چرا مردم از خبر گریزان شده‌اند؟

به گزارش پایداری ملی به نقل ازخبرگزاری فارس، «هرچه خشن‌تر و وحشتناک‌تر، پرمخاطب‌تر» این اصطلاحی است که سال‌ها در عالم رسانه به‌عنوان یک مانیفست برای جذب مخاطب مطرح بوده است و بر همین اساس، بین رسانه‌ها رقابتی نانوشته برای انتشار اخبار تلخ و منفی وجود دارد. 

آن‌هم در شرایطی که تعدد رسانه‌ها و ظهور شکل‌های نوین انتقال اخبار و اطلاعات، باعث شده جذب مخاطب از هر زمانی سخت‌تر و در عین‌حال حیاتی‌تر باشد. اما پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهد این روند منجر به این شده که مردم در سرتاسر دنیا هر روز بیشتر از اخبار فاصله بگیرند. 

یکی از مهم‌ترین تحقیقات در این زمینه، پژوهشی است که «موسسه رویترز برای مطالعات روزنامه‌نگاری» به‌عنوان زیرمجموعه دانشکده علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه آکسفورد انگلیس انجام داده است. طبق یافته‌های این پژوهش، یک سوم مردم دنیا از شنیدن اخبار دوری می‌کنند.

یکی از پروژه‌های اصلی این موسسه «گزارش اخبار دیجیتالی»  است که به بررسی «شکل مصرف اخبار و تغییرات آن در میان مردم دنیا» می‌پردازد. 

این پژوهش از سال 2012  هر سال با مشارکت هزاران نفر انجام می‌شود و نتایج آن در قالب یک سالنامه تخصصی منتشر می‌گردد که منبع اصلی بسیاری از مقالات دانشگاهی و برنامه‌ریزی‌های سازمان‌های رسانه‌ای است.

آخرین پژوهش این موسسه مربوط به سال 2019 است که طی آن 75هزار نفر نفر در 38 کشور جهان مورد بررسی قرار گرفته‌اند و سوالات مختلفی در مورد نظرشان نسبت به انواع مختلف خبر از آن‌ها پرسیده شده است.

 یکی از مهم‌ترین یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که «یک‌سوم مردم دنیا» به‌صورت فعال از شنیدن اخبار دوری می‌کنند یعنی ترجیح می‌دهند به‌طور کامل نسبت به آنچه که در دنیا یا در محیط پیرامونشان می‌گذرد بی‌خبر بمانند. که این میزان نسبت به دو سال گذشته 3درصد افزایش داشته است.

 محققین رویترز نوشته‌اند: «این مسأله ممکن است به این خاطر باشد که دنیا مکان غم‌انگیزتری شده یا به این خاطر که پوشش رسانه‌‌ها به شکل بی‌رحمانه‌ای منفی‌تر شده است؛ یا هر دو».

این پژوهش،‌ در ادامه از مخاطبین در مورد علت فاصله‌گرفتنشان از اخبار سوال می‌کند.  اولین و مهمترین دلیلی که آن‌ها مورد تاکید قرار می‌دهند این است که اخبار بر روی روحیه آن‌ها تأثیر «منفی» می‌گذارد. حتی دو سوم دیگر از مخاطبین که همچنان به اخبار گوش می‌کنند نیز این تاثیرگذاری منفی را تأیید می‌کنند و می‌گویند زمانی که به اخبار گوش می‌کنند، احساسات ناراحت‌کننده‌ای  را تجربه می‌نمایند.

«احساس ناتوانی برای ایجاد تغییر» دلیل دیگری است که توسط این طیف گسترده از مخاطبین برای اجتناب از اخبار بیان شده است. آن‌ها می‌گویند تنها شنونده و بیننده روایت‌های تلخی از اتفاقات دنیای پیرامونشان هستند و نمی‌دانند برای نجات از این وضعیت چه‌کاری می‌توانند بکنند. 

به‌عبارت دیگر مردم معتقدند با گوش‌دادن به اخبار احساسات منفی مانند خشم، ‌عصبانیت، ناامیدی، ترس و اضطراب را تجربه می‌کنند. ضمن آنکه احساس می‌کند برای تغییر در موضوعات و وقایعی که در جریان آن قرار گرفته‌اند،‌کاری از دست‌شان بر نمی‌آید. در نتیجه بسیاری از آن‌ها به‌صورت طبیعی، تصمیم می‌گیرند از شنیدن اخبار فاصله بگیرند.

اما دلیل دیگری که توسط تحریم‌کنندگان اخبار عنوان شده است،‌ به تصاویری مربوط می‌شود که در اخبار مورد استفاده قرار می‌گیرد. 22درصد آن‌ها می‌گویند به این خاطر از خواندن و دیدن اخبار دوری می‌کنند که این تصاویر، آن‌ها را غمگین و ناراحت می‌کند. این یعنی عکس‌های تلخ و آزاردهنده‌ای که عموماً برای انعکاس اخبار مورد استفاده قرار می‌گیرد، به تنهایی سبب می‌شود مخاطب قید خواندن و یا دیدن اخبار را بزند.

طبق این پژوهش، یک چهارم افرادی که قید اخبار را زده‌اند، می‌گویند نسبت به رسانه‌ها بی‌اعتماد هستند و در مورد صحتِ خبرهایی که توسط آن‌ها منتشر می‌شود،‌ اطمینان ندارند. به‌همین خاطر ترجیح می‌دهند اصلا اخبار گوش ندهند. این موضوع نشان می‌دهد رسانه‌ها در حال از دست‌دادن اعتبار خود در نزد مخاطبین هستند و درصد زیادی از مردم، رسانه‌های رسمی را یک منبع قابل اتکا برای مطلع شدن از دنیای اطرافشان نمی‌دانند. حتی آن‌هایی که بیننده اخبار هستند، به رسانه‌هایی که اخبار را به‌صورت مداوم از طریق آن‌ها دنبال می‌کنند، اعتماد ندارند. 

نمودار ۱- دلایل مخاطبین برای اجتناب از اخبار که به ترتیب از چپ عبارتند از: تاثیر منفی روی روحیه، احساس ناتوانی از ایجاد تغییر، عدم اطمینان به اخبار، ایجاد اختلال در تمرکز، اتلاف وقت، ایجاد بحث و جدل، تصاویر ناراحت‌کننده.

در یکی از سوالات پژوهش از مخاطبین زیر 45 سال پرسیده شد اگر برای 12 ماه آینده مجاز به انتخاب تنها یک رسانه آنلاین باشند، چه چیزی را انتخاب می‌کنند؟ پاسخ مخاطبین بسیار جالب و قابل تأمل بود. 37 درصد از آن‌ها رسانه‌هایی که به پخش آنلاین ویدیو اختصاص دارند را انتخاب نمودند. 15 درصد، رسانه‌های اختصاصی موسیقی را برگزیدند. یعنی بیش از نیمی از مخاطبان ترجیح دادند به سراغ رسانه‌های سرگرمی بروند. تنها 7درصد از مخاطبان «رسانه‌های خبری» را انتخاب کردند.

یکی از نکات مهم دیگر که در این پژوهش توسط مخاطبین مورد اشاره قرار گرفته، اشباع شدن از حجم زیاد اخبار و اطلاعات است. 28درصد آن‌ها می‌گویند این روزها حجم زیادی از اخبار وجود دارد که عمدتا خبرهای ثابتی هستند که هر بار از یک زاویه انعکاس پیدا می‎کنند و این باعث شده به سختی بتوان متوجه شد واقعا چه اتفاقی در حال وقوع است. گلایه‌ای که عموما مطرح می‌شود این است که مخاطبان با ورژن‌های مختلفی از یک رویداد ثابت بمباران می‎شود و همین سبب سردرگمی و بلاتکلیفی آن‌ها شده است.

اساتید دانشگاه و روزنامه‌نگاران مطرح دنیا مانند «کاترین گیلدنستند»، نویسنده و روزنامه‌نگار هلندی و «کارن مک‌اینتایر»، استاد ارتباطات دانشگاه ویرجینیا،‌ معتقدند این رویگردانی عمومی از اخبار باعث حرکت رسانه‌های دنیا به سمت سبک جدیدی از خبرنگاری، تحت عنوان «روزنامه‌نگاری سازنده» شده است که بر روی دو محور اصلی تمرکز دارد؛‌ نخست آنکه با انعکاس خبر خوب و همینطور در پوشش ابعاد مثبت رویدادها، تصویر کامل‌تر و واقعی‌تری از دنیا به مخاطبان عرضه شود و در نتیجه اعتماد آن‌ها را جلب کند و هم مشکلات را با رویکرد ارائه راه‌حل برای آن‌ها پوشش دهد. بدین ترتیب هم از ایجاد سرخوردگی در مخاطب جلوگیری می‌شود و هم به مشارکت در حل مشکلات ترغیب می‌گردد.