ویژه‌نامه تحلیلی تبیینی عماد
۰۱ دی ۱۴۰۳ - ۱۷:۴۲
با توجه به رشد فناوری و تهدیدات نوظهور در فضای سایبر، به نظر می‌رسد از هم اکنون باید نسل بعدی پدافند غیرعامل در حوزه سایبری را تعریف کنیم تا بتواند برای چالش‌های جدید در عصر انقلاب سایبری آماده باشد.
به گزارش پایداری ملی به نقل از پاپسا، اگر بخواهیم مهمترین مفاهیم و تحولات فضای سایبر را بررسی کنیم باید گفت که مهمترین تحولی که در فضای سایبر در حال وقوع است، بازآفرینی و تحول جوامع، نهادها و سازمانهاست. یعنی جامعه آینده یک جامعه سایبری-فیزیکی خواهد بود. به طوری که همه حکومت ها، جوامع و کسب و کارها وارد فضای سایبر شده و در این فضا دوباره بازتعریف خواهند شد.
در این زمینه با مفهوم انقلاب چهارم صنعتی روبه‌رو هستیم که انقلاب صنعتی بعدی را در فضای سایبری بازتعریف خواهد کرد. صنعت آینده، به طور کامل در این فضا تعریف می‌شود و این انقلاب با خود پیامدها و تحولات عظیمی خواهد داشت. مجموعه این تحولات سبب شکل گیری یک مفهوم جدید به نام شبکه جهانی واقعی خواهد شد.
از سوی دیگر تحولات در حوزه اقتصاد سبب ظهور فناوری‌هایی مانند بلاک چین، کلود و بیگ دیتا شده است. این تغییرات سبب شده تا مفهوم انقلاب اقتصادی در حوزه کسب و کارهای اینترنتی شکل بگیرد و ما شاهد مدل‌های نوین کسب و کار در این فضا خواهیم بود. در چنین فضایی هر چه جلوتر برویم ستادها و نهادهای واسط حذف خواهند شد و مدل‌های جدیتری از کسب و کار شکل خواهد گرفت.
تحولات شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی نیز سبب شکل‌گیری نسل جدیدی از رسانه‌های اجتماعی خواهد شد. فضای سایبر حوزه جنگ را نیز متحول کرده است که می‌توان به ظهور جنگهای سایبری و جنگ در شبکه‌های اجتماعی اشاره کرد. تفاوت جنگ سایبری و جنگ در فضای مجازی نیز این است که جنگ سایبری متمرکز بر زیرساخت هاست اما جنگ فضای مجازی به لایه‌های شناختی و اجتماعی تمرکز دارد.
وارد یک جامعه الحاقی خواهیم شد
فضای سایبر زمانی برای اداره بهتر سازمانها وارد زندگی انسان شد اما اکنون در حال تبدیل شدن به یک جامعه سایبری-فیزیکی است و این دو در حال امتزاج هستند به طوری که بانک اکنون در تلفن همراه شماست یا می‌توانید فروشگاه را در تلفن همراه خود ببینیم، کسب و کارها در شبکه های اجتماعی هم وارد شده‌اند و هر چه جلوتر می‌رویم این امتزاج بیشتر می‌شود. صاحب نظران رسانه از این شرایط تعبیری دارند و می‌گویند ما وارد یک جامعه الحاقی خواهیم شد یعنی همیشه آنلاین و برخط هستیم. این همان فضایی است که در آن اینترنت اشیا محقق خواهد شد.
کشورهای دنیا در تدارک سال ۲۰۵۰
در نگاه کلان، وقتی از بازآفرینی جوامع در فضای سایبری صحبت می‌کنیم با چند تمدن نوظهور روبه‌رو هستیم. در این زمینه اروپایی‌ها مفهوم انقلاب چهارم صنعتی را در فضای آینده تعریف کرده و به دنبال تحقق آن هستند. انقلاب چهارم صنعتی چیزی جز باز تعریف صنعت در دنیای سایبر نیست که تنها شامل حوزه صنعت هم نمی‌شود بلکه همه عرصه‌ها را شامل می‌شود. در کنار اروپایی‌ها، چینی‌ها هستند که مدل Made in china را در دستور کار قرار داده‌اند. آنها می‌گویند همزمان با سال ۲۰۴۹ یعنی یکصدمین سالگرد جمهوری خلق چین، این کشور به ابر قدرت صنعت دنیا با استفاده از فناوری های نوظهور سایبری تبدیل خواهد شد البته با تکیه بر اقتصاد و ظرفیت‌های درونی خودشان به طوری که وابستگی‌های خود به تکنولوژی خارجی را به ۵ درصد برساند. آمریکایی‌ها نیز طرح IIOT را در دستور کار دارد این سه تمدن نوظهور در دنیا در حال رقابت هستند.
واقعیت این است که اکثر کشورها از انگستان گرفته تا مالزی برای سال ۲۰۵۰ برای مواجهه با دنیای سایبر چشم اندازی را برای خود ترسیم کرده‌اند و به‌دنبال بازتعریف جوامع خود متناسب با تغییرات دنیای سایبری هستند برای مثال ژاپنی‌ها مفهوم جامعه پنجم را رونمایی کردند و به‌دنبال تحقق جوامع فوق هوشمند هستند. کشور مالزی نیز برنامه ویژه‌ای برای ۲۰۵۰ را در دستور کار قرار داده است. سنگاپور نیز کشور دیگری است که به دنبال تحقق شبکه مشارکت محور در جامعه سایبری آینده است.
قدرت‌های بزرگ به دنبال هک کردن انسان هستند
با توجه به رویکرد جهانی، ما هم باید پیامدهای این انقلاب سایبری را جدی بگیریم و خوب آن را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم. باید بدانیم که جهان پیشرفته و قدرت‌های بزرگ با استفاده از قابلیت‌های شناختی به دنبال هک کردن انسان هستند. یعنی انسان را از نوعی که خودشان می‌خواهند تعریف کنند. از همین رو بسیاری از اندیشمندان معتقدند در آینده مشکل اصلی هویت خود انسان خواهد بود.
در سال ۲۰۴۰ مفهوم دولت‌ها کمرنگ خواهد شد
زمانی جهان به سمت دولت الکترونیک پیش می‌رفت اما اکنون از این مرحله هم عبور کرده‌ایم. اکنون جهان دارد به سمت حاکمیت و دولت هوشمند حرکت می‌کند حتی اروپائیان مفهوم فراتر را مطرح کرده‌اند و به دنبال تحقق جامعه مشارکتی هستند. با این روند، بسیاری معتقدند که در سال ۲۰۴۰ مفهوم دولت‌ها کمرنگ خواهد شد.
تهدیدات نیز در این زمان به‌صورت هم‌افزا عمل می‌کنند. تهدیدات دیگر مانند گذشته نیست بلکه در سه حوزه فیزیکی، دیجیتالی و بیولوژیکی و به‌صورت هم‌افزا ظهور خواهند کرد که در آینده با جنبه‌های نوظهور آن روبه‌رو خواهیم شد.
جمعیت فیسبوک و توئیتر بیشتر از جمعیت چین و هند
در مورد تهدیدات در حوزه شبکه های اجتماعی باید گفت رشد شبکه‌های اجتماعی در آینده نزدیک، به تشکیل جوامع جدیدی منجر خواهد شد مانند جوامع آنلاین و این جوامع روی مرزهای جغرافیایی، فرهنگی و غیره بسیار تاثیرگذار خواهند بود. در زمینه شبکه‌های اجتماعی جالب است بدانید که اکنون جمعیت فیسبوک و یوتیوب از جمعیت پرجمعیت‌ترین کشورهای جهان مانند چین و هند هم بیشتر است و مهم‌تر اینکه این رسانه‌ها در تعامل با کاربر می‌توانند اطلاعات بسیاری را به دست آورد. برای مثال فیس بوک می‌گوید اگر شما ۶۸ پست را در این شبکه اجتماعی لایک کنید می‌تواند گرایش سیاسی، جنس شما و رنگ پوست شما را تشخیص بدهد، با ۱۵۰ لایک، شما را بیشتر از والدینتان می‌شناسد و با ۳۰۰ لایک حتی بیش از شریک زندگی‌تان از شما شناخت خواهد داشت.
در مورد اهمیت شناخت تحولات جدید در زمینه انقلاب سایبری همین بس که مقام معظم رهبری در دیداری که بهمن ماه سال گذشته با فعالان حوزه فناوری اطلاعات داشتند فرمودند: «اگر شما فناوری‌های نوظهور و شناختی را درک نکنید ما نمی‌توانیم در این عرصه قد علم کنیم و روی پای خود بایستیم. همانگونه که انقلاب صنعتی را درک نکردیم و در جهان سوم ماندیم.»
مهمترین راهکار نهادینه سازی الزامات و ضوابط پدافند غیرعامل در دستگاه‌های اجرایی را چه می دانید؟!