چه کسی ریاست«دیدبان هسته‌ای»را برعهده می‌گیرد؟

به گزارش پایداری ملی، ظهر امروز (دوشنبه) آژانس بین‌المللی انرژی اتمی طی نامه‌ای به کشورهای عضو، از فوت «یوکیا آمانو» مدیرکل این سازمان خبر داد.

البته برای آغاز رقابت گزینه‌های احتمالی برای جانشینی آمانو نیازی به رسیدن خبر فوت او نبود زیرا از همان حدود یک هفته پیش که منابع دیپلماتیک از تصمیم آمانو برای استعفا از سمت مدیریت دیدبان هسته‌ای سازمان ملل متحد خبر داده بودند، دو عضو ارشد رومانیایی و آرژانتینی این سازمان، تلاش‌ها برای نشستن روی صندلی ریاست را کلید زده بودند.

گزینه اول جانشینی آمانو، «کورنل فروتا» دیپلمات رومانیایی مستقر در وین و هماهنگ‌کننده ارشد آژانس اتمی است که برخی از رسانه‌ها و منابع در این سازمان اروپایی احتمال می‌دهند او در انتخابات آتی مدیریت‌کلی آژانس پیروز شود.

فروتا که در سال ۲۰۱۳ به سمت هماهنگ‌کننده ارشد آژانس اتمی منصوب شد، علی‌رغم اینکه وظیفه هماهنگی فعالیت‌های داخلی و خارجی آژانس را برعهده دارد، از دهه ۱۹۹۰ به‌عنوان یک دیپلمات استخدام‌شده در وزارت خارجه رومانی نیز فعالیت می‌کند.

وی که مابین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۲ به عنوان سفیر و نماینده ریاست‌جمهوری رومانی در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی فعالیت مشغول به کار بود، در سال ۲۰۱۴ از سوی رئیس‌جمهور پیشین رومانی به درجه دیپلماتیک «سفیر» نائل آمد.

در کارنامه او سابقه پست‌های ارشد و مدیریتی متعددی در آژانس اتمی دیده می‌شود که از بین آنها می‌توان به عضویت در شورای حکام (۲۰۰۸ تا ۲۰۱۰)، معاونت شورای حکام و رئیس شورای سیاستگذاری میان‌مدت آژانس (۲۰۱۲ تا ۲۰۱۷)، مدیر کارگروه برنامه و بودجه آژانس (۲۰۱۰ تا ۲۰۱۱) و رئیس کمیته اقتصاد و محیط‌زیست در سازمان همکاری و امنیت اروپا اشاره کرد.

فروتا همچنین در سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۴ در سمت نمایندگی دائم رومانی در نهاد «سازمان‌های بین‌المللی در وین» فعالیت می‌کرد. علاوه بر پست‌های اروپایی، وی سمت‌های مختلفی نیز در وزارت خارجه رومانی برعهده داشته که به‌عنوان مهمترین نمونه می‌توان به ریاست کارکنان این وزارتخانه اشاره کرد.

او همچنین در سال ۲۰۱۵ عضوی از هیأت اروپایی مذاکره‌کننده با ایران در موضوع توافق هسته‌ای بود. پیشتر در خبرها آمده بود که احتمال دارد تا زمان برگزاری انتخابات مدیر کلی، بخشی از مسئولیت‌های آمانو به فروتا واگذار شود.

در سایت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در توضیح نقش هماهنگ‌کننده ارشد سیاستگذاری آژانس آمده است: «دفتر هماهنگی مدیرکل (آژانس)، مسئول تعدادی از وظایف حیاتی در رابطه با حمایت از اجرای وطایف محوله و مسئولیت‌های مدیرکل است. از جمله این وظایف، انجام هماهنگی سیاستگذاری کلی، روابط خارجی (آژانس) با کشورهای عضو، ترسیم خط مشی و استراتژی و ایجاد هماهنگی بین فعالیت‌های دفاتر آژانس در نیویورک و ژنو است که آژانس را با سازمان ملل و نهادهای آن را مرتبط می‌کنند».

گزینه بعدی برای مدیریت بر آژانس اتمی، «رافائل گروسی» نماینده آرژانتین در این سازمان است که برخی از کارشناسان احتمال می‌دهند او بتواند در انتخابات آتی نظر اعضای آژانس را جلب کرده و فروتا را شکست دهد.

گروسی نیز که در کارنامه خود پست‌هایی به میزان اهمیت نماینده رومانی دارد، مابین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۳ به عنوان دستیار مدیرکل آژانس اتمی در حوزه سیاستگذاری فعالیت کرده است.

وی همچنین از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۷ ریاست کارکنان آژانس اتمی در وین و سازمان منع گسترش سلاح‌های شیمیایی در لاهه را برعهده داشته است.گروسی که یک کارشناس خبره در مسائل امنیتی، خلع سلاح و عدم اشاعه هسته‌ای است، در تمام سازمان‌های بین‌المللی در این حوزه‌ها نماینده آرژانتین بوده است.

از جمله اقدامات مهم این دیپلمات آرژانتینی در زمان فعالیت خود در سازمان ملل متحد، می‌توان به بازدید از تاسیسات اتمی کره شمالی و مشارکت در جلسات مذاکره هیأت اروپایی با ایران پیش از حصول توافق هسته‌ای اشاره کرد.

در سپتامبر ۲۰۱۵ بود که دولت آرژانتین، گروسی را به عنوان نامزد انتخابات ریاست بر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد که حمایت دیگر کشورهای آمریکای لاتین و حوزه کارائیب را به‌همراه خود داشت.

وی پیشتر درخصوص تاسیسات اتمی عربستان سعودی و برنامه این کشور برای غنی‌سازی اورانیوم گفته بود: «پیش از اینکه سوخت به این واحد تزریق شود، عربستان سعودی باید توافق پادمانی جامع به همراه تمهیدات جانبی را بپذیرد». یک شرکت آرژانتینی در حال ساخت اولین راکتور اتمی عربستان سعودی است و گروسی زمان تقریبی عملیاتی شدن آن تا پایان سال 2019 میلادی تخمین زده است.

دوره رسمی مدیر کلی یوکیا آمانو پایان سال ۲۰۲۱ به اتمام می‌رسید، اما تصمیم برای کناره‌گیری و اکنون خبر فوت وی، آغازگر رقابتی برای اثرگذاری بر روند انتخاب مدیر کل، آن هم در دوره‌ای که پرونده هسته‌ای ایران اهمیتی تازه یافته، خواهد بود.

آمانو در سال ۲۰۰۹ با حمایت آمریکا به مدیر کلی آژانس رسید. اندکی بعد در اسناد «ویکی لیکس» مشخص شد که او به واشنگتن اطمینان داده است که در مسئله پرونده هسته‌ای ایران، «کاملا در زمین ایالات متحده» است و تلاش می‌کند تا فشار بر جمهوری اسلامی ایران را افزایش دهد.

بر اساس توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی وظیفه گزارش‌دهی در مورد وضعیت برنامه هسته‌ای ایران و پایبندی تهران به بندهای هسته‌ای برجام را بر عهده دارد. آمانو تا پیش از تصمیمات اخیر جمهوری اسلامی ایران برای کاهش تعهدات هسته‌ای، در ۱۵ گزارش پیاپی از جمله ۵ گزارش پس از خروج آمریکا از برجام، تایید کرده بود که تهران به این توافق پایبند است.

در ماه‌های گذشته آمریکا و رژیم صهیونیستی آمانو را برای افزایش بازرسی‌ها و انتشار گزارش‌های جهت‌دار علیه برنامه هسته‌ای ایران، تحت فشار قرار داده بودند. «بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی بارها از آمانو به دلیل آنچه او بی‌توجهی به اسناد ادعایی درباره برنامه هسته‌ای ایران خوانده، انتقاد کرده است.

آمانو از چند ماه پیش، به دلیلی که رسانه‌ای نشده، دچار مشکلات جسمی شده بود. بیماری آمانو در وضعیت ظاهری او نیز کاملا مشهود بود و پیش از این هم گمانه‌زنی‌هایی در مورد احتمال کناره‌گیری زودهنگام وی، مطرح بود.