تاریخچه اندیشگاه‌ها در جهان و ایران ـ 1

به گزارش پایداری ملی، در جنگ جهانی دوم و به منظور مدیریت مسایل جنگ و انسجام و به کارگیري ایده‌هاي خلاق و نوآور، اتاق‌هاي فکر به وجود آمدند؛ که پس از جنگ نیز به همه مسایل سیاسی، اقتصادي، اجتماعی و فرهنگی، تسري پیدا کردند.
قبل از جنگ نیز مراکز و نهادهاي مختلفی در کشورهاي مختلف دنیا و در قالب اندیشگاه فعالیت می کردند؛ به عنوان مثال،مؤسسه خدمات سلطنتی در زمینه مطالعات نظامی انگلستان ( 1831 )، جامعه فابیان انگلستان (1884)، مؤسسه پژوهش‌هاي اقتصادي هامبورگ آلمان ( 1908 )، هم چنین بنیاد راسل سیج ( 1907 )، شوراي راهبردي روابط خارجی(1921) و مؤسسه بروکینگز ( 1917 ) نیز در آمریکا فعالیت می‌کردند.
1. Trend Monitoring
اما پس از دهه 1960، این آمریکاییان بودند که عبارت تینک تانک 2 را مطرح نمودند و این مفهوم به مرور زمان در ادبیات علوم سیاسی و مدیریتی جهان وارد شد. آمریکاییان با این هدف که پلی میان قدرت و دانش ایجاد کنند ، به اندیشگاه روي آوردند. اندیشگاه‌ها ساختارهاي مناسبی براي به کارگیري فکر، ایده، علم و دانش براي خدمت به قدرت بودند.
می‌توان گفت که اندیشگاه‌ها با مأموریت پشتیبانی فکري و مشاوره‌اي از سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران حکومتی و با هدف سیاست پژوهی متولد شدند و از طریق مطالعات و پژوهش‌هاي علمی به حل مشکلات و شناسایی فرصت‌ها براي سیاست‌مداران و مدیران می‌پرداختند.
اندیشگاه‌ها نهادهایی دور از عرصه‌هاي اجرایی بودند که سیاست‌گذاران، مدیران و رهبران را در فرایند تصمیم‌سازي و تصمیم‌گیري قبل از وقوع مسئله، در حین مواجهه، زمان خلق گزینه‌ها و راه کارها، موقع تصمیم گیري و بعد از آن در برخورد با پی آمدها همراهی می‌کردند.
اولین اندیشگاه حرفه‌اي و ساخت یافته جهان، "اندیشگاه رند" است که در سال 1948 در حوزه مسایل امنیتی و
نظامی تأسیس شد. که در ابتدا به خدمات‌دهی فکري به نیروي هوایی ایالات متحده می‌پرداخت.
این اندیشگاه بعد از مدتی زیر نظر وزارت دفاع آمریکا قرار گرفت. بعد از آن، از وزات دفاع جدا و به عنوان یک نهاد غیردولتی شروع به فعالیت کرد و اکنون یک نهاد غیردولتی است که دولت از آن حمایت می‌کند. با این حال اندیشگاه رند را مادر اندیشگاه‌هاي جهان نامیده‌اند.
کشورهاي آسیایی نیز تقریباً پس از جنگ جهانی دوم کم و بیش به تأسیس نهادهایی هم چون اندیشگاه پرداختند. در این رابطه می‌توان به مراکزي هم چون "مؤسسه اموربین‌المللی " پاکستان ( 1947 )، "مؤسسه مطالعات توسعه بنگلادش" ( 1948 )، "مؤسسه روابط بین‌المللی " تایوان 1952 )، "مؤسسه ملی مدیریت توسعه " تایلند ( 1955 ) و "مؤسسه رشد اقتصادي دانشگاه هند" ( 1958 ) اشاره نمود.
کشور ژاپن در این میان از دیگر کشورهاي آسیایی پیش روتر است، چراکه در این کشور "مؤسسه پژوهش‌هاي اجتماعی هاروهارا" ( 1919 )، "مؤسسه علوم کار " ( 1921 )، "مؤسسه مطالعات شهري توکیو " ( 1922 )، "مؤسسه مطالعات کوهومین کیزاي" ( 1945 ) و "مراکز پژوهش‌هاي اقتصادي کیوشو" ( 1946 )، ایجاد شدند.
در مجموع می‌توان گفت که رویکردي اساسی به اندیشگاه در کشورهاي آسیایی در دهه ي 1970 میلادي به وقوع پیوست.
2. Think Tank
دانشنامه آینده‌اندیشی
کشور ژاپن و بعد از آن کشورهاي چین و کره جنوبی، اولین کشورهاي آسیایی بودند که در ساخت اري تعریف شد ه و هدفمند به ایجاد اندیشگاه پرداختند.
برطبق مطالعات مؤسسه ملی پیشرفت‌هاي پژوهش ژاپن درحال حاضر، در حدود 320 اندیشگاه در 98 کشور جهان مشغول به کار هستند که بیش از یک سوم آن‌ها متعلق به ایالات متحده است.
در فهرست این مؤسسه از کشور ایران فقط یک اسم به چشم می‌خورد و آن "اندیشگاه شریف" است.
امروزه اندیشگاه‌ها گسترش خوبی داشته‌اند و در قالب‌هاي مختلف و با عناوین مختلفی فعالیت می‌کنند. اسامی هم چون مؤسسه، بنیاد، باشگاه اندیشه، مرکز مطالعات راهبردي، اتاق فکر، اندیشگاه، کارخانه مغز، مراکز سیاست گذاري و دیگر اسامی که با مراجعه به فرایند فعالیت‌هاي آنان می‌توان دریافت که در قالب اندیشگاه عمل می‌کنند.

ادامه دارد...