعی است.
وی با اشاره به اینکه چند سال است که آماده سازی و مقام سازی مدارس از برنامه های مهم آموزش و پرورش است، تصریح کرد: اکثر مدارس استان مقاوم سازی شده و اگر مدرسه ای لازم به تخریب باشد، مکان مورد نیاز برای احداث مدرسه جدید در نظر گرفته شده است.
معاون فنی و امور نظارت و کنترل طرح های سازمان پدافند غیرعامل کشور نیز گفت: ضوابط پدافند غیرعامل در مسکن مهر رعایت نشده است.
تورج گواهی در همایش فنی مهندسی پدافند غیرعامل در زنجان اظهار کرد: در مکان یابی مسکن مهر، چیدمان بلوک ها و نوع سازه های به کار رفته در آنها متاسفانه مسائل پدافند غیر عامل رعایت نشده است.
وی افزود: امروز ماهیت جنگ ها تغییر پیدا کرده و با تحولات ایجاد شده جنگ به حوزه های غیر نظامی سوق پیدا کرده است.
معاون فنی و امور نظارت و کنترل طرح های سازمان پدافند غیرعامل کشور با بیان اینکه در پدافند غیرعامل مهندسان نقش اساسی دارند، تصریح کرد: مهندسان در مقابل تهدیدات دشمن که از قبل برنامه ریزی شده دارای هدف، سازمان و بودجه بوده و ایفای نقش می کنند.
وی افزود: مجموعه اقدامات غیر مسلحانه و خارج از حوزه نظامی که مبتنی بر به کارگیری دانش روز، افزایش بازدارندگی و کاهش آسیب پذیری در مقابل تهدیدات و اقدامات دشمن صورت می گیرد پدافند غیر عامل است.
گواهی عنوان کرد: امروز دشمن مجموعه ای از اقدامات را برای نابودی زیر ساخت های اساسی کشور انجام می دهد که اهمیت مهندسان را بیش از پیش نشان می دهد.
وی بیان کرد: این قشر باید طرح هایی را برای زیر ساخت‌های کشور پیشنهاد دهند که در مقابل حملات روز دشمنان توانایی پایداری داشته باشند.
معاون فنی و امور نظارت و کنترل طرح های سازمان پدافند غیرعامل کشور گفت: امروز به شدت سایت های هسته ای، خطوط انتقال انرژی و زیر ساخت های نرم افزاری کشور در خطر حملات دشمن قرار دارد.
وی گفت: 13 استان کشور به عنوان استان های حیاتی در کشور شناسایی شده اند که از نظر قرارگیری زیر ساخت های اساسی، به کار گیری خطوط انتقال انرژی و موقعیت جغرافیای تقسیم بندی شده اند.
گواهی اظهار کرد: جامعه مهندسان کشور باید در ایجاد مراکزی که دارای خطر پذیری بالایی هستند در نزدیکی مراکز جمعیتی ممانعت کنند.
معاون حقوقی و بازرسی سازمان پدافند غیر عامل کشور نیز اظهار کرد: مسائل دفاعی در دو حوزه پدافند عامل و غیر عامل قابل بررسی است.
*موقعیت ایران موجب طمع دشمنان شده است
سردار رضا محمدی نیا با بیان اینکه نظام جمهوری اسلامی دارای موقعیت مطلوبی در جهان است، افزود: این موقعیت موجب شده تا طمع دشمنان نسبت به نظام اسلامی افزایش یابد.
وی ادامه داد: ملت ایران برای حفظ هویت خود همواره تلاش می کند چرا که این ملت زنده است و حفظ هویت از ارکان اساسی جامعه اسلامی است.
این مسئول با بیان اینکه باید در برابر تهدیدات احتمالی و واقعی دشمنان همواره آماده بود، افزود: باید با شناسایی تهدیدات دشمنان برای مقابله با آن راهکارهای مناسبی یافت.
وی ادامه داد: دشمنان برای تهدید کشورهای مختلف از روش های مختلفی استفاده می کنند که توجه به پدافند غیرعامل می تواند در این زمینه موثر باشد.
محمدی نیا با بیان اینکه تهاجم نظامی آخرین حربه دشمنان برای مقابله با نظام های مختلف است، افزود:پدافند غیر عامل موجب می شود تا در برابر تهدیدات دشمنان برنامه ریزی داشت.
وی با اشاره به اینکه از سال 1991 به بعد جنگ هایی که در جهان رخ می دهد از مدل نسل چهارمی است، افزود:90 درصد اقدامات دشمنان سیاسی است.
این مسئول یادآور شد:کشور ایران از آمادگی بالا در زمینه پدافند غیر عامل برخوردار است.
مدیر سازمان پدافند غیرعامل زنجان با اشاره به مقاومت و اتحاد مردم ایران در برابر هرگونه ضربه از سوی دشمنان کشور گفت: در پدافند غیرعامل، دفاع غیر مسلحانه، پایداری، تداوم زیر ساخت ها، ابنیه ها و منابع و دارایی های یک کشور مطرح است.
*پدافند غیرعامل پیچیده تر شده است
اسماعیل بیات اظهار کرد: انسان ها همواره پدافند غیر عامل را رعایت کرده اند، همزمان با تغییر زندگی بشر پدافند غیرعامل نیز پیچیده تر شده است.
وی با بیان اینکه بر اساس آمارها در 6 هزار سال گذشته 14 هزار مورد جنگ رخ داده است، تصریح کرد: در این جنگ ها 4 میلیارد نفر جان خود را از دست داده اند.
بیات افزود: در 5 هزار سال تمدن بشری تنها 268 سال بشر شاهد جنگ نبوده است.
مدیرکل سازمان پدافند غیرعامل استان زنجان خاطرنشان کرد: در دهه های گذشته شاهد جنگ تحمیلی ایران و عراق، جنگ خلیج فارس، جنگ عراق و افغانستان بودیم و انسان با توجه به پیشرفت تکنولوژی دنبال راه حل برای مقابله با جنگ های روز است.
بیات با بیان اینکه امروز دشمن برای به زانو درآوردن یک کشور از طریق مباحث فرهنگی، اجتماعی، رسانه ای که مولفه های قدرت محسوب می شوند، اقدام می کند، تصریح کرد: ارتش ها امروز تخصصی تر، پیشرفته تر و کم هزینه تر شده است.
بیات با اشاره به مقاومت و اتحاد مردم ایران گفت: در سال های گذشته اگر دشمن با وجود همه پیشرفت های خود نتوانسته ضربه ای به ایران بزند به خاطر مقاومت مردم بوده است.
مدیرکل سازمان پدافند غیرعامل استان زنجان گفت: یک بخش از پدافند غیر عامل سازه ها، فضای مجازی، مباحث زیست محیطی، میکروبی و مسائل هسته ای است.
وی عنوان کرد: در پدافند غیرعامل به حفظ سرمایه های انسانی، کاهش تلفات سازه ای، کاهش آسیب پذیری و پایداری حفظ زیرساخت‌ها پرداخته می شود.
بیات درباره پدافند زیستی گفت: برخی از کشورها با دستکاری میکروب ها، ویروس ها، گازها و یون ها سعی می کنند مردم کشورهای هدف را آلوده کرده و صدمات جانی وارد کنند که باید شهروندان آموزش‌های لازم را در این زمینه ببیند.
یک شهروند زنجانی نیز با بیان اینکه برای مقابله با توطئه های دشمنان باید به پدافند غیر عامل مجهز بود، افزود: نیاز جامعه می طلبد به این موضوع توجه شود.
مینا احمدی با اشاره به اینکه پدافند غیر عامل جنگ مستقیم نیست و اهداف دشمنان رو نمی شود، گفت: این جنگ سخت بوده و ممکن است جان هزاران انسان را به خطر اندازد.
یک شهروند دیگر زنجانی نیز پدافند غیر عامل را مقوله ای ناشناخته در بین مردم دانست و گفت: اهداف و برنامه های این نوع پدافند در جامعه تبیین نشده است.
مراد عسگری با اشاره به اینکه بیشتر مردم با پدافند غیر عامل بیگانه هستند، افزود: آموزش های لازم در این زمینه به مردم ارائه نمی شود.
وی با بیان اینکه پدافند غیر عامل به مراتب دارای اهمیت بیشتری است، افزود: وقتی از طریق این نوع پدافند کشورها تهدید شوند،امکان سقوط جامعه فراهم می شود.
این شهروند زنجانی با اشاره به اینکه پیشرفت های این حوزه به مردم گزارش نمی شود، افزود: با وجود اینکه چند سالی از راه اندازی این سازمان در کشور می گذرد ولی تنها برنامه های این سازمان در هفته پدافند غیر عامل ارائه می شود.