تنش آبی پوشش گیاهی کشور کاهش یافت

به گزارش پایداری ملی، خشکسالی یکی از معضلات اقلیمی است که کشور ما با آن دست و پنجه نرم می‌کند و در سال‌های اخیر خسارات جبران‌ناپذیری به فعالیت‌های صنعتی و کشاورزی و همچنین مباحث مرتبط با بهداشت و سلامت جامعه وارد کرده است.

از این رو با توجه به موقعیت جغرافیایی و قرار گرفتن ایران در منطقه آب و هوایی خشک و نیمه خشک، بررسی مسئله خشکسالی از اهمیت زیادی برخوردار است و می‌توان از داده‌های ماهواره‌های سنجش از دور برای بررسی این وضعیت استفاده کرد.

یکی از شاخص‌هایی که با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای به منظور پایش منظم و سیستماتیک وضعیت خشکسالی و تنش آبی پوشش گیاهی به طور گسترده‌ای عمومیت یافته است، شاخص وضعیت پوشش گیاهی (Vegetation Condition Index) است که به اختصار VCI نامیده می‌شود.

این شاخص با استفاده از مقادیر حداکثر و حداقل NDVI تعیین می‌شود که به طور مستقیم با درصد پوشش گیاهی، فعالیت فتوسنتزی گیاه، آب سطحی، شاخص سطح برگ و مقدار زیست توده در ارتباط است.

به دلیل حساسیت شاخص VCI به وضعیت و سلامت پوشش گیاهی، این شاخص کاربردهای فراوانی در پایش و کنترل استرس آبی انواع اراضی دارای پوشش گیاهی دارد. با استفاده از این شاخص می‌توان در فواصل زمانی کوتاه مدت نواحی و مناطقی که تحت تنش آبی قرار گرفته اند شناسایی کرده و اقدامات لازم جهت کنترل این پدیده انجام گیرد.

این شاخص می‌تواند توسط طیف وسیعی از سازمان‌ها و نهادهای درگیر با موضوعاتی مانند خشکسالی، کشاورزی، منابع طبیعی، منابع آب و … مورد استفاده و بهره‌برداری قرارگیرد که به عنوان نمونه می‌توان از سازمان‌ها و نهادهایی مانند سازمان جهاد کشاورزی، سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، سازمان مدیریت بحران، وزارت نیرو، مرکز ملی پایش و هشدار خشکسالی، ستاد آب، خاک، فرسایش و خشکسالی و سازمان هواشناسی کشور نام برد.

هم اکنون محصول VCI به صورت ماهیانه و با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای ماهواره سنجشی مادیس (MODIS ) در مرکز ملی پایش ماهواره‌ای زمین سازمان فضایی ایران تولید و در دسترس مخاطبان قرار داده می‌شود.

با دسترسی آسان و رایگان به این تصاویر ماهواره‌ای با پوشش وسیع در دوره زمانی بلندمدت، امکان آشکارسازی و نظارت بر تنش آبی پوشش‌های گیاهی مرتبط با خشکسالی امکان‌پذیر است و پاسخ پایش پوشش گیاهی به خشکسالی هواشناسی براساس داده‌های سری زمانی ماهواره‌ای به برنامه ریزی کاهش خطرات خشکسالی کمک شایانی می‌کند.

پایش وضعیت خشکسالی و تنش آبی کشور با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که پوشش وسیعی از پوشش گیاهی کشور در تیرماه ۱۳۹۹ در وضعیت مطلوبی قرار دارد و این به معنی آن است که تنش آبی این عرصه‌ها نسبت به ۲۱ سال گذشته کمتر شده است. به نظر می‌رسد این کاهش تنش در نتیجه افزایش بارندگی‌ها در دو سال اخیر نسبت به سال‌های قبل است.

در همین حال داده‌های ماهواره‌ای نشان می‌دهد که در قسمت‌های شمال غرب کشور شامل شمال استان‌های اردبیل و آذربایجان شرقی شاهد استرس شدید پوشش گیاهی هستیم.

با مقایسه شاخص نرمال شده تفاضلی پوشش گیاهی (NDVI) برای ماه‌های خرداد و تیر ۱۳۹۹ شاهد کاهش سبزینگی در سطح کشور به ویژه در نیمه غربی هستیم که عمدتاً بر اثر خشک شدن پوشش گیاهی اتفاق افتاده است.