معمای توزیع واکسن کرونا/ آیا امکان توزیع آب‌مقطر به جای واکسن وجود دارد؟

به گزارش پایداری ملی به نقل از خبرگزاری فارس: می‌‎توان تأمین و توزیع دو دغدغه مهم برای واکسن کرونا دانست. تاکنون اظهارات مسؤولین وزارت بهداشت و توجه رسانه‌ها عمدتا معطوف به شیوه تأمین و تولید واکسن داخلی و خارجی بوده است، اما غافل از آنکه کوچکترین اشاره‌ای به نحوه توزیع آن از سوی مسئولان ذی‌ربط نشده است. کوچکترین خطا و ناهماهنگی در توزیع مناسب واکسن کرونا می‌تواند انحراف و رانت بزرگی در در توزیع آن ایجاد کند و میلیون‌ها دلار هزینه صرف شده برای واردات یا تولید واکسن را هدر بدهد.

توزیع عادلانه واکسن نیازمند یک پلتفرم و سامانه هوشمند است. به گفته برخی کارشناسان حوزه سلامت با مقایسه و بررسی سامانه‌ها و سازوکارهای موجود در کشور، سامانه تیتک از امتیاز و برتری نسبی نسبت به سایر گزینه‌ها برخوردار است. سامانه ردیابی، رهگیری و کنترل اصالت کالاهای سلامت محور که به اختصار تیتک نامیده می شود. از طریق این سامانه امکان تشخیص کالاهای تقلبی و قاچاق میسر شده است و نحوه توزیع اقلام دارویی و تجهیزات پزشکی در کلیه شرکت‌های پخش و داروخانه‌ها و مراکز عرضه قابل رصد است.

اما در این بین عزمی از سمت معاونت بهداشت وزارت بهداشت برای بهره‌برداری از تیتک در توزیع واکسن وجود ندارد. شواهد حاکی از آن است که زیرساخت‌های سامانه‌ای برای ردیابی، رهگیری و کنترل اصالت واکسن کرونا در معاونت بهداشت وجود ندارد، بنابراین احتمال بروز تخلفات و مفاسد گسترده نظیر خروج واکسن کرونا از زنجیره توزیع و قاچاق معکوس به کشورهای همسایه، ورود اقلام تقلبی به زنجیره توزیع به نام واکسن، شکل‌گیری بازار سیاه، دریافت چندباره واکسن توسط افراد فاقد شرایط و دیگر مشکلات مربوط به توزیع واکسن وجود خواهد داشت.

سابقا رد پای بی‌توجهی مسؤولان وزارت بهداشت به تیتک در معضل کمبود انسولین قلمی و واکسن آنفولانزا خود را نشان داده بود. جلیل میرمحمدی‌میبدی، رئیس کمیسیون سلامت و تجهیزات پزشکی کمیسیون بهداشت در آبانماه در تائید این مطلب گفته بود: «در یک سال گذشته به علت بی‌توجهی مسؤولان وزارت بهداشت به اهمیت سامانه تیتک، فرایند واردات و توزیع انسولین به‌درستی انجام نشده است.»

پدرام اصلانی‌فر کارشناس حوزه سیاست گذاری سلامت ، با بیان اینکه سامانه تیتک به عنوان جامع‌ترین سامانه هوشمند حوزه سلامت در کشور،270 واردکننده، 50 شرکت پخش و 12هزار داروخانه را تحت کنترل و نظارت خود دارد تا هرگونه انحراف، تقلب و احتکار در توزیع دارو را به حداقل ممکن برساند، افزود: واکسن کرونا و توزیع آن شاید یک تجربه بی‌سابقه و خطیر در تاریخ سلامت کشور باشد، اما در این برهه حساس زیساخت‌های لازم در معاونت بهداشت وزارت بهداشت موجود نیست.

کارشناس حوزه سیاست گذاری سلامت با اشاره به اینکه مکانیزم جایگزین وزارت بهداشت برای توزیع واکسن، یک شبه‌سامانه مبتدی به نام «سیب» است تا از طریق دانشگاه‌های علوم پزشکی و مراکز بهداشت توزیع را انجام دهد، گفت: سیب را نمی‌توان یک سامانه هوشمند دانست چراکه درون آن صرفا نسخه‌های پزشکی و دارویی ثبت می‌شود و هیچ قابلیتی برای رصد زنجیره توزیع، احتکار و تشخیص واکسن تقلبی از اصل را ندارد.

اصلانی‌فر با بیان اینکه اگر توزیع به وسیله سامانه سیب وزارت بهداشت صورت پذیرد امکان دارد مشکلات توزیع دارو که قبل از آغاز به کار سامانه تیتک رخ می‌داد، اینبار برای واکسن کرونا تکرار شود، گفت: به عنوان مثال ممکن است آب مقطر به جای واکسن فروخته شود یا اینکه یک کد واکسن به چندین نفر فروخته شود و همچنین واکسن از زنجیره توزیع داخلی سرقت و به شکل قاچاق معکوس از کشور خارج شود و مشکلات متنوعی از این دست رخ بدهد.

وی با اشاره به اینکه وزارت بهداشت ادعا می‌کند کل فرآیند واکسیناسیون بر عهده معاونت بهداشت این وزارتخانه است و به همین خاطر توزیع آن هم باید تماما به این معاونت محول شود، خاطر نشان کرد: این سخن دقیق نیست، چراکه تزریق واکسن و توزیع آن دو مقوله تخصصی جدا از هم هستند.

این کارشناس حوزه سیاست گذاری سلامت با عنوان اینکه تیتک این توانایی را دارد تا در محل درب ورودی واکسیناسیون به عوامل تزریقات معاونت بهداشت وزارت بهداشت تحویل بدهد، ادامه داد: توزیع واکسن کرونا به طور خاص باید بر عهده سازمان غذا و دارو و سامانه تیتک باشد تا هیچ گونه انحراف و تقلبی در تخصیص و توزیع واکسن به مردم صورت نگیرد.

وی با اشاره به اینکه هنگام مراجعه بیمار به داروخانه ابتدا اصالت سنجی بیمار به وسیله تبادل آنلاین اطلاعات سامانه تیتک با شرکت‌های بیمه، انجام می‌شود، افزود: مولفه‌هایی مثل هویت و کد ملی، احراز مریض بودن شخص متقاضی دارو و میزان سهمیه وی چک می‌شود و از سوی دیگر داروخانه موظف است تا اصالت کد یکتا برچسب تیتک را استعلام کند که در صورت منفی شدن استعلام می‌توان قاچاق یا تقلبی بودن آن دارو را محتمل دانست.

این کارشناس حوزه سیاست گذاری سلامت با بیان اینکه تیتک اکنون 550 ژنریک گران قیمت دارویی و 26هزار قلم دارو را به شکل عادلانه و هوشمند توزیع می‌کند‌ که شامل طیف وسیعی از داروهای سرطانی چند میلیونی تا قلم‌های انسولین می‌گردد، گفت: تاکنون حدود 13هزار میلیارد تومان دارو به شکل تک فروشی رصد شده است و حتی این سامانه توانسته از فروش 20میلیارد تومان داروی تاریخ انقضا گذشته، جلوگیری کند.

وی با اشاره به اینکه ظرفیت و توانایی تیتک قابل مقایسه با هیچ یک از سامانه‌های وزارت بهداشت مثل سیب نیست، ادامه داد: با این وجود متأسفانه وزارت بهداشت به دلایل نامعلومی قصد توزیع واکسن کرونا را از طریق تیتک را ندارد.

اصلانی‌فر خاطرنشان کرد: واکسن آنفلوانزا به علت سیستم توزیع معیوب به صورت غیر شفاف توزیع شد و در نتیجه با وجود اینکه 2 میلیون دوز واکسن تحویل معاونت بهداشت شده بود اما بسیاری از کادر درمان و مردم از دریافت این واکسن محروم شدند