بازآفرینی شهری؛ ناجی بافت‌های فرسوده

دولت با اجرای طرح بازآفرینی شهری، فرصت خوبی را به منظور نوسازی بافت‌های فرسوده فراهم کرده و می‌توان با اجرای آن، مشکلات و کمبودهای خدماتی را در این مناطق رفع کرد و پویایی، تحرک، آرامش و آسایش را به این باز گرداند.

هدف اصلی در اجرای طرح بازافرینی شهری حفاظت و صیانت از افرادی است که در سکونت گاه‌های نامناسب و ناکارآمد با بافت‌های ضعیف و مشکل دار و فرسوده شهری زندگی می‌کنند و در مواجهه با حوادث طبیعی و غیرطبیعی با خطر روبرو هستند. اما در این مناطق خانه هایی نیز وجود دارد که از دید میراث فرهنگی با ارزش هستند.

بر اساس طرح ملی بازآفرینی شهری که اجرای رسمی آن از بهمن ۱۳۹۶ آغاز شده است سالانه ۱۰ درصد بافت فرسوده و ناکارآمد شهری در سطح کشور باید بازسازی شود.

براساس آمارهای موجود تا سال ۱۴۰۰ باید یک هزار و ۳۳۴ محله در ۵۴۳ شهر با جمعیت ۱۰ میلیون نفر با اختصاص سالانه ۲۵۰ هزار میلیارد ریال در زیرمجموعه فعالیت‌های نرم افزاری و کالبدی طرح بازآفرینی قرار گیرند.

معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران در این ارتباط گفت: در سال ۹۸ حدود ۱۰۰ هزار فقره تسهیلات دارای یارانه دولتی، برای بازسازی بافت فرسوده شهری در سراسر کشور تخصیص داده شده است.

سید محمد پژمان در بازدیدی که هفته جاری از مناطق شامل طرح بازآفرینی شهری همدان داشت، افزود: ۵۰ درصد سود این تسهیلات در قالب یارانه توسط بخش دولتی پرداخت می شود و برای کمک به موضوعات زیربنایی و رو بنایی نیز ۱۵ هزار میلیارد ریال اعتبار اختصاص یافته است.

وی ادامه داد: این اعتبار در قالب یک هزار و ۵۴۹ طرح عمرانی، نارسایی ها، کمبودها و خدمات مورد نیاز بخشی از بافت های فرسوده شهری را بر طرف می کند.

۲۰ میلیون ایرانی در بافت فرسوده زندگی می‌کنند

 معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران گفت: ۲۰ میلیون ایرانی در قالب پنج میلیون و ۷۰۰ هزار خانوار در بافت‌های فرسوده شهری زندگی می‌کنند.

پژمان، در نشست اعضای ستاد بازآفرینی شهری همدان افزود: بیش از ۲ هزار و ۷۰۰ محله شامل طرح بازآفرینی شهری در کشور است که گستره آن نزدیک به ۱۴۱ هزار هکتار می‌رسد.

از سویی دیگر جای حفظ معماری سنتی و زنده نگه داشتن فرهنگ ایرانی در نوسازی ساختمان های محله های قدیمی خالیست. بناهای قدیمی وقتی تخریب می شوند به جای آن ها ساختمان های عمودی در چند طبقه با نمای امروزی ساخته می شود که هیچ شباهتی با ساختمان های قدیمی ندارند.

حال اینجا در همدان به عنوان پایتخت تاریخ و تمدن ایران زمین محله هایی هست که قدمت آن ها به صدها و شاید هزارها سال پیش برمی گردد. محله هایی که از همان آغاز تمدن شهر نشینی در هگمتانه تشکیل و خانه های آن یکی پس از دیگری روی هم ساخته شده اند. خانه‌هایی که آثار خشت های خام و آجر های پخته، هنوز هم در آن ها دیده می شود.

چند متر آن طرف تر از تپه باستانی هگمتانه و در محله «جولان» کوچه هایی وجود دارد که با عبور از آن ها، انگار ماشین زمان را سوار شده ای و به سال ها قبل بازگشته ای! از این کوچه ها که گذر می کنی خانه هایی می بینی که کجی و خمیدگی دیوارهایش از قدمت چند ده ساله آن خبر می دهد و برخی از آنها نیز تخریب شده اند و دیوارهای آن با نقش و نگاری قدیمی و با طاقچه های سنتی نمایان است.

در همین محله، ساختمان های نو ساز نیز دیده می شود. ساختمان های جدید و امروزه ای که با نمای به روز، قدرت و استحکام خود را به رخ خشت های گِلیِ خام و خانه های قدیمی می کِشند. ساختمان هایی که حاصل طرح بازآفرینی شهری هستند و حالا به صورت عمودی در این محله بالا رفته اند و در بین خانه های سنتی قد کشیده اند. 

همدان؛ شهری به قدمت تاریخ

همدان به دلیل قدمت باستانی و بافت قدیمی، از این محله ها بسیار دارد. محله هایی همچون «کُلپا»، «کبابیان»، «خاتونیه»، «مصلا»، «حصار امام خمینی(ره)»، «خضر»، «سبدبافان»، «حاجی»، «آقاجانی بیک»، «چمن چوپان‌ها» و بسیاری از محله های دیگر دارای بافت قدیمی هستند که هنوز هم نیاز به نوسازی دارند.

«جولان» نیز یکی دیگر از این محله ها است.در همین محله خانه های قدیمی با معماری سنتی، در وسط بافت فرسوده قرار دارد که تخریب معماری آن، از انتقال فرهنگ و هنر پیشینیان به آیندگان جلوگیری می کند. البته شرکت باز آفرینی شهری ایران چاره ای نیز برای این موضوع یافته است که با خرید اینگونه بناهای تاریخی، و مرمت و بازسازی آن، میراث فرهنگی را حفظ می کند.

خانواده عسگری که دریکی از این خانه‌های قدیمی در حصار امام خمینی(ره) سکونت دارند از آرزویشان برای نوسازی واحد مسکونی خود سخن می گویند.

پدر این خانواده می گوید: نزدیک به ۴۲ سال است در این خانه زندگی می کنیم و بارها قسمت هایی از آن را مرمت و بازسازی کرده ایم.

محمد با اشاره به دیوار ترک برداشته منزلش افزود: این خانه دیگر ارزش مرمت و ترمیم ندارد و باید به طور کامل تخریب و از نو ساخته شود.

وی که در همان محله میوه فروشی دارد، ادامه داد: آرزو دارم این منزل را بکوبم و از نو بسازم اما توان مالی ام اجازه نمی دهد که به تخریب و بازسازی این منزل فکر کنم.

محمد در پاسخ به اینکه «می توانی برای ساخت آپارتمان چند طبقه با فرد دیگری مشارکت کنی»، بیان کرد: زندگی آپارتمان نشینی و مشترک با فرد دیگری را دوست نداریم و ترجیح می دهیم به همین شکل زندگی کنیم.

اما چند کوچه آن طرف تر به سراغ خانواده رضایی رفتم. آن ها منزل ۲۵۰ متری خود را سه سال پیش تخریب کردند و حالا یک ساختمان چهار و نیم طبقه با هشت واحد مسکونی دارند.

پدر این خانواده که راننده کامیون است به خبرنگار ایرنا گفت: چند سالی بود که به فکر بازسازی منزل خود بودم و با یک برنامه ریزی دقیق و دریافت تسهیلات توانستم واحد خود را تخریب و این آپارتمان را بسازم.

رضایی افزود: به ازای هر واحد مسکونی ۶۰۰ میلیون ریال تسهیلات دریافت کردیم و حالا با اجاره دادن چند واحد از این ساختمان، قسط های آن را پرداخت می کنیم.

وی با ابراز رضایت از بازسازی واحد مسکونی خود گفت: دو واحد از این ساختمان را در اختیار فرزندانم گذاشتم و از اینکه واحدهای نوساز بیشتری دارم بسیار خوشحالم.

رضایی با اشاره به اینکه از لحاظ مالی ارزش ملک خود چندین برابر شده است، ادامه داد: به همسایه های خود توصیه می کنم نگران مسائل مالی نباشند، چرا که با حمایت دولت از بازسازی بافت فرسوده، ضرر مالی آن ها را تهدید نمی کند.

حفظ خانه های تاریخی در بازآفرینی شهری

معاون وزیر راه و شهرسازی و رئیس هیات مدیره و مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران می گوید: محله جولان همدان که در کنار تپه باستانی هگمتانه واقع شده یکی از مناطق تاریخی است و باید در طرح باز آفرینی شهری خانه های تاریخی این منطقه حفظ و بازسازی شود.

پژمان به خبرنگار ایرنا گفت: در طرح های بازآفرینی شهری باید مناطق تاریخی محله ها شناسایی و متناسب با بافت تاریخی آن مرمت و بازسازی شوند.

وی اظهار داشت: در طرح باز آفرینی شهری به ناچار برای ایجاد فضایی مناسب برای زندگی بهتر مردم محله ها، برخی از خانه های تاریخی تخریب می شوند.

رئیس هیات مدیره و مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران عنوان کرد: به دلیل قدمت تاریخی، همدان در دسته استان هایی است که بافت تاریخی زیاد دارد.

پژمان در بازدید از خانه سیفی واقع در محله جولان همدان نیز بیان کرد: اینچنین خانه های تاریخی باید با همکاری مالکان و دستگاه های مرتبط برای تبدیل به اماکن گردشگری حفظ و نگهداری شوند.

وی اضافه کرد: در بافت های فرسوده کشور اگر بنای تاریخی ارزشمند وجود داشته باشد توسط شرکت بازآفرینی شهری ایران خریداری و پس از مرمت و بازسازی در اختیار بخش خصوصی گذاشته می شود.

▲یکی از خانه های تاریخی محله جولان همدان که بر حفظ آن تاکید شده است

معاون وزیر راه و شهرسازی و رئیس هیات مدیره و مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران ادامه داد: فضاهای تاریخی بزرگی خریداری شده که با مشورت مدیران شهر و استان، متناسب با نوع کاربری بر اساس نظر کارشناسان و با هدف نگاه از دید هویت بخشی آن، مرمت و بازسازی می شوند.

وی گفت: با مشارکت شهرداری همدان خانه تاریخی سیفی، مدرسه صالحان، محوطه کُلپا و محله کبابیان همدان در حال مرمت و بازسازی است.

پژمان در بازدید از فرهنگسرای امیرالمومنین واقع در بافت فرسوده محله حصار امام خمینی (ره) همدان نیز گفت: عملیات ساخت این فرهنگسرا از سال ۱۳۹۶ با اعتبار ۲۵ میلیارد ریال در فضای سه هزار و ۲۰۰ متر مربع آغاز شده است.

وی در بازدید از خانه تاریخی سیفی واقع در محله جولان نیز افزود: این بنا که ثبت ملی شده، متعلق به شرکت باز آفرینی ایران است، ۷۰۰ متر مربع مساحت دارد و با هشت میلیارد ریال در چهار مرحله باز آفرینی شده است.

معاون وزیر راه و شهرسازی و رئیس هیات مدیره و مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران اظهار داشت: خانه تاریخی مدرسه صالحان نیز با یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون ریال و باز آفرینی محله کُلپا با ۲ میلیارد و ۶۳۰ میلیون ریال استحکام بخشی و بازآفرینی شدند.

▲بازدید سید محمد پژمان معاون وزیر راه و شهرسازی و رئیس هیات مدیره و مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران از محله های قدیمی همدان

اطلاعات جامع بافت فرسوده تهیه شود

وی با بیان اینکه کارشناسان باید به ازای هر پلاک، اطلاعات جامع را با دسته بندی دقیق به دست ساکنان این محله ها برسانند و طرح های ارائه شده کنونی اقتصادی نیست، ادامه داد: در رویکرد جدید خدمات متفاوتی به این بافت ها با شرح خدمات نوین ارائه می شود.

او بیان کرد: مشاوران باید از امروز تا پایان کار بازآفرینی همکاری کنند و تضمین دهند بازآفرینی بافت فرسوده اقتصادی صورت گیرد تا انگیزه ای برای انجام کار شود.

معاون وزیر راه و شهرسازی گفت: مدیران استان و شهرها باید نوید بهبود و افزایش رفاه اجتماعی را در طرح بازآفرینی شهری به ساکنان این محله ها منتقل کنند و از طرف دیگر باید در نظر داشت که انبوه سازان اگر سود نکنند در اجرای طرح بازآفرینی اقدامی نمی کنند.

۲۵ درصد جمعیت کشور درگیر مناطق فرسوده

وی با اشاره به اینکه ۵۴۳ شهر درگیر طرح بازآفرینی شهری هستند، اضافه کرد: امسال ۳۷ هزار و ۷۰۰ میلیارد ریال اعتبار دولتی برای این طرح در نظر گرفته شده است.

رئیس هیات مدیره و مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران گفت: تمام اعتبارات طرح بازآفرینی شهری در اختیار مناطق فرسوده قرار می گیرد و ریالی از آن در زمینه ای دیگر خرج نمی شود.

وی با اشاره به اینکه کار بازآفرینی اتفاقی است که محور و مرکزیت اصلی آن را شهرداری ها در اختیار دارند، تاکید کرد: دولت نمی تواند در این بخش به صورت مستقیم ورود کند و از دستگاه های مرتبط می خواهیم وارد متن این کار شوند.

پژمان ادامه داد: با توجه به زندگی دهک های پایین جامعه در این مناطق، باید برای اجرای این طرح همه دستگاه ها ارائه تخفیف های لازم را اجرایی کنند.

وی با تاکید بر اینکه نباید سنگ جلوی پای مردم بیاندازیم، افزود: باید به ساکنان این مناطق میدان بدهیم چرا که ۲۵ درصد جمعیت کشور درگیر مصیبت مناطق فرسوده هستند.

معاون وزیر راه و شهرسازی گفت: هیچکس غیر از شهرداری ها نباید دفتر تسهیل گری تاسیس کند و هر دستگاه های اجرایی برای ارایه سرویس به مردم از دفاتر تسهیل‌گر شهرداری ها  استفاده کنند.

وی عنوان کرد: خیلی از سکونت گاه های غیر رسمی سند ندارند، اگر اراضی ملی است باید در اختیار ما قرار گیرد و پس از آن سند دار شوند تا تسهیلات در اختیار آنها قرار گیرد.

پژمان تاکید کرد: از کیفیت ساخت و ساز در مناطق فرسوده به هیچ وجه کوتاه نمی آییم و استحکام بنا خط قرمز ما است.

شهرداری ها به کمک بازآفرینی شهری بیایند

استاندار همدان نیز در این زمینه اظهار داشت: شهرداری ها نباید این نهاد را با ایستگاه عوارض بین راهی اشتباه بگیرند بلکه باید با اقدامات درست، مشوق های صحیح و اجرای قانون، نشاط را به شهر تزریق کنند.

وی با اشاره به اینکه اهمیت مسکن از دیر باز نقش موثری در زندگی بشر داشته است، اظهار داشت: دولت برای فراهم کردن شرایط مناسب، جهت افزایش آسایش در زندگی مردم، نگاه ویژه ای دارد.

▲سید سعید شاهرخی استاندار همدان

شاهرخی عنوان کرد: طرح باز آفرینی شهری به شدت در دستور کار دولت تدبیر و امید قرار دارد و انتظار داریم دستگاه های مرتبط تمام تلاش خود را برای اجرای طرح باز آفرینی شهری به کار گیرند.

استاندار همدان تاکید کرد: در ۹ شهر مرکز شهرستان های استان، طرح جامع باز آفرینی طراحی شده است و مشخص شده در ۱۰ شهرستان چهار هزار و ۵۰۷ هکتار در محدوده باز آفرینی شهری قرار دارند.

وی ادامه داد: دستگاه های دولتی و اجرایی که در محدود طرح بازآفرینی شهری زمین و ساختمان دارند باید هر چه سریع تر اقدامات لازم را برای احیاء بافت های فرسوده اجرا کنند.

شاهرخی اضافه کرد: شوراها و شهرداری ها اگر کمی هوشمندانه اقدام کنند می توانند با حذف هزینه پروانه ساخت در برنامه ای بلند مدت اعتبارات مورد نیاز خود را از طریی دیگر تامین کنند.

وی با تاکید بر اینکه اجرای این طرح با مشارکت مردم و انبوه سازان ممکن خواهد بود، افزود: موفقیت ما در گرو تلاش، کوشش و درک صحیح از طرح بازآفرینی شهری است و این فرصت مناسب را دولت ایجاد کرده است.

▲حسن ربانی ارشد مدیرکل راه و شهرسازی همدان

۹۱۳ پروانه بازآفرینی در همدان صادر شد

مدیرکل راه و شهرسازی همدان نیز گفت: در محله های طرح باز آفرینی شهری استان چهار هزار و ۲۰۰ تن قیر رایانه ای توزیع شد که بیشترین آن به شهرداری مرکز شهرستان ها تخصیص یافته است.

حسن ربانی ارشد افزود: ۹۱۳ پروانه بازآفرینی در محدوده طرح بازآفرینی همدان صادر شده است که ۲۶۰ مورد آن در سال ۱۳۹۸ بوده است.

وی عنوان کرد: ۱۴۰ پروانه ساخت نیز برای واحد های فاقد سند در مناطق بافت فرسوده همدان صادر شده است.

ربانی ارشد با اشاره به اینکه دو نوع تسهیلات به اشخاص عادی و انبوه سازان در مناطق بافت فرسوده واگذار می شود، بیان کرد: به افراد عادی دو فقره تسهیلات ۴۰۰ میلیون ریالی با سود ۹ و ۱۸ درصد واگذار می شود.

وی ادامه داد: به انبوه سازان نیز یک فقره تسهیلات ۴۰۰ میلیون ریالی با سود ۹ درصد و یک فقره تسهیلات ۶۰۰ میلیون ریالی با سود ۱۸ درصد واگذار می شود.

وی با اشاره به اینکه معماری این بناها باید فاخر و قابل عرضه باشد، افزود: رعایت مباحث مهندسی و آیین نامه در ساخت این بنا ها اجرا می شود.