همه چیز درباره شبکه‌ راه‌های اضطراری تهران

به گزارش پایداری ملی به نقل از خبرگزاری فارس  نام زلزله که می آید دل همه می‌لرزد این پدیده آنقدر نگران کننده است که دل هر کس قبل از آمدنش با نامش می‌لرزد و میترسد.

تهران بر روی گسل‌های گسترده‌ای قرار گرفته است که دو گسل اصلی یعنی گسل ری و مشا از سایر گسل‌ها خطرناک تر بوده و اگر خدای نکرده هر کدامشان فعال شود می‌تواند یک فاجعه بزرگ رقم بزند.

زلزله تهران آنقدر جدی است که در برخی از پیش بینی‌ها صحبت از تعداد زیاد کشته‌ها می‌شود. کشته‌هایی که شاید بیشترین تعداد در طول تاریخ وقوع زلزله باشد.

پس از زلزله سال 96 در شهر ملارد مصوبه ای از سوی شورای شهر تهران به تصویب رسید و سازمان مدیریت بحران شهر تهران ملزم به طراحی شبکه راه‌های اضطراری شد.

اکنون مصاحبه ی خبرنگار فارس با رضا کرمی محمدی رئیس سازمان درباره بحران های تهران و طرحی با عنوان شبکه راه های اضطراری شهر تهران رامیخوانیم:

امروزه همه چیز در حال تبدیل شدن به بحران است و باید سازمان ما به همه چیز ورود کند اما به طور دقیق هر اتفاقی که یک باره تعداد زیادی از شهروندان را تحت تاثیر قرار دهد را می‌توان بحران تلقی کرد. اما نکته‌ای مهمی که وجود دارد این است که ارگان‌های خاصی در برخی از این پیشامدها مسوولیت مستقیم دارند و تنها وقتی که از عهده و توان آنها خارج شود سازمان ما ورود می‌کند

بنابراین بسیاری از مواقع ما اصلا امکان ورود نداریم، برای مثال در همین موضوع ترافیک ما پلیس راهور را داریم که اصل مسوولیتش به همین دلیل است. یا برای مثال سازمان حمل و نقل و ترافیک را داریم که چنین مسوولیتی بر عهده دارد. اگر هم بحرانی ایجاد شود آنها باید پاسخگو باشند.

برای مثال در همین موضوع بوی نامطبوع که از چندی قبل در تهران شاهد انتشار آن بودیم، این از آن دسته مسائلی بود که شرکت کنترل کیفیت هوا مسؤولیت داشت به آن بپردازد زیرا هم دستگاه‌های بهتری داشتند و هم مسوولیت داشتند. اما چون هنوز منشآ این بو شناخته نشده است سایر ارگان‌ها ورود کرده و کمک می‌کنند.

اگر از منظر ریسک نگاه کنیم یعنی چقدر احتمال خطر بالاست و ما چقدر غیرآماده ایم بالاترین ریسک در کل کشور زلزله تهران است. پس اولین خطر در تهران هم موضوع زلزله است، زیرا به کشور آسیب می‌زند.

بعد از آن به واسطه روددره هایی که از تهران عبور می کنند، موضوع بارندگی شدید و سیلاب را داریم که می‌تواند افراد زیادی را تحت تاثیر قرار دهد.

در قسمت سوم، بحث فروریزش را داریم که ممکن است در یک منطقه اتفاق بیافتد. مهم است که پیش بینی کنیم در چه قسمت هاییاحتمال رخداد این اتفاق بیشتر است و دلیلش چیست. البته دلیل این فروریزش ها را هم شناسایی کرده ایم.

دست زدن به بافت خاک و وجود آب ؛ زیرا این دو اتفاق کنار هم باعث فروریزش می‌شود. حالا اینکه چه زمانی این رخ بدهد مشخص نیست. البته اگر ما نقاط دارای پتانسیل را شناسایی کنیم ، می توان با دستگاه های پیشرفته تر وضعیت خاک را بررسی کرد تا اقدامات پیشگیرانه صورت گیرد.

خطر بعدی فرونشست است که شامل حال تهران نمی‌شود، یعنی کل تهران را هیچ وقت تحت تاثیر قرار نمی دهد. البته خوبی این نوع بحران تدریجی رخ می‌دهد و بیشترین دامنه تاثیر آن در حوزه کشاورزی است.

بحران دیگر بحث طوفان و به طور مشخص طوفان خاک است که چند سال قبل تجربه اش کردیم.به یاد دارم کسی از وقوع آن خبر نداشت ، در نتیجه آمادگی زیادی برای مقابله با آن وجود نداشت. یکباره آمد و تهران را تحت تاثیر قرار دارد.

بله می شود.نصب سنسور باد در اطراف تهران می تواند در  هشدار سریع به ما کمک کند تا حداقل مردم از زمان وقوع طوفان مطلع شوند.

خیلی از آسیب ها با همین هشدارها کاهش می‌یابد. همچنین می توان اقدامات دیگری هم انجام داد تا حداقل خسارت کمتری به مردم وارد شود. به عنوان مثال در آن طوفان فقط می‌توانستیم هشدار بدهیم که مردم حداقل بیرون از خانه نیایند و یا زیر درختان نروند و از کنار ساختمانهای نیمه کاره عبور نکنند.

از سخنان شما اینگونه بر می آمد که اولویت اصلی وقوع بحران در تهران زلزله است که کل کشور را متاثر می‌کند. بعد از زلزله سال 96 که از شهر ملارد شروع شد طرحی به تصویب رسید تا راه‌های اضطراری برای تردد در تهران ایجاد و شناسایی شود، در این خصوص توضیح بفرمایید.

مطالعه خوبی انجام شد و راه های تهران به سه دسته تقسیم بندی شدند برای مواقع اضطراری که یک نقشه ای از آن هم ترسیم شده است راه‌های تهران راه‌های بسیاری زیادی است اما در این  نقشه راه‌هایی که می‌تواند و باید در شرایط خاص باز باشند ترسیم شده است.

در این نقشه دسته اول راه ها مربوط به مسیرهایی است که از نظر ما درجه یک است و تخلیه کامل آن برای استفاده نیروهای امدادی واجب و لازم است راه های دیگر در این مجموعه دو نوع است یک دسته آنهایی است که یک خطی مثل بی آر تی در آن وجود دارد و می‌شود از آنجا برای عبور خودروهای امدادی استفاده کرد.

اما دسته آخر راه هایی هستند که باید یک مسیر ویژه مانند بی آر تی در آن ایجاد شود تا در حین بحران دچار مشکل نشویم و آن مسیر استفاده کنیم.

آن چیزی که در درجه اول برای ما اهمیت بالایی دارد و به عنوان نیاز اساسی امدادی رسانی در زمان بحران شناخته می شود و همچنین روی آن کار ویژه‌ای هم باید انجام شود تا به آمادگی برسد اتوبان همت است، زیرا این اتوبان از سمت غرب تا شرق شهر تهران کشیده شده است.

مسیر دومی که بسیار اهمیت دارد تا در زمان وقوع حادثه بازگشایی شده باشد، اتوبوان چمران است. این دو بزرگراه همدیگر را هم قطع می‌کنند و مانند یک علامت بعلاوه بزرگ در متن شهر پخش می شوند و امکان فعالیت را ایجاد می کنند.

خیر. یک نکته مهم در مسیر اجرای درست طرح راه‌های اضطراری بحث همکاری سایر ارگان‌هاست. ما طرح را به دوستان ارائه می‌دهیم اما برای آنکه اجرایی شود باید سایر ارگان‌ها پای کار بیایند.به عنوان مثال نیروی انتظامی نقش بسیاری دارد در اجرایی شدن آن  دارد.

به عبارتی در زمان بروز حادثه باید ورودی های همت دارای دارای دریچه هایی باشد تا ورود به همت امکان پذیر نباشد و بتوانیم در زمانی مشخص ماشین های موجود را هم تخلیه کنیم تا خودروهای امدادی حرکت کنند. در همان زلزله ملارد اتوبان همت در یک ساعت اول پر شد و تردد در آن امکان پذیر نبود، زیرا مردم قصد خروج از شهر را داشتند.

اجرایی شدن این طرح مستلزم آن است که در ورودی های همت بتوان راهبندهایی نصب کرد تا در لحظات بحرانی امکان ورود خودرو به این اتوبان وجود نداشته باشد. چیزی نظیر راهبندهایی که در خطوط BRT نصب شده و سربازان ورود و خروج اتوبوس‌ها و موتورسیکلت‌ها را رصد و کنترل می‌کنند.

این راهبندها می توانند الکترونیکی باشند که البته نصب آن هزینه زیادی دارد. می توان به صورت دستی هم این کار را انجام داد که اجرای آن نیازمند حضور کسانی است که این کنترل را در زمان مورد نیاز اعمال کرده و اجازه ورود و خروج ندهد.

نیروی انتظامی باید کمک کند زیرا مردم در آن لحظه بحرانی فکر می‌کنند راه نجاتشان ورود به همت است در حالی که حتما راه نجاتشان این است که این اتوبان باز باشد.

فرمانده بحران باید دستور بدهد تا ورود و خروج‌ به مسیرهای اضطراری محدود شود. در زمان وقوع بحران نمی توان  این سازماندهی را ایجاد کرد در نتیجه باید پیش از بحران سازماندهی لازم صورت گیرد و تقسیم وظایف انجام شود تا در زمان وقوع بحران فقط افراد متخصص و تعیین شده کارهای لازم را انجام دهند.

این یعنی اینکه مأموران ناجا باید بدانند که اگر زلزله‌ای رخ داد ، چند نفر در کدام ورودی و خروجی مستقر شوند تا اتوبان همت برای تردد خودروهای امدادی باز بماند.

همت وضعیت بهتری از لحاظ سازه‌ای دارد . با این حال ما آمار تمام پلها و زمان استحکام بخشی آنها را خواسته ایم تا بدانیم میزان تاب آوری هر بخش از همت به عنوان یکی از اصلی ترین راه‌های امدادرسانی چقدر است.

بیشترین مشکل ما در همین بخش است که دو ارگان راهنمایی و رانندگی و حمل و نقل به ما بپیوندند و کمک کنند.

بله، ما این نقشه و ضرورتهای اجرایی آن را به پلیس ارایه کرده‌ایم و اتفاقا مورد استقبال مجموعه پلیس هم قرار گرفته است. نکته جالب این است که پلیس در این خصوص می‌گوید هیچ مشکلی نیست و در زمان بحران می‌تواند کار محوله را انجام دهد.

البته نکته دیگری که باید به آن اشاره کرد این است که  ما هنوز به عینه سازماندهی پلیس برای اجرای این طرح را ندیده‌ایم.

بله، همه ورودی ها و خروجی‌های این دو اتوبان شناسایی شده است. همانطور که می دانید این دو اتوبان خروجی و ورودی های بزرگ و زیادی دارد. البته اولویت بستن رمپ‌ها و خیابانهایی است که به همت و چمران وارد می‌شوند زیرا خروجی ها باید باز بماند تا هم نیروهای امدادی و هم خودروهای داخل اتوبان تخلیه شود.

در داخل شهر هم شبکه راه های اضطراری داریم. اتفاقا راه‌های اضطراری به گونه ای تعبیه شده است که به فاصله حداکثر دو کیلومتری  در هر راه اضطراری یک مرکز امن و یک محل خدماتی وجود دارد.

یعنی حتما باید در نزدیکی این راه‌ها یک بیمارستانی باشد تا مجروحان را بتوان به آن جا رساند. در کتابی که همه این اقدامات در آن گردآوری شده است به نکات ارزشمندی اشاره شده است. به عبارتی مطالعه جدی و دقیقی انجام شده است.

حتی راه‌های داخل شهر به گونه ای انتخاب شده اند که کمترین آوار ممکن در مسیر بریزد و راه مورد نظر از دسترسی خارج نشود. می‌توانیم راه را ببندیم مردم وارد راه نشوند اما اگر آوار بریزد راه از دسترسی خارج می‌شود.

یکی دیگر از نکات مهم این است که تعداد این راهها زیاد است. اما فرهنگ سازی کافی صورت هم در میان مردم و هم در میان مسؤولان و سازمان‌ها صورت نگرفته است.

باید به تدریج و با اولویت‌های ممکن کار پیش برود. اما خود مناطق باید فرهنگسازی را آغاز کنند و با نصب تابلوهای آموزشی به مردم بگویند کدام راه‌ها باید به عنوان راه اضطراری مورد استفاده قرار گیرد.

ستادهای بحران مناطق از طرف سازمان مدیریت بحران وظیفه دارند که از مناطق بخواهند تا نسبت به نصب تابلوها اقدام کند. همه مناطق توجیه شده اند که چه کاری باید انجام دهند. البته در نصب تابلوها یک سری مناطق جلوتر هستند و عده‌ای عقب افتاده اند.

بله. اخیرا جلسه ای با دبیران ستاد ها داشتیم که مقرر شد تا یک ماه آینده همه تابلوها نصب شود. یعنی باید در مرحله اول نصب تابلوها انجام شود و در مرحله دوم فاصله تابلوها با هم کمتر می‌شود تا سطح آگاهی مردم بالاتر رود.

نکته ای که باید مناطق به آن توجه کنند این است که محل نصب تابلوها روی نقشه ها مشخص شده است و مناطق باید زحمت اقدام به ساخت تابلو و نصب آن کنند.

پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران با سه کاربری ویژه، معین و پشتیبانی مدیریت بحران ناحیه به منظور مهیا کردن بستر عملیاتی مناسب برای تحقق اقدامات پیشگیری، آمادگی و مقابله در بحران های مختلف به ویژه بحران های طبیعی بزرگ نظیر زلزله، در مناطق 22گانه شهر تهران احداث شده و مورد بهره برداری قرار گرفته‌اند.

پایگاه ویژه پایگاهی است که صرفا با کارکردهای اختصاصی مدیریت بحران در سطح منطقه احداث شده و ستاد مدیریت بحران در آن فعال و امورات مرتبط با ستاد مدیریت بحران منطقه در آن مورد پیگیری قرار می گیرد.

پایگاه معین نیز به عنوان بخش دیگری از پایگاه های مدیریت بحران تهران فعال هستند. بنا به نقش مهم و بی بدیل استان های معین بعنوان اصلی ترین واحدهای کمکی در امر امداد رسانی در زمان بحران، برای هر یک از استان های مذکور پایگاهی برای ذخیره تجهیزات و محلی برای استقرار گروه های اعزامی در نظر گرفته شده است. در این ارتباط چهار پایگاه در مبادی ورودی شهر تهران احداث شده است که هر 4 پایگاه با کارکرد صرف مدیریت بحران در حال بهره برداری هستند.

بخش دیگری از پایگاه ها نیز شامل پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران در نواحی تهران می شود. این پایگاهها برای استقرار ستادهای مدیریت بحران ناحیه، تیم های واکنش اضطراری سازمان های امدادی ،ذخیره سازی تجهیزات امدادرسانی و نصب سامانه های شتاب نگاری، شناسایی نقاط آسیب پذیر و بحران زا، تهیه و به روزآوری اطلاعات محدوده، برگزاری دوره های آموزشی عمومی و تخصصی، راهبری تشکیل گروه های مدیریت بحران اماکن، سازماندهی گروه های داوطلب واکنش اضطراری و موارد مشابه ابلاغی از سوی سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در نظر گرفته شده است.

البته قرار نیست مردم را به داخل پایگاه بیارویم بلکه قرار است این محلها برای حضور نیروهای امدادی مورد استفاده قرار گیرند.

حتی آن پایگاه‌هایی که در اختیار سازمان ورزش است طبق یک پروتکل مشخص باید در لحظه وقوع بحران تخلیه شود و ما حتی در زمان های مشخص از این پایگاه‌ها بازدید می‌کنیم تا عملکرد امدادرسانی مختل نشود.

بله، در کتاب مربوط به راه‌های اضطراری اشاره شده که در کشورهای پیشرفته دنیا هم این مسیر اصلی ارائه خدمات وجود دارد. البته نباید فراموش کنیم که شهرسازی این کشورها براساس  اصولی ساخته شده اند که از ابتدا به همین امدادرسانی‌ها توجه شده است.

آنها از ابتدا راهی برای امدادرسانی درست برنامه ریزی کرده اند و تمهیدات لازم را اندیشیده اند و موازی راه‌های اصلی خودشان یک راه اضطراری دارند که کارکرد آن کارکرد امدادی است.

یکی از مشکلات ما این است که مردم همین الان فکر می‌کنند که به عنوان مثال اگر نوشتیم راه اضطراری یعنی اینکه باید در زمان بحران وارد همین راه شدند و به سلامت برسند. در حالی که باید تلاش کنیم . مردم یاد بگیرند نباید وارد این مسیر شده و این به نفعشان است.

گام اول فرهنگسازی نصب همین تابلوهاست، زیرا مردم را حساس می‌کند و می‌روند می‌پرسند که چیست و این اولین کار است . این کمک می‌کند مردم متوجه شوند که نباید در زمان بحران وارد این مسیرها شوند.

گام بعدی تولید محتوای آموزشی و اطلاع رسانی است تا در شبکه های مجازی و رسانه ها و تلویزیون منتشر شده تا از این طریق مردم آگاه شوند.

مجموعه این اقدامات باعث خواهد شد تا مردم به این موضوع حساس شدند ما هم تلاش می‌کنیم تا همه مردم مطلع شوند اما این را هم یادمان باشد که شهر تهران بسیار بزرگ است  و این تلاش به کاری گسترده نیاز دارد.

باید به این نکته توجه داشته باشیم که مسائل شهر تهران، مسایل بزرگی  است. شهری که شب ها 8 میلیون و در روز 12 میلیون جمعیت دارد، به کار و فعالیت بسیار زیادی نیاز دارد.

اگر این شهر یک میلیون نفر جمعیت داشت، حتما در یک سال این پروژه راه‌های اضطراری به نتیجه رسیده بود و ما کارمان تمام شده بود اما این شهر مشکلات خودش را دارد.

بخش عمده ای از ایده‌های خوبی که در این سازمان در حال اجراست به دلیل همکاری با کشور ژاپن است. جایکا پای کار ایستاد و یک سری از ایده‌های ما در حوزه بحران را اجرا کرد.

برای مثال خانه های دوام و مکان های امن منطقه‌ای از ایده‌هایی است که از ژاپنی ها به دست ما رسید. اتفاقا آنها همین الان هم حاضرند به ما کمک کنند و ما هم این آمادگی را داریم که این همکاری شکل بگیرد و با وزارت خارجه هم صحبت کرده‌ایم اما آغاز همکاری مجدد به یک پروتکل نیاز دارد.

آنها به عنوان همکاران مشاور ما شناخته می‌شوند و در پروسه های متناوب اقدام به بررسی‌های لازم می‌کنند. البته این را هم بگویم که ژاپنی ها در حوزه همکاری با ما صرفا ایده ها را داده اند و تمام مطالعات تخصصی آن به دست جوانان و نخبگان کشور خودمان انجام گرفته است.

مکان های امن برای این است که وقتی بحران ایجاد می‌شود مردم به آن نقاط بیایند و خطر دیگری مردم را تهدید نکند. برای مثال باید یک جای ایمن باشد که هم دسترسی خوبی برای رساندن امکانات باشد و دوم اینکه خطر دیگری غیر از آن بحران مردم را تهدید نکند

برای مثال یک سری از مدارس که دارای حیاط‌های بزرگی بوده اند و ساختمان کلی مدرسه مقاوم سازی شده بود را هم به عنوان نقاط امن انتخاب کردیم تا مردم در زمان بروز حوادث در آنجا مستقر شوند.

کاملا مشخص شده است و اتفاقا اپلیکیشنی هم در حال تهیه است که به زودی رونمایی خواهد شد که در آن هم توضیحات آموزشی قرار داده شده است و هم تمام ارگانهای مرتبط می‌توانند پیام بدهند و نکته مهم این است که در هر محلی قرار داشته باشید نقاط امن نزدیک شما را اطلاع می‌دهد و جالب است که حتی مسیر حرکت شما را هم می‌تواند مشخص کند.

البته در سایت سازمان مدیریت بحران همین الان اطلاعات مربوط به محل های امن وجود دارد و مردم می‌توانند همین الان هم به سایت مراجعه کرده و نقاط امن اطراف خانه شان را بشناسند.

بله واقعا جدی است. به احتمال هفتاد درصد در سی سال آینده احتمال وقوع زلزله وجود دارد. این یعنی اینکه تا 30 سال آینده به احتمال 70 درصد یک زلزله با بزرگی 6.5 ربشتر را تجربه خواهیم کرد. البته به نظر من حتی بیشتر و بزرگتر از 6.5 ریشتر است.

باید یادمان باشد که گسل های بزرگی در تهران وجود دارد مثل گسل ری که گسلی خطرناک است و اگر بلرزد مشکلات بزرگی ایجاد می شود و گسل بعدی گسل مشا است که آن هم برای ما خطرساز است.

به نظرم با  فعال سازی همان راه اضطراری در مسیر همت حداقل سی درصد کاهش تلفات خواهیم داشت و اگر کل شبکه راه های اضطراری به درستی عمل کند شاید تا ۵۰ درصد کاهش تلفات را شاهد باشیم.

مناطق باید در یک ماه آینده صد تابلو در کل شهر نصب کرده باشند که سهم هر منطقه بین ۳ تا ۶ تابلو خواهد بود.البته فشردگی نصب تابلوها در مناطق مرکزی بیشتر از سایر مناطق است زیرا بافت فرسوده ما هم بیشتر در این منطقه است.

اولا که امیدوارم زلزله ای نیاید. شب همه در خانه ها هستند آن هم خانه هایی که استحکام لازم را ندارد و با زلزله دچار ریزش می شود. در نتیجه در صورت وقوع زلزله در روز، احتمال خسارت انسانی کمتر است.

شب هنگام فرد از خواب بیدار شده است و گیج می شود. نمی داند از کدام سمت برود و باعث ترافیک بیشتری می شود. برای همین در طول روز اتفاقات را می شود کنترل کرد و می توان  اقدام مناسب تری را انجام داد. البته تا آنجایی که یادم می آید اکثر زلزله ها در روز آمده است.

زلزله دو موج دارد موج اول که می آید موج پی است .شما بعد از این موج بسته به دوری و نزدیکی موج بعدی بین ده تا ۲۰ ثانیه فرصت دارید تا تصمیم صحیح را بگیرید.

در این فاصله برای مثال ۲۰ ثانیه ای شما فرصت دارید به یک مکان امن داخل خانه بروید و برای خودتان سرپناهی انتخاب کنید و اتفاقا برخلاف تصور عامه مردم نباید از خانه خارج شوید بلکه باید در داخل خانه یک جای امن پیدا کنید.

در طول روز راحت تر می توانید خودتان را به این مکان های امن برسانید و جالب است بدانید که در موج اس که موج دوم است فرد نمی تواند حتی یک متر هم جا به جا شود.

این فاصله بیست ثانیه برای ما برای بستن شیرهای گاز یا قطع برخی جریانات و خلاصه انجام یک سری تصمیمات اهمیت بالایی دارد و بسیار بسیار می تواند باعث کاهش تلفات شود.

گروه هایی باید برای بستن راه ها و تردد خودروهای امدادی ایجاد شده باشد. پلیس به ما می گوید از عهده این کار بر می آید. برای اجرای درست حتما به نیروی نظامی نیاز داریم و اتفاقا در کارگروه تخصصی از توان نیروهای ارتش نیز بهره می گیریم.

البته نکته اصلی برگزاری مانور است و ما هنوز اجازه اجرای مانور نداشته ایم. ما باید مانور داشته باشیم .پس قدم اول ارائه طرح، قدم دوم ایجاد درها، قدم سوم ایجاد سازمانها ،قدم بعدی اجازه برگزاری مانور و قدم آخر برگزاری مانور است.

شخصا نظرم این است که اجرای این مانور نه تنها ضرری به امنیت نمی رساند بلکه کمک می کند مردم بفهمند چه اقدامی در حال انجام است. و این از آن جهت انجامش مهم است که ترافیک هر ساعت با ساعت دیگر در اتوبان همت فرق دارد.

ما درخواستمان از رسانه ها این است که تلاش کنند تا فرهنگ راه های اضطراری در بین مردم گسترش پیدا کند تا در زمان وقوع بحران بتوان عملکرد بهتری ایجاد کرد.