شدت گرفتن جنگ نیابتی در لیبی/عربستان و ترکیه در میدان نبرد

مقامات نظامی ارتش ملی لیبی پیشتر ترکیه و قطر را تهدید کرده بودند اما به تازگی این تهدیدات شدت بیشتری گرفته است به طوریکه سخنگوی ارتش ملی لیبی که از حمایت عربستان و امارات برخوردار است، بامداد شنبه گفت که دستور حمله به کشتی‌های ترکیه‌ای در آب‌های سرزمینی لیبی صادر شده است. احمد المسماری تصریح کرد که دستور بازداشت اتباع ترکیه‌ای در لیبی نیز داده شده است. وی با ادعای اینکه خاک لیبی به محلی برای اشغالگری ترکیه تبدیل شده است اضافه کرد: به هر نقطه از لیبی که با ترکیه در ارتباط باشد، حمله می‌کنیم.

المسماری با اشاره به اینکه ارتش شرق لیبی هرگونه پرواز هوایی تجاری از لیبی به ترکیه را ممنوع خواهد کرد، گفت: ما با هر هواپیمای ترکیه‌ای که بخواهد در طرابلس فرود بیاید، به عنوان هواپیمای متخاصم برخورد خواهیم کرد. آنکارا پوشش هوایی برای پهپادها ایجاد کرد تا شبه نظامیان (دولت وفاق ملی لیبی) بتوانند وارد شهر غریان شوند.

ارتش ملی لیبی، ترکیه و قطر را متهم می‌کند که از دولت وفاق ملی حمایت می‌کنند؛ درحالی که دولت فایز السراج رئیس شورای ریاست جمهوری که از حمایت بین المللی برخوردار است، عربستان، امارات و مصر را حامی دولت حفتر معرفی می‌کند.

شاید بتوان گفت که این سخنان المسماری یکی از شدیدترین تهدیدات نظامی است که تاکنون ارتش ملی لیبی علیه ترکیه اعلام کرده است.

اتهام زنی به قطر و ترکیه در حمایت از دولت وفاق ملی درحالی مطرح می‌شود که منابع خبری وابسته به این دولت، روز جمعه به نقل از فعالان لیبیایی در شهر غریان در نزدیکی طرابلس گزارش دادند که در این شهر مهمات و ادوات نظامی اماراتی کشف و ضبط شده است. بر اساس این گزارش، موشک هدایت شونده ضدتانک "جاولین" (Javelin) ساخت آمریکا که واشنگتن به ابوظبی فروخته است، از جمله سلاح‌هایی است که نیروهای دولت وفاق ملی در شهر غریان به غنیمت گرفتند.

خلیفه حفتر در فروردین ماه گذشته با چراغ سبز عربستان و آمریکا که اکنون دیگر تلاش دارد خود را از این میدان دور نگه دارد دستور لشکر کشی به طرابلس برای تصرف پایتخت لیبی و کنار زدن نیروهای دولت وفاق ملی این کشور را صادر کرد؛ اقدامی که بعد از به دست آمدن توافقات سیاسی میان دو طرف متخاصم در لیبی بهت و حیرت مجامع بین المللی را به دنبال داشت.

عربستان و امارات که بارها حمایت خود را از دولت حفتر اعلام کرده اند تنها به اعطای حمایت سیاسی از ارتش ملی لیبی که سودای ریاست بر کل کشور و ایجاد یک دیکتاتوری نظامی مشابه مصر را در سر می‌پروراند بسنده نکرده و اقدام به حمایت نظامی از نیروهای حفتر از طریق ارسال تجهیزات نظامی به این کشور کرده اند. در این بین نقش حمایت نظامی و تسلیحاتی امارات از حفتر پررنگ‌تر است.

کشور لیبی همواره به عنوان یکی از مهمترین منابع نفتی جهان شناخته می‌شود به طوریکه گفته می‌شود میزان ذخایر نفتی این کشور میلیاردها بشکه تخمین زده شده است. از زمان آغاز بحران در لیبی میزان صادرات نفت این کشور به صورت چشمگیری کاهش یافته و حتی به یک سوم رسیده است.

ترکیه همواره به لیبی به عنوان یک کشور هدف از لحاظ اقتصادی نگاه می‌کند چرا که لیبی یکی از مهمترین کشورهای مصرف کننده کالاهای ترک است. آنکارا از طریق دروازه ترکیه می‌تواند وارد جهان عرب شده و نفوذ خود را در این کشورها افزایش دهد. کارشناسان اعلام کرده اند که در سال ۲۰۱۴ میزان صادرات ترکیه به لیبی بیش از ۲ میلیارد دلار بوده است. البته از سیل گردشگران لیبیایی که هر ساله به سوی ترکیه روانه می‌شوند نیز نباید چشم پوشی کرد. کارگران ترک بسیار زیادی در لیبی مشغول به کار هستند و از همین رو ارتش ملی لیبی با دست گذاشتن بر روی حضور اتباع ترک در لیبی توانسته از آن به عنوان اهرم فشاری علیه آنکار ا استفاده کند.

قطر نیز بارها مخالفت خود را با اقدامات خلیفه حفتر اعلام کرده و اخیراً مقامات قطری از طرح خطرناک و خبیثانه عربستان و امارات در کشورهای آفریقایی پرده برداشته اند. وزیر خارجه قطر اعلام کرده که امارات و عربستان برای روی کار آوردن رژیم‌های مورد نظر خود به ویژه در قاره آفریقا که نیازمند پول و حمایت این دو کشور هستند، تلاش می‌کنند.

منافع سیاسی عربستان و امارات نیز در لیبی بر کسی پوشیده نیست. عربستان قصد دارد از طریق سر کار آوردن یک حکومت دست نشانده ماننده حکومت عبدالفتاح السیسی در مصر تحولات لیبی و کشورهای آفریقایی را به نفع خود رقم بزند تا لیبی از گردونه کشورهای هم پیمان و سرسپرده ریاض خارج نشود. بر سر کار آمدن یک دولت انقلابی و غیر نظامی می‌تواند تبعات خطرناکی برای عربستان چه در عرصه مطالبات مردمی در این کشور و چه در زمینه تضعیف سیاست خارجی ریاض به دنبال داشته باشد.

عربستان با اتخاذ سیاستهای یک بام و دو هوا در قبال لیبی از یک سو مدعی است که دولت فایز السراج را به رسمیت می‌شناسد چرا که در عرصه جهانی این دولت مورد تأیید کشورهای مختلف است و از سوی دیگر اعلام می‌دارد که با ژنرال خلیفه حفتر در تماس است و از وی حمایت می‌کند. اگر مداخله عربستان در لیبی و تحریک حفتر و حس قدرت طلبی وی نبود طرف‌های متخاصم در این کشور در آستانه حل بحران موجود در لیبی بوده و بعد از توافقات پاریس می‌توانستند با تقسیم قدرت میان خود به یک توازن حکومتی و سیاسی دست پیدا کنند. در هر صورت باید دید در آینده تحولات میدانی در لیبی به نفع چه طرفی پیش می‌رود و پیروز این جنگ نیابتی که قربانیان آن تنها غیر نظامیان در لیبی و آواره شدن هزاران نفر در این کشور است چه کسی خواهد بود.