خدمتی که تحریم به دیالیزی‌ها کرد!

به گزارش پایداری ملی به نقل از خبرگزاری فارس امین رحیمی: دیالیز در ایران از دهه 40 آغاز شد؛ محدود و آزمایشی. تا دهه 60 نیز دستگاه‌های دیالیز هنوز محدود بودند و دسترسی همگانی به این نوع خدمات درمانی در سراسر کشور وجود نداشت. اما در دهه 70 تعداد مراکز دیالیز ایران به‌تدریج افزایش یافت و تا دهه 80 امکانات دیالیز به شهرهای کوچک نیز رسیده بود. همین موقع بود که تحریم‌های آمریکایی به این بخش دنیای پزشکی نیز رسید و در مقاطعی با کمبود اقلام مصرفی دیالیز، جان بیماران ایرانی تهدید شد. وسایل مصرفی دیالیز ازجمله فیلترها، اقلامی یک‌بارمصرف هستند و بدون آن‌ها استفاده از ماشین‌های دیالیز ناممکن است. آن روزها گزارش‌هایی منتشر شد که از اخلال در روند دیالیز بیماران و خاموشی ماشین های دیالیز در برخی مراکز درمانی به دلیل کمبود فیلترهای مناسب حکایت داشت. جامعه پزشکان و مهندسان و کارآفرینان ایرانی همین هشدار را شنیدند و کار شروع شد؛ تحقیق و پژوهش برای دستیابی به فنّاوری ساخت اقلام مصرفی دیالیز. کاری که نتیجه‌ای شگرف به بار آورد!

تحریم‌ها در دوره‌های زمانی مختلف به دلیل تحولات سیاسی کم یا زیاد می‌شدند. بااین‌حال محققان و پزشکان ایرانی در کار وقفه ایجاد نکردند. پس از چند سال تحقیق و پژوهش بالاخره تولید اقلام مصرفی دیالیز در ایران از اوایل دهه 90 شروع شد؛ کار آرام و آهسته پیش می‌رفت و دشواری‌هایی هم داشت. البته به دلیل واردات کافی این اقلام در آن مقطع زمانی، تمایل چندانی به مصرف تولیدات داخلی وجود نداشت. اما سال 92 که تحریم‌های جدی برای بخش پزشکی از راه رسید ارزش کار مشخص شد؛ محصولات ایرانی دیالیز در آزمایشگاه‌ها جواب داده بودند و تأییدیه‌های ملی و بین‌المللی هم داشتند. این‌چنین شد که استفاده از این محصولات در دستور کار مراکز درمانی قرار گرفت. ایران در آن سال 475 مرکز دیالیز داشت با 4600 تخت دیالیز که هرروز در چند شیفت فعال بودند.

همان موقع معلوم شد به دلیل جلوگیری تحریم‌ها از واردات ماشین‌های دیالیز، حدود 2 هزار ماشین دیالیز هم در ایران کم داریم. دوباره عده‌ای در ایران به فکر افتادند که این بار ماشین‌های دیالیز هم در کشور تولید شود و کار جدی آغاز شد. هم‌زمان کمیت و کیفیت تولید اقلام مصرفی و فیلترهای دیالیز در ایران هم توسعه یافت و مهم‌ترین اقلام مصرفی نیز همین فیلترها بودند.

سال 97 که خروج آمریکا از برجام با بازگشت تحریم‌ها همراه شد باز هم مشکلاتی پیش آمد اما این بار نگرانی‌ها جدی نبود؛ ایران در تولید اقلام مصرفی دیالیز ازجمله فیلترها خودکفا شده بود. این بار دیگر مثل یک دهه قبل نبود که به دلیل نبود فیلترها و صافی‌های مناسب، ماشین‌های دیالیز از کار باز‌ایستند. مدت‌هاست که فیلترهای با کیفیت ایرانی به مرحله تولید‌ انبوه رسیده‌اند و حتی به آلمان نیز صادر می‌شوند! اما دانشمنندان ایرانی، به این بسنده نکردند و همان سال نخستین دستگاه دیالیز ایرانی نیز رونمایی شد تا ایران همراه آلمان، آمریکا، سوئد، ژاپن و ایتالیا صاحب فناوری انحصاری ساخت دستگاه‌های دیالیز شود.

حالا ایران 570 مرکز دیالیز دارد با 7 هزار دستگاه دیالیز. البته هنوز هم ماشین‌های دیالیز کم داریم و مدتی طول می‌کشد تا به تدریج انواع ایرانی ماشین‌های دیالیز با قدیمی‌ها جایگزین شوند. با‌این‌حال ایران به سمت خودکفایی در ساخت ماشین‌های دیالیز پیش می‌رود و بنا به تجارب گذشته، می‌توان امیدوار بود که راه چندانی تا غلبه بر این مشکل نیز وجود ندارد. در حوزه تجهیزات مصرفی دیالیز نیز علاوه بر کارخانه‌های تولید تجهیزات پزشکی، بیش از 10 شرکت دانش‌بنیان در زمینه تولید تجهیزات و اقلام مصرفی دیالیز در ایران فعال‌اند و هرروز خبری از یک فناوری یا خلاقیت جدید ایرانی برای دیالیز از راه می‌رسد. تحریم دارو و تجهیزات پزشکی در حوزه دیالیز اگرچه سختی‌ها و خساراتی به بیماران مظلوم ایرانی تحمیل کرد اما ظاهرا پایان این شاهنامه خوش است.