ویژه‌نامه تحلیلی تبیینی عماد
۰۱ دی ۱۴۰۳ - ۱۷:۴۲
روند پرسرعت پیشرفت علم توسط ایرانیان منجر به حضور پررنگ دانشمندان و دانشگاه‌های ایران در مهمترین رتبه‌بندی‌های جهان شده است؛ به طوری که در هر رتبه‌بندی که منتشر می‌شود دانشگاه‌های ایران نیز حضور دارند.
به گزارش پایداری ملی، پیشرفت دانشگاه‌های ایران در رتبه‌بندی‌های مهم جهان از مواردی است که طی چند سال اخیر به طور مداوم سایت‌های خبری دنیا به آن اشاره می‌کنند.
رتبه‌بندی تایمز یکی از این رتبه‌بندی‌های مهم و معتبر است که پیشرفت علمی کشورها و دانشگاه‌های مختلف را هر سال از طریق جدول به تصویر می‌کشد؛ تایمز به عنوان نظام رتبه‌بندی که به ریز جزئیات پیشرفت یا پسرفت دانشگاهها با معیارهای مختلف اشاره می‌کند مشهورترین نظام رتبه‌بندی بین‌المللی دانشگاهها و مراکز آموزش عالی است.
این رتبه‌بندی نخستین بار در سال ۲۰۰۴ با همکاری تایمز کیو.اس منتشر شد و این همکاری را تا سال ۲۰۱۰ تحت عنوان رتبه‌بندی تایمز کیو.اس ادامه داد؛ تایمز در سال ۲۰۱۰ همکاری خود با کیو.اس را قطع کرده و قرارداد همکاری را با موسسه تامسون رویترز امضا کرد.
محاسبات امتیازات هر دانشگاه در این رتبه‌بندی از طریق سه منبع اطلاعاتی،داده‌های ارسالی از دانشگاهها و موسسات آموزش عالی که به صورت خوداظهاری است،داده‌های حاصل از نظرسنجی شهرت توسط متخصصان آموزش عالی و اطلاعات تولیدات علمی موسسات آموزش عالی نمایه شده در پایگاه استنادی اسکوپوس است.
در این گزارش، حضور دانشگاه‌های ایران و جهان و روند پیشرفت و پسرفت آنها را طی ۵ سال اخیر در رشته مهندسی و فناوری بررسی می‌کنیم.
با تحلیل داده‌های این گزارش صعود پله‌های علم توسط دانشمندان ایرانی و افزایش شمار تعداد دانشگاه‌هایی که در رتبه‌بندی تایمز جای می‌گیرند به خوبی قابل درک است.
این رتبه‌بندی، 923 دانشگاه مختلف را در رشته مهندسی و فناوری مورد بررسی قرارداده و جایگاه هر دانشگاه را به خوبی نشان داده است.
* برترین دانشگاه‌های جهان در رشته مهندسی و فناوری در سال ۲۰۱۹
براساس آنچه که تایمز منتشر کرده دانشگاه آکسفورد انگلیس در سال 2019 رتبه یک جهان را در رشته مهندسی و فناوری کسب کرده است؛ دانشگاه استنفورد آمریکا به عنوان دومین دانشگاه، هاروارد آمریکا سومین دانشگاه، موسسه تکنولوژی کالیفرنیا چهارمین دانشگاه، موسسه فناوری ماساچوست پنجمین دانشگاه، کمبریج انگلیس ششمین دانشگاه، پرینستون آمریکا هفتمین دانشگاه، ملی سنگاپور هشتمین دانشگاه، موسسه فناوری زوریخ نهمین دانشگاه و موسسه تکنولوژی جورجیا به عنوان دهمین دانشگاه جهان در این رشته معرفی شده‌اند.
به همین ترتیب دانشگاه‌های کالیفرنیا برکلی، امپریال کالج لندن، کالیفرنیا لس‌آنجلس، پکینگ، صنعتی نانیانگ، میشیگان، کارنگی ملون، موسسه پلی‌تکنیک فدرال لوزان، صنعتی دلفت و چینهوا به عنوان برترین‌ها در رشته مهندسی و فناوری رده یازدهم تا بیستم جدول تایمز را در سال 2019 به خود اختصاص داده‌اند.
| ردیف | دانشگاه | رتبه |
| ۱ | آکسفورد انگلیس | ۱ |
| ۲ | استنفورد آمریکا | ۲ |
| ۳ | هاروارد آمریکا | ۳ |
| ۴ | موسسه تکنولوژی کالیفرنیا | ۴ |
| ۵۵ | موسسه فناوری ماساچوست، آمریکا | ۵ |
| ۶ | کمبریج، انگلیس | ۶ |
| ۷ | پرینستون، آمریکا | ۷ |
| ۸ | ملی سنگاپور، سنگاپور | ۸ |
| ۹ | موسسه فناوری زوریخ، سوئیس | ۹ |
| ۱۰ | موسسه تکنولوژی جورجیا، آمریکا | ۱۰ |
| ۱۱ | کالیفرنیا برکلی، آمریکا | ۱۱ |
| ۱۲ | امپریال کالج لندن، انگلیس | ۱۲ |
| ۱۳ | کالیفرنیا لس‌آنجلس، آمریکا | ۱۳ |
| ۱۴ | پکینگ، چین | ۱۴ |
| ۱۵ | صنعتی نانیانگ، سنگاپور | ۱۵ |
| ۱۶ | میشیگان، آمریکا | ۱۶ |
| ۱۷ | کارنگی ملون، آمریکا | ۱۷ |
| ۱۸ | موسسه پلی‌تکنیک فدرال لوزان، سوئیس | ۱۸ |
| ۱۹ | صنعتی دلفت، هلند | ۱۹ |
| ۲۰ | چینهوا، چین | ۲۰ |
* حضور پررنگ دانشگاه‌های انگلیس و آمریکا در تایمز
دانشگاه آکسفورد که در شهر آکسفورد در منطقه آکسفورد شایر انگلستان قرار دارد، قدیمی‌ترین دانشگاه انگلیسی زبان جهان به‌شمار می‌رود.
دانشگاه استنفورد نیز یکی از معتبرترین دانشگاه‌های جهان است که در استنفورد، در نزدیکی شهر سانفرانسیسکو در ایالت کالیفرنیا قرار دارد.
تحلیل داده‌های جدول تایمز به خوبی نشان می‌دهد که کشورهای آمریکا و انگلیس حضور پررنگی در این رتبه بندی دارند.
* برترین دانشگاه‌های ایران در رشته مهندسی و فناوری در سال ۲۰۱۹
اگر قرار باشد به دانشگاه‌های ایران اشاره کنیم، سال 2019، سال درخشش دانشگاه‌های ایران در رشته مهندسی و فناوری بوده است؛ به طوری که 23 دانشگاه ایران نیز در این رشته میان برترین دانشگاه‌های جهان جای گرفته‌اند.
بر اساس آنچه که تایمز منتشر کرده، دانشگاه‌های صنعتی بابل نوشیروانی رتبه 251 الی 300، تهران 251 الی 300، گیلان 301 الی 400، کاشان 301 الی 400، مازندران 301 الی 400، صنعتی شریف 301 الی 400، صنعتی امیرکبیر 401 الی 500، صنعتی اصفهان 401 الی 500، فردوسی مشهد 501 الی 600، علم و صنعت ایران 501 الی 600 و شیراز 501 الی 600 را به خود اختصاص داده‌اند.
دانشگاه‌های صنعتی شیراز نیز با رتبه 501 الی 600، تبریز 501 الی 600، شهید مدنی آذربایجان 601 الی 800، اصفهان 601 الی 800، خوارزمی 601 الی 800، صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی 601 الی 800، شهید بهشتی 601 الی 800، صنعتی شاهرود 601 الی 800، ارومیه 601 الی 800، زنجان 601 الی 800، شهید باهنر کرمان مثبت 801 و یزد مثبت 801 را به در جدول تایم حضور داشته‌اند.
| ردیف | دانشگاه | رتبه |
| ۱ | صنعتی بابل نوشیروانی | ۳۰۰ - ۲۵۱ |
| ۲ | تهران | ۳۰۰ - ۲۵۱ |
| ۳ | گیلان | ۳۰۱-۴۰۰ |
| ۴ | کاشان | ۳۰۱-۴۰۰ |
| ۵ | مازندران | ۳۰۱-۴۰۰ |
| ۶ | صنعتی شریف | ۳۰۱-۴۰۰ |
| ۷ | صنعتی امیرکبیر | ۴۰۱-۵۰۰ |
| ۸ | صنعتی اصفهان | ۴۰۱-۵۰۰ |
| ۹ | فردوسی مشهد | ۵۰۱-۶۰۰ |
| ۱۰ | علم و صنعت ایران | ۵۰۱-۶۰۰ |
| ۱۱ | شیراز | ۵۰۱-۶۰۰ |
| ۱۲ | صنعتی شیراز | ۵۰۱-۶۰۰ |
| ۱۳ | تبریز | ۵۰۱-۶۰۰ |
| ۱۴ | شهید مدنی آذربایجان | ۶۰۱-۸۰۰ |
| ۱۵ | اصفهان | ۶۰۱-۸۰۰ |
| ۱۶ | خوارزمی | ۶۰۱-۸۰۰ |
| ۱۷ | صنعتی خواجه‌نصیرالدین طوسی | ۶۰۱-۸۰۰ |
| ۱۸ | شهید بهشتی | ۶۰۱-۸۰۰ |
| ۱۹ | صنعتی شاهرود | ۶۰۱-۸۰۰ |
| ۲۰ | ارومیه | ۶۰۱-۸۰۰ |
| ۲۱ | زنجان | ۶۰۱-۸۰۰ |
| ۲۲ | شهید باهنر کرمان | +۸۰۱ |
| ۲۳ | یزد | +۸۰۱ |
در سال ۲۰۱۹، بیست و سه دانشگاه ایرانی در رشته مهندسی و فناوری حضور داشته‌اند و دانشمندان ایرانی توانسته‌اند با ارتقاء خود طی سال‌های متمادی حضور دانشگاه‌های ایران در این رتبه‌بندی را افزایش دهند.
* رتبه دانشگاه‌های جهان در رشته مهندسی و فناوری در سال ۲۰۱۸
بررسی جدول تایمز نشان می‌دهد که دانشگاه‌های آمریکا در سال 2018 مانند همیشه ندرخشیده‌اند؛ بر اساس آنچه که این رتبه‌بندی منتشر کرده، دانشگاه‌های استنفورد رتبه یک، موسسه تکنولوژی کالیفرنیا 2، آکسفورد 3، فناوری ماساچوست 4، کمبریج 5، پرینستون 6، پکینگ 7، ملی سنگاپور 8، موسسه فناوری فدرال زوریخ 9 و امپریال کالج لندن رتبه 10 را در رشته مهندسی و فناوری به خود اختصاص داده‌اند.
بنا بر همین اطلاعات موسسه تکنولوژی جورجیا رتبه 11، کارنگ ملون رتبه 11، کالیفرنیا برکلی رتبه 13، موسسه پلی تکنیک فدرال لوزان مساوی 14، ایلینوی در اربانا مساوی 14، نانیانگ رتبه 16، میشیگان رتبه 17، تکنولوژی دلفت مساوی 18، علم و صنعت هنگ‌کنگ مساوی 18، کرنل مساوی 20 و صنعتی مونیخ نیز مساوی 20 را کسب کرده‌اند.
| ردیف | دانشگاه | رتبه |
| ۱ | استفورد | ۱ |
| ۲ | موسسه تکنولوژی کالیفرنیا | ۲ |
| ۳ | آکسفورد | ۳ |
| ۴ | فناوری ماساچوست | ۴ |
| ۵ | کمبریج | ۵ |
| ۶ | پرینستون | ۶ |
| ۷ | پکینگ | ۷ |
| ۸ | ملی سنگاپور | ۸ |
| ۹ | مؤسسه فناوری فدرال زوریخ | ۹ |
| ۱۰ | امپریال کالج لندن | ۱۰ |
| ۱۱ | موسسه تکنولوژی جورجیا | ۱۱ |
| ۱۲ | کارنگی ملون | ۱۲ |
| ۱۳ | کالیفرنیا، برکلی | ۱۳ |
| ۱۴ | موسسه پلی تکنیک فدرال لوزان | ۱۴= |
| ۱۵ | ایلینوی در اربانا شمپین | ۱۴= |
| ۱۶ | نانیانگ | ۱۶ |
| ۱۷ | میشیگان | ۱۷ |
| ۱۸ | تکنولوژی دلفت | ۱۸= |
| ۱۹ | علم و صنعت هنگ‌کنگ | ۱۸= |
| ۲۰ | کرنل | ۲۰= |
| ۲۱ | صنعتی مونیخ | ۲۰= |
در حالی که در سال ۲۰۱۹، دانشگاه انگلیسی زبان آکسفورد برترین دانشگاه جهان در رشته مهندسی و فناوری شده است، در سال ۲۰۱۸ جایگاه نخست در این رشته متعلق به دانشگاه استفورد بوده و این نشانه پسرفت دانشگاه آمریکا در سال۲۰۱۹ در این رشته است.
* برترین‌های ایران در رشته مهندسی و فناوری در ۲۰۱۸
برترین رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان حاکی از آن است که در سال 2018 تنها 7 دانشگاه ایرانی میان برترین‌های جهان جای گرفته‌اند؛ بر همین اساس صنعتی بابل نوشیروانی با رتبه 201 الی 250، دانشگاه تهران با رتبه 201 الی 300، دانشگاه صنعتی شریف با رتبه 301 الی 400، دانشگاه صنعتی امیرکبیر با رتبه 401 الی 500، دانشگاه اصفهان با رتبه 401 الی 500، تکنولوژی اصفهان با رتبه 401 الی 500 و دانشگاه تبریز با رتبه 401 الی 500 جایگاه نخست تا هفتم جدول دانشگاه‌های ایران در رشته مهندسی و فناوری را در نظام رتبه‌بندی تایمز به خود اختصاص داده‌اند.
| ردیف | دانشگاه | رتبه |
| ۱ | صنعتی بابل نوشیروانی | ۲۰۱-۲۵۰ |
| ۲ | تهران | ۲۵۱-۳۰۰ |
| ۳ | صنعتی شریف | ۳۰۱-۴۰۰ |
| ۴ | صنعتی امیرکبیر | ۴۰۱-۵۰۰ |
| ۵ | گیلان | ۴۰۱-۵۰۰ |
| ۶ | صنعتی اصفهان | ۴۰۱-۵۰۰ |
| ۷ | تبریز | ۴۰۱-۵۰۰ |
یک بررسی آماری ساده به خوبی نشان می‌دهد، در سال ۲۰۱۸ تنها ۷ دانشگاه ایران و در سال ۲۰۱۹، ۲۳ دانشگاه ایران در رتبه‌بندی رشته مهندسی و فناوری حضور داشته‌اند.
اراده و پیشرفت دانشمندان ایرانی منجر به ارتقاء شمار دانشگاه‌های ایران در سال ۲۰۱۹ شده، به طوری که تنها در یک سال ۱۶ دانشگاه به لیست جهانی تایمز افزوده شده‌اند.
* لیست دانشگاه‌های جهان در رشته مهندسی و فناوری در سال ۲۰۱۷
براساس تجزیه و تحلیل تایمز، مؤسسه تکنولوژی کالیفرنیا، دانشگاه‌های استنفورد، آکسفورد، موسسه فناوری ماساچوست، دانشگاه‌های کمبریج و پرینستون رتبه نخست تا ششم جدول را به خود اختصاص داده‌اند.
دانشگاه‌های
امپریال کالج لندن با رتبه مساوی 7، ملی سنگاپور با رتبه مساوی 7، موسسه
فناوری فدرال زوریخ با رتبه 9، کالیفرنیا، برکلی با رتبه 10، موسسه پلی
تکنیک فدرال لوزان با رتبه 11، پکینگ با رتبه 12، کالیفرنیا، لس‌آنجلس با
رتبه مساوی 13، تکنولوژی جورجیا با رتبه مساوی 13، کارنگی ملون با رتبه ۱۵،
ایلینوی در اربانا با رتبه ۱۶، میشیگان با رتبه ۱۷، نانیانگ با رتبه ۱۸، علم و صنعت هنگ‌کنگ با رتبه ۱۹،
دانشگاه صنعتی دلفت با رتبه 20 و دانشگاه نورث وسترن با رتبه 21 در جدول تایمز قرار دارند.
| ردیف | دانشگاه | رتبه |
| ۱ | تکنولوژی کالیفرنیا | ۱ |
| ۲ | استنفورد | ۲ |
| ۳ | آکسفورد | ۳ |
| ۴ | فناوری ماساچوست | ۴ |
| ۵ | کمبریج | ۵ |
| ۶ | پرینستون | ۶ |
| ۷ | امپریال کالج لندن | ۷= |
| ۸ | ملی سنگاپور | ۷= |
| ۹ | موسسه فناوری فدرال زوریخ | ۹ |
| ۱۰ | کالیفرنیا، برکلی | ۱۰ |
| ۱۱ | موسسه پلی تکنیک فدرال لوزان | ۱۱ |
| ۱۲ | پکینگ | ۱۲ |
| ۱۳ | کالیفرنیا، لس‌آنجلس | ۱۳= |
| ۱۴ | تکنولوژی جورجیا | ۱۳= |
| ۱۵ | کارنگی ملون | ۱۵ |
| ۱۶ | ایلینوی در اربانا | ۱۶ |
| ۱۷ | میشیگان | ۱۷ |
| ۱۸ | نانیانگ | ۱۸ |
| ۱۹ | علم و صنعت هنگ‌کنگ | ۱۹ |
| ۲۰ | دانشگاه صنعتی دلفت | ۲۰ |
| ۲۱ | نورث وسترن | ۲۱ |
در سال ۲۰۱۷، دانشگاه هاروارد به عنوان یکی از برترین دانشگاه‌های آمریکا در بیست رده اول جدول تایمز سهمی نداشته است و تکنولوژی کالیفرنیا نخستین جایگاه تایمز را به خود اختصاص داده است.
دانشگاه هاروارد همیشه یکی از بالاترین رتبه‌های دانشگاهها را در سطح جهان داشته و یکی از قدرتمندترین مؤسسه‌های مالی غیرانتفاعی است.
*دانشگاه‌های ایران در رتبه‌بندی سال ۲۰۱۷ تایمز در رشته مهندسی و فناوری جایگاه نداشته‌اند.
* جایگاه دانشگاه‌های دنیا در سال ۲۰۱۶ و در رشته مهندسی و فناوری
تجزیه و تحلیل آمار تایمز نشان می‌دهد در سال 2016، دانشگاه‌های استنفورد رتبه یک، تکنولوژی کالیفرنیا رتبه 2، فناوری ماساچوست رتبه 3، کمبریج رتبه 4، کالیفرنیا برکلی رتبه 5، آکسفورد رتبه 6، پرینستون رتبه 7، موسسه فناوری فدرال زوریخ رتبه 8، امپریال کالج لندن رتبه 9 و کارنگی ملون رتبه 10 را در رشته فناوری و مهندسی در سال 2016 به خود اختصاص داده‌اند.
دانشگاه‌های هاروارد، تکنولوژی جورجیا، ملی سنگاپور، موسسه فدرال پلی تکنیک لوزان، ایلینوی در اربانا، علم و صنعت هنگ‌کنگ، میشیگان، نورسث‌وسترن، دلفت و تکنولوژی نانیانگ رتبه‌های یازده تا بیست برترین دانشگاه‌های جهان در رشته مهندسی و فناوری را به خود اختصاص داده‌اند.
| ردیف | دانشگاه | رتبه |
| ۱ | استنفورد | ۱ |
| ۲ | تکنولوژی کالیفرنیا | ۲ |
| ۳ | فناوری ماساچوست | ۳ |
| ۴ | کمبریج | ۴ |
| ۵ | کالیفرنیا، برکلی | ۵ |
| ۶ | آکسفورد | ۶ |
| ۷ | پرینستون | ۷ |
| ۸ | موسسه فناوری فدرال زوریخ | ۸ |
| ۹ | امپریال کالج لندن | ۹ |
| ۱۰ | کارنگی ملون | ۱۰ |
| ۱۱ | هاروارد | ۱۱ |
| ۱۲ | تکنولوژی جورجیا | ۱۲ |
| ۱۳ | ملی سنگاپور | ۱۳ |
| ۱۴ | موسسه فدرال پلی تکنیک لوزان | ۱۴ |
| ۱۵ | ایلینوی در اربانا شمپین | ۱۵ |
| ۱۶ | علم و صنعت هنگ‌کنگ | ۱۶ |
| ۱۷ | میشیگان | ۱۷ |
| ۱۸ | نورث وسترن | ۱۸ |
| ۱۹ | دلفت | ۱۹ |
| ۲۰ | تکنولوژی نانیانگ | ۲۰ |
در سال ۲۰۱۶، دانشگاه‌های آمریکا از ۱۰ جایگاه نخست جدول سهم ویژه‌ای داشته‌اند و تحلیل جایگاه و رتبه آنها بیانگر آن است که پیشرفت آنها ثابت نیست و هر سال تعداد دانشگاهها و جایگاه آنها متغیر بوده است.
* لیست دانشگاه‌های دنیا در سال ۲۰۱۵ در رشته مهندسی و فناوری
آمار و ارقام موجود در تایمز بیانگر آن است که موسسه فناوری ماساچوست، دانشگاه استنفورد، موسسه تکنولوژی کالیفرنیا، دانشگاه‌های پرینستون، کمبریج، امپریال کالج لندن، آکسفورد، موسسه فناوری فدرال زوریخ، دانشگاه‌های کالیفرنیا لس‌آنجلس، کالیفرنیا برکلی، تکنولوژی جورجیا، موسسه پلی تکنیک فدرال لوزان، دانشگاه‌های ملی سنگاپور، تگزاس در آستین، میشیگان، کارنگی ملون، کرنل، ایلینوی در اربانا، دلفت، نورث وسترن و علم و صنعت هنگ‌کنگ در سال 2015 رتبه‌های یک تا بیست و یکم برترین دانشگاه‌های جهان در رشته مهندسی و فناوری را در نظام رتبه‌بندی تایمز به خود اختصاص داده‌اند.
| ردیف | دانشگاه | رتبه |
| ۱ | موسسه فناوری ماساچوست | ۱ |
| ۲ | استنفورد | ۲ |
| ۳ | موسسه تکنولوژی کالیفرنیا | ۳ |
| ۴ | پرینستون | ۴ |
| ۵ | کمبریج | ۵ |
| ۶ | امپریال کالج لندن | ۶ |
| ۷ | آکسفورد | ۷ |
| ۸ | مؤسسه فناوری فدرال زوریخ | ۸ |
| ۹ | کالیفرنیا، لس‌آنجلس | ۹ |
| ۱۰ | کالیفرنیا، برکلی | ۱۰ |
| ۱۱ | تکنولوژی جورجیا | ۱۱ |
| ۱۲ | مؤسسه پلی‌تکنیک فدرال لوزان | ۱۲ |
| ۱۳ | ملی سنگاپور | ۱۳ |
| ۱۴ | تگزاس در آستین | ۱۴ |
| ۱۵ | میشیگان | ۱۵ |
| ۱۶ | کارنگی ملون | ۱۶ |
| ۱۷ | کرنل | ۱۷ |
| ۱۸ | ایلینوی در اربانا شمپین | ۱۸ |
| ۱۹ | دلفت | ۱۹ |
| ۲۰ | نورث وسترن | ۱۹ |
| ۲۱ | علم و صنعت هنگ‌کنگ | ۲۱ |
مؤسسهٔ فناوری ماساچوست مشهور به اِم‌آی‌تی، دانشگاه خصوصی واقع در شهر کمبریج، در ایالت ماساچوست آمریکاست که دارای پنج دانشکده اصلی، یک کالج و ۳۲ گروه آموزشی است؛ این دانشگاه معمولاً با نام اختصاری آن، یعنی اِم‌آی‌تی (MIT) شناخته می‌شود.
در سال ۲۰۱۵، ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ دانشگاه‌های ایران در جدول تایمز جایگاهی نداشتند، اما به میزان قابل توجهی در سال ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ پیشرفت کرده‌اند.
حضور
پررنگ دانشگاه‌های ایران در رتبه‌های جهان حکایت از پیشرفت علم توسط
ایرانی‌ها دارد، تا جایی که رسانه‌های خارجی از این پیشرفت نگران می‌شوند و
در اخبار خود به طور مداوم به افزایش حضور دانشگاه‌های ایران و رشد علمی کشور اشاره می‌کنند.
مهمترین راهکار نهادینه سازی الزامات و ضوابط پدافند غیرعامل در دستگاه‌های اجرایی را چه می دانید؟!