تماس تلفنی بامداد پنجشنبه مایک پمپئو وزیرخارجه آمریکا با «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی حاکی از آن است که وی تلاش گسترده ای را برای جلب حمایت عربی از ائتلاف دریایی در خلیج فارس کلید زده است.
به گزارش پایداری ملی، مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا بامداد پنجشنبه گفت که با «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی تلفنی گفت‌وگو کرده است. به گفته وی، مسائل منطقه‌ای از جمله ایران از موضوعات مورد بحث در این مکالمه بوده است.
درهمین ارتباط، پامپئو در توییتر نوشت: «امروز با محمد بن سلمان ولیعهد سعودی مکالمه خوبی داشتم. از او بابت حمایت قدرتمند و مشارکت در برابر بسیاری از چالش‌های منطقه‌ای تشکر کردم». وی افزود: «ما در مورد امنیت دریایی، یمن، مقابله با فعالیت‌های ثبات‌زدای رژیم ایران و حقوق بشر هم گفت‌وگو کردیم». همانطور که در اظهارات وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا کاملا پیداست، یکی از اهداف اصلی و اساسی وی از رایزنی با سران سعودی، مجاب کردن آن ها برای ملحق شدن به ائتلاف دریاییِ مد نظر واشنگتن در خلیج فارس است.
البته آمریکایی ها تلاش خود برای ایجاد این ائتلاف دریایی در خلیج فارس را از چندی پیش کلید زدند. مقامات آمریکایی مدعی هستند که به بهانه اسکورت کشتی ها در خلیج فارس و محافظت از امنیت این منطقه قصد تشکیل ائتلاف دریایی را دارند؛ حال آنکه واقعیت چیز دیگری است و واشنگتن تلاش می کند تا از رهگذر عملیاتی ساختن طرح مذکور، بر سلسله اقدامات تنش زای خود در خلیج فارس سرپوش گذاشته و به نوعی برای این اقدامات، پوشش امنیتی ایجاد کند تا دچار دردسر نشود.
ایالات متحده آمریکا که تاکنون در میان متحدان غربی خود طرفداران زیادی برای تشکیل ائتلاف دریایی در خلیج فارس پیدا نکرده و جز شماری از کشورها ازجمله فرانسه و انگلیس نمی تواند روی کشور دیگری حساب باز کند، اکنون تقلای خود برای جلب حمایت کشورهای جهان عرب از ائتلاف دریایی را کلید زده است؛ مسأله ای که در جریان تماس تلفنی «مایک پمپئو» وزیر خارجه آمریکا با «محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان سعودی به خوبی نمود پیدا کرد.
علت این مسأله هم آن است که آمریکایی ها خود به خوبی می دانند که مسئولیت تأمین امنیت هر منطقه از جهان به عهده کشورهای حوزه آن منطقه است؛ بدیهی است که کشورهای حوزه خلیج فارس مسئول تأمین امنیت این منطقه و تنگه هرمز هستند نه آنکه یک کشور از سر دیگر جهان به همراه هم پیمانان خود ائتلاف تشکیل داده و برای ایجاد تنش و جنگ افروزی خود را به زور وارد این منطقه مهم از جهان کنند.
از همین روی، واشنگتن استراتژی خود برای تشکیل ائتلاف دریایی در منطقه خلیج فارس را منوط به جلب حمایت کشورهای عربی کرده است تا در صورت تشکیل احتمالی این ائتلاف، آنها در مقابل ایالات متحده قرار نگیرند. علیرغم تلاش های گسترده آمریکایی ها در این زمینه، می توان به ضرس قاطع گفت که تاکنون هیچ کشور عربی موضع رسمی در خصوص تشکیل ائتلاف دریایی توسط اروپایی ها به سرکردگی آمریکا نشان نداده است و این بدان معناست که سران عرب نیز نسبت به این مسأله ملاحظاتی دارند.
حتی گفتگوی تلفنی میان وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا و ولیعهد عربستان سعودی در خصوص تشکیل ائتلاف دریایی در خلیج فارس هم منتج به اتخاذ یک موضع رسمی از سوی ریاض در این زمینه نشد و تیر آمریکایی ها برای همراه سازی ریاض با خود در این زمینه، حداقل تاکنون به سنگ خورده است. استراتژی ایالات متحده در این خصوص این بود که از طریق همراه ساختن ریاض با خود، عربستان سعودی با استفاده از نفوذش، مسئولیت جلب رضایت دیگر کشورهای عربی را نیز برعهده گیرد؛ هدفی که البته محقق نشد.
اعراب به خوبی می دانند که تشکیل این ائتلاف دریایی در منطقه خلیج فارس که محلی از اعراب ندارد چه هزینه هنگفتی بر دوش آنها خواهد گذاشت. عربستان و امارات که در حال حاضر در جنگ یمن درگیر بوده و هزینه های نظامی بی سابقه بر دوش این کشورها به دلیل گذشت بیش از ۵ سال از تجاوز به یمن تحمیل شده است دیگر یارای پرداخت هزینه های جدید برای به اصطلاح تأمین امنیت خلیج فارس را ندارند.
درهمین حال، کشورهای عربی با رصد تحولات منطقه به ویژه تحولات اخیر در خلیج فارس، از ساقط شدن پهپاد آمریکایی به دست نیروهای ایرانی و عدم پاسخگویی ایالات متحده به این اقدام در کنار توقیف نفتکش انگلیسی که اقدام به نقض قوانین بین المللی در خصوص کشتیرانی کرده بود به این نتیجه رسیده اند که ایران در این منطقه حرف نخست را می زند.
در واقع، به صورت واضح تر، کشورهای عربی به این نتیجه رسیده اند که آمریکایی ها حتی قادر نیستند از خود در برابر جمهوری اسلامی ایران دفاع کنند و این تهران است که در منطقه خلیج فارس حرف اول را می زند. بنابراین، بزرگترین سؤالی که هم اکنون ذهن حکام عرب را به خود مشغول ساخته، این است که آمریکا چگونه می تواند از آن ها در برابر توهم «تهدید ایران» محافظت به عمل آورد.
از همین روی، حکام عرب به این نتیجه رسیده اند که رویارویی با جمهوری اسلامی ایران در خلیج فارس چیزی جز همان رسوایی که عاید آمریکایی ها شد، به دست نخواهند آورد. درست به همین دلیل است که کشورهای عربی تاکنون هیچ موضع رسمی در خصوص طرح آمریکا برای تشکیل ائتلاف دریایی در خلیج فارس از خود نشان داده اند.
این رویکرد کشورهای عربی درقبال ایالات متحده آمریکا و تلاش های آن برای ثبات زدایی در خلیج فارس اما بُعد دیگری هم دارد و آن، افزایش بی اعتمادی سران عرب به سیاست های واشنگتن است. این بدان معناست که واشنگتن باید نگران آینده روابط سیاسی خود با کشورهای عربی نیز باشد، چراکه دیگر همچون گذشته نمی تواند به راحتی آن ها را با طرح های ضد ایرانیِ خود همراه سازد؛ به ویژه اینکه جمهوری اسلامی ایران نیز قدرت روزافزون خود را اخیرا بارها به رخ محور غربی و عربی کشانده است.
در هر صورت، آنچه که واضح به نظر می رسد، این است که ائتلاف دریاییِ مدنظر ایالات متحده در خلیج فارس راه به جایی نخواهد بُرد، چراکه نه کشورهای غربی و نه کشورهای عربی حاضر نشدند به صورت قاطعانه و یکپارچه از آن حمایت به عمل آورند. ناگفته پیداست که عدم موافقت یکپارچه محور غربی و عربی با ائتلاف مذکور، قدرت فزاینده جمهوری اسلامی ایران در عرصه های نظامی و دفاعی است؛ قدرتی که امروز دیگر هیچ محوری در جهان درباره آن شکی ندارد.
رامین حسین آبادیان-همشهری