مقابله با راهبرد جلوگیری از دسترسی به منابع

به گزارش پایداری ملی، بررسی های گذشته نگر پیرامون رابطه جمهوری اسلامی ایران و جبهه استکبار موید این حقیقت است که ایران طی چهل سال گذشته همواره تحت تحریم های دشمنان اسلام و کشور قرار داشته است. انواع و اقسام تحریم ها در مقاطع زمانی مختلف علیه ایران از سوی کشورهای غربی وضع شده است. آنچه که باید بدان بصورت موکد اشاره کرد این است که به موازات چهار دهه تحریم های ظالمانه که خودشان با چرب زبانی همراه با غرور از آن با عنوان «هنر تحریم ها» یاد می کنند، کشور نتوانسته یا نخواسته است که حتی تحت فشار تحریم ها هم بصورت اصولی به «هنر ضدتحریم ها» بیندیشید و همواره به سطحی نگری و برنامه های شعارگونه به دنبال حفظ وضع موجود و رویه های بعضا نادرست (از نظر آسیب پذیری در برابر تحریم ها) مشغول بوده است. متاسفانه تجارب و عبرت های چهار دهه تحریم، دستمایه طراحی نوعی «الگوی ضدتحریم» برای کشور نشده است که برای یکبار و همیشه آب پاکی را بر دست تحریم کنندگان بریزد.

بررسی روند اعمال تحریم ها علیه ایران از ابتدا تا امروز، نشانگر اتخاذ راهبرد «جلوگیری از دسترسی به منابع» از سوی دشمنان است. گزاره پایه تحریم های چهل ساله علیه ایران جلوگیری از دسترسی کشور به منابع مورد نیاز خود است که به معنای محدودسازی و افزایش هزینه تامین منابع برای اداره کشور است. تقریبا تمامی تحریم های اعمال شده علیه ایران بدون در نظر گرفتن کشور یا نهاد تحریم کننده در لایه بیرونی بیشتر جنبه اقتصادی داشته و صرفا نهادهای حاکمیتی بویژه دولت ها را هدف قرار داده است.

در این خصوص باید اذعان کرد که در اختیار داشتن ابزارهای ممانعت از دسترسی به منابع توسط بیگانگان بسیار مهم است. سطح وسیع وابستگی به کشورهای دیگر شامل واردات بی رویه کالا، وابستگی بودجه کشور به فروش نفت و میعانات گازی خام، صادرات مواد معدنی خام، تولیدات صنعتی واردات محور، سطح گسترده قاچاق کالا و ... این امکان را برای تحریم کنندگان فراهم می کند که همواره با خوش بینی به موضوع تحریم ها و آثار آن بنگرند. چرا که سطح وسیع وابستگی های اقتصادی و صنعتی به بیگانگان، فرصت سودجویی و زیاده خواهی از طریق تحریم ها را برای آنان فراهم نموده است. در تمامی دولت های پس از پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون با شیب و شتاب نسبتا ثابت، سطح وابستگی اقتصادی و صنعتی به بیگانگان افزایش یافته است. نکته مهم در باب تاثیر و تاثر تحریم ها، مهیا بودن زمینه های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی و اهمیت اعتماد منابع سیاسی و اجتماعی و جامعه مدنی به دولت های مورد تحریم است.

تحریم ها از جنس اقتصادی اند اما صرفا اهداف اقتصادی ندارند و اهداف مشترکی را در زمینه های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی دنبال می کنند. بنابر این تحریم های اقتصادی بخش کوچکی از یک سناریوی بزرگ است. تحریم های اقتصادی شاید به خودی خود جز زیان اقتصادی برای کشورهای تحریم کننده (به علت از دست دادن بازارهای خود در کشور تحریم شونده و هزینه های اجرا و نظارت بر اجرای تحریم) فایده دیگری نداشته باشد اما اصالت و اهمیت سناریوی بزرگتر است که هزینه های فراوان تحریم ها را در حسابداری اجتماعی و بین المللی برای کشورهای تحریم کننده توجیه پذیر می سازد.

بدون تردید سناریوی بزرگ تحریم های ایران چیزی جز فروپاشی سیاسی نیست. استکبار جهانی به این امید است که با افزایش هزینه منابع و محدودسازی دسترسی به آن بتواند به نارضایتی های عمومی در داخل کشور دامن بزند و اعتماد مردم و نخبگان را نسبت به حاکمیت کاهش دهد. جلوگیری از دسترسی منابع، مدلی مطلوب از هنر تحریم های جهانخواران است که با اتکای به جهل سیستماتیک ما در باره «مدیریت منابع ملی» به اهداف از پیش تعیین شده خود نزدیک می شود. آنچه که جای تامل و تدبر دارد این است که تجربه چهار دهه تحریم ها، هنوز کشور را برای مقابله نظام مند با آن آماده نکرده است. هنوز کشور برای مقابله با تحریم ها و استفاده از ظرفیت ها و منابع ملی دارای برنامه مشخصی جز چند بسته عجولانه و تبلیغاتی و چند روش دورزدن تحریم ها نیست. سلسله نوشتار حاضر دقیقا به دنبال پر نمودن همین خلاء علمی و عملی است. این مهم جز با بررسی موشکافانه عملکرد گذشته پیرامون استفاده از ظرفیت ها و منابع ملی در مقابله با تحریم ها و از طریق پرسشگری از تقسیم کار ملی محقق نمی شود. امید است که مشارکت تقسیم کار ملی به رسم پاسخگویی بتواند زمینه گفتمان اجتماعی مقابله با تحریم ها با استفاده از منابع ملی را فراهم سازد.

*پرسشگری از مجمع تشخیص مصلحت نظام

- جایگاه استفاده از منابع ملی در چشم انداز بیست ساله نظام چیست؟

- سیاست های کلی نظام در حوزه استفاده از منابع ملی چیست؟

- آیا در سیاست های کلی نظام (سیاست های بخشی) استفاده از منابع ملی لحاظ شده است؟

- آیا نادیده گرفتن استفاده از منابع ملی در مقابله با تحریم ها به مصلحت کشور است؟

*پرسشگری از دولت

- آمار دقیق سطوح مختلف منابع ملی در کشور چیست؟

- مجموعه عملکرد قوه مجریه در چهار دهه گذشته پیرامون استفاده از منابع ملی در مقابله با تحریم ها چیست؟

- آیا محصول تجارب چهار دهه مقابله با تحریم ها فقط روش دورزدن تحریم ها برای حفظ وضع موجود است؟

- برنامه دولت در استفاده از منابع ملی به عنوان راهبرد ضدتحریم چیست؟

*پرسشگری از مجلس شورای اسلامی

- گزارش عملکرد تقنینی مجلس شورای اسلامی پیرامون مقابله با تحریم ها چیست؟

- جایگاه استفاده از منابع ملی در 113 سال قانونگذاری، ده دوره قانونگذاری مجلس شورای اسلامی و تصویب بیش از 13000 قانون موجود کشور چیست؟

- آیا استفاده از منابع ملی در همه زمینه های اداره امور کشور به عنوان راهبرد ضدتحریم ارزش تبدیل شدن به یک قانون جامع و کارآمد را ندارد؟

- گزارش عملکرد نظارتی مجلس شورای اسلامی در حسن اجرای قوانین مرتبط با استفاده از منابع ملی چیست؟

*پرسشگری از قوه قضاییه

- گزارش عملکرد نظارتی سازمان بازرسی کل کشور پیرامون حسن اجرای قوانین مقابله با تحریم ها و استفاده از منابع ملی چیست؟

- برنامه نظارتی سازمان بازرسی کل کشور در نحوه استفاده دستگاه های اجرایی از منابع ملی چیست؟

- وضعیت منابع ملی طی چهار دهه گذشته از سوی سازمان بازرسی کل کشور چگونه ارزیابی می شود؟

- وضعیت موجود منابع ملی و روند تحریم های ظالمانه دشمنان چیست؟

یادداشتی از دکتر محمدرضا ناری ابیانه