تلاش برای کاهش آتش سوزی مراتع منجر به کاهش واردات غذای دام می‌شود

به گزارش پایداری ملی به نقل از خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، داوود صادقی کارشناس کشاورزی و محیط زیست با حضور در برنامه «یه روز تازه» شبکه پنج سیما به بررسی علل مختلف بروز آتش سوزی های گسترده در مراتع پرداخت و گفت: دو عامل اصلی در شروع آتش‌سوزی‌ها در جنگل‌ها و مراتع وجود دارد، یک علت، علل آغازگر که می‌تواند طبیعی یا به‌واسطه‌ی عوامل انسانی باشد، علت دوم، علل زمینه‌ای به معنی مدیریت نادرست و کنترل نشده روی مراتع است که اگر این علل زمینه‌ای را کنترل کنیم حدود 60 تا 80 درصد از آتش سوزی‌ها کم می‌شود.

صادقی در ادامه با اشاره به آمار آتش سوزی ها در کشور، افزود:  طبق آمار طی 20 سال گذشته این آتش‌سوزی‌ها روند افزایشی داشته است. به طور مثال از 801 مورد در سال 1380 به 2300 مورد در سال 95 رسیده است. یعنی از 7700 هکتار در سال 1380 رسیدیم به 21.5 هزار هکتار در سال 1395 افزایش پیدا کرده است. همچنین فقط 330 فقره آتش سوزی در سه ماهه ابتدایی سال 99 اتفاق افتاده است.

وی در توضیح دلایل زمینه ای و ساختاری آتش سوزی ها گفت: دلایل ساختاری و زمینه‌ای در این امر دخیل هستند که به قبل از انقلاب برمی‌گردد و باور غلطی که در مسئولین شکل گرفته و بعد از انقلاب هم اصلاح نشده است. این باور غلط این است که دام عامل تخریب مراتع محسوب می شود. چرای دام چه به صورت عشایر چه به صورت روستایی، عامل تخریب مراتع عنوان شده و تلاش می شود دام ها  از مراتع خارج شوند.

این کارشناس کشاورزی با اشاره به تاریخچه این تفکر غلط در کشور گفت: از سال 1341 شروع به خارج کردن دام از مراتع کردند و در برنامه سوم، چهارم و ششم توسعه بعد از انقلاب هم به این موضوع اشاره شد. در قوانین مختلف هم سعی کردند این موضوع را بگنجانند. مثلا در قانون افزایش بهره‌وری کشاورزی آمده است که سالانه 3 میلیون واحد دامی باید از مراتع خارج بشود.

صادقی افزود: این اتفاق در قالب طرح تعادل دام و مرتع رخ داد که در عمل می‌بینیم حذف دام از مراتع بوده نه تعادل دام و مرتع. وقتی دام از مرتع حذف شد هزینه دام‌پروری بالا رفت و مجبور به واردات غذای دام شدیم. به طور مثال در سال 98، 9 میلیون تن ذرت، 4 میلیون تن جو و 2 میلیون تن کنجاله سویا به ارزش دلاری 4 میلیارد دلار وارد کرده‌ایم.

وی ادامه داد: در بحث افزایش قیمت گوشت قرمز همین موضوع مطرح است که ما هزینه دام‌پروری را بالا برده‌ایم. این در حالی است که در این زمینه نمونه‌های موفقی هم در کشورهای خارجی داریم. مثلاکشور آلمان هم قرق مراتع را انجام می‌داد، اما در سال‌های گذشته که قیمت گوشت بالا رفت و مراتع به‌علت بارندگی، رشد خوبی داشت و احتمال آتش‌سوزی به دلیل بالا رفتن دما وجود داشت؛ با آزاد کردن مراتع برای چرای دام با در نظر گرفتن شرایط و قوانین خاص، دام از مراتع آلمان تغذیه کرد و موجب کاهش هزینه‌ها و افزایش تولیدات دامی شد.

صادقی با تاکید بر نواقص قانونی مدیریت مراتع ادامه داد: در قوانینی که طرح تعادل دام و مرتع را مطرح کرده اند، یک بندهایی هست که می‌گوید ما باید به سمت دام‌های اصلاح نژاد شده برویم و دام‌ها باید در فضای بسته پرورش پیدا بکنند و در فضای باز چرا نکنند. وقتی دام به فضای بسته برده می شود مسلماً باید غذای آماده شده جلوی دام گذاشت و این می‌شود که ما از یک طرف این حجم از آتش‌سوزی مراتع را داریم و از یک طرف با واردات خوراک دام مواجهیم.

صادقی افزود: اصلاح نژاد یک پروسه 10 تا 15 ساله است و چون انجام این کار زمان‌بر بوده، ما به سمت اصلاح نژاد دام بومی نرفتیم. بلکه به سمت واردات دام‌های اصلاح نژاد شده خارجی سوق پیدا کردیم و از این نظر هم ضربه خوردیم.

وی در پاسخ به این سوال که مسئولیت رسیدگی به موضوع آتش سوزی و مدیریت مراتع با چه نهادی است گفت: متاسفانه مدیریت کشاورزی در کشور ما واحد نیست. در زمانی که بحث گرفتن بودجه می‌شود سازمان‌های متولی زیادی برای بودجه گرفتن می‌آیند  اما هنگام آتش‌سوزی و وقتی زمان عمل باید پیشگیری و مقابله صورت بگیرد سازمان‌ها از گردن خود باز می‌کنند. البته نظارت اجرای قانون با مجلس شورای اسلامی است که امیدواریم مجلس یازدهم نظارت کند.

صادقی با رد این ادعا که اکثر آتش سوزی ها عامل انسانی دارد، گفت: در بحث کلان این موضوع در کشور به این شکل است که هر جا آتش‌سوزی اتفاق میافتد ، عنوان می شود که عامل انسانی بوده و چند نفر بازداشت و بعد مدتی هم آزاد می شوند ولی علت اصلی به فراموشی سپرده می‌شود.

این کارشناس محیط زیست در مورد اقدامات پیشگیرانه در مقابل گسترش آتش سوزی در مراتع گفت: برای مقابله با آتش سوزی بعد از وقوع می توان از روش هایی مانند ایجاد آتش بر استفاده کرد. اصطلاح آتش‌بُر به این معنی که می‌روند مناطقی که مستعد آتش‌سوزی هستند یک مساحت از قسمتی که خشک شده را برداشت دستی می‌کنند که وقتی آتش‌سوزی اتفاق افتاد به علوفه خشک نرسد و از گسترش آتش جلوگیری شود. متولی شناسایی مناطقی که استعداد آتش سوزی دارند و انجام اقدامات پیشگیرانه، سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری است. البته تا به حال دیده نشده است که نهادی یا فردی در این زمینه ها پاسخگو باشد.

صادقی در پایان گفت: تا آخر تابستان و پاییز ما باز هم آتش‌سوزی‌ها را خواهیم داشت. در استان‌های مختلف با توجه بارش‌های خوب و مراتعی که به شدت خوب رشدکرده‌اند، احتمال آتش سوزی خواهیم داشت. در جایی که از دولت ناامید می‌شویم و اصلاح قوانین هم زمان بر است، دست کمک را به سمت خود مردم دراز می‌کنیم و اینکه خود مردم، گروهای مردمی، فعالان محیط زیستی، گروه‌های جهادی و انجمن‌های محیط زیستی با شناخت خوبی که از مناطق مستعد آتش سوزی پیدا می کنند، می توانند اقدامات پیشگیرانه را طراحی کرده و از وقوع آتش سوزی های گسترده جلوگیری کنند.