تغییر رویکرد جهانی از «پدافند غیر عامل»

به گزارش پايداري ملي، دکتر مهدی زارع  با بیان اینکه توسعه علمی در برخورد کشورها با سوانح و چگونگی گذشتن از حوادث طبیعی تأثیر دارد، خاطرنشان کرد: این موضوع که یک کشور چطور می‌تواند از علم خود برای توسعه استفاده کند، بسیار اهمیت دارد و این در واقع وجه تمایز کشور‌های توسعه‌یافته و توسعه‌نیافته است.

وی با اشاره به اینکه موضوع توسعه علمی را به راحتی می‌توان در مدیریت بحران‌ها در کشورهای مختلف دنیا بررسی کرد، گفت: آثار پدیده‌ای مانند زلزله در نقاط مختلف دنیا بسته به اینکه کشورها در چه سطحی از توسعه باشند، متفاوت است و این موضوع را اعداد و آمار به راحتی به ما نشان می‌دهند.

معاون پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله افزود: زلزله بم در ایران، با یک میلیارد دلار خسارت، 33 هزار کشته داشت. در حالیکه این اعداد برای زلزله‌های هائیتی، سه میلیارد دلار خسارت و 316 هزار نفر کشته، شیلی، 30 میلیارد دلار خسارت و 723 کشته، نیوزیلند، 15 میلیارد دلار خسارت و 172 کشته و برای ژاپن با 300 میلیارد دلار خسارت، 15 هزار و 800 کشته و دوهزار و 800 نفر مفقود بوده است.

معاون پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله خاطرنشان کرد: مقایسه این عددها با یکدیگر نشان می‌دهد که شرایط این کشورها در برخورد با سوانح با یکدیگر متفاوت بوده است. البته میزان توسعه‌یافتگی و آمادگی کشورهای مختلف در برخورد با سوانح بستگی مستقیم با شاخص توسعه انسانی آنها دارد چنانچه نیوزلند در رده‌بندی جهانی شاخص توسعه انسانی، رتبه 3، ژاپن رتبه 11، شیلی رتبه 45، ایران رتبه 70 و هائیتی رتبه 145 را دارند.

به گفته زارع با اینکه زلزله‌های ژاپن، نیوزیلند و شیلی زلزله‌های بزرگی بوده‌اند و زلزله ژاپن بزرگترین زلزله ثبت‌شده تاریخ این کشور به شمار می‌آید اما تعداد کشتگان آن با میزان خسارت وارده به کشورشان قابل مقایسه نیست در حالیکه ایران در زلزله بم تنها 1.3 میلیارد دلار خسارت دید اما تعداد زیادی کشته داشت.

وی درباره وضعیت هائیتی در برخورد با سوانح پیش‌آمده برای این کشور گفت: هائیتی کشور فقیری است و شاخص توسعه انسانی در آن بسیار پایین است. کانون زلزله اخیر آن درست در 20 کیلومتری پایتخت آن قرار داشت و همه فعالیت‌ها در این کشور را متوقف کرد. ضمن اینکه از سال 2009 هائیتی با توفان، زلزله، سیل و وبا دست و پنجه نرم کرده است و در واقع دچار یک بحران مداوم بوده است.

زارع با تأکید بر اینکه کشور توسعه یافته‌ای مانند نیوزیلند، به خوبی از پس سوانح پیش‌آمده گذر کرده است، اظهار کرد: نیوزیلند با اینکه خسارت زیادی در زلزله دید اما توانست به خوبی خود را بازسازی کند و تلفات بسیار کمی داشته باشد این در حالی است که دومین شهر بزرگ این کشور، دچار سانحه شده بود.

به گفته معاون پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، این اعداد و ارقام یک دید علمی برای بررسی وضعیت توسعه‌یافتگی کشورها به دست می‌دهد.

زارع معتقد است که طی 30 سال گذشته، رویکرد پدافند غیر عامل به مدیریت علمی ریسک تغییر کرده است؛ نگاهی که طی سال‌های گذشته کشورهای پیشرفته را در استفاده از داشته‌های علمی برای مدیریت بحران توانمندتر کرده است.

وی توضیح داد: زلزله ژاپن و انفجار نیروگاه فوکوشیما پس از فاجعه 1979 در امریکا و 1986 در چرنوبیل، سومین فاجعه هسته‌یی دنیا بود. این حادثه سبب شد که ژاپن 52 رآکتور هسته‌یی خود را خاموش کند اما پس از یک سال دوباره آنها را روشن و استفاده از برق هسته‌یی را آغاز کرد.

زارع خاطرنشان کرد: با اینکه این فاجعه دوباره همه نگاه‌ها را به سمت خطر استفاده از انرژی‌های ناایمن برد اما ژاپن به دلیل ارزان بودن آن دوباره استفاده از برق هسته‌یی را آغاز کرد و مسائل ایمنی، حفظ محیط زیست و زندگی انسان‌ها را نادیده گرفت.

وی با اشاره به اینکه بررسی این مشکلات و مسائل در سطح دنیا یک دید علمی برای پیش‌بینی آینده و انتخاب مسیر درست پیش روی بشر می‌گذارد به ایسنا گفت: تشعشعات رآکتورها تا 250 سال در محیط باقی می‌ماند و در شعاع 80 کیلومتری، تأثیرات بسیار زیادی بر بیوسفر دارد. در همسایگی ایران نیز کشور ارمنستان در 30 کیلومتری مرز یک نیروگاه هسته‌یی فعال دارد که ما از میزان ایمنی آن آگاه نیستیم.

به اعتقاد معاون پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله گام نخست استفاده از دانش در مسیر توسعه می‌تواند رصد اینگونه اتفاقات در سطح دنیا و آمار مربوط به آنها باشد؛ اتفاقی که باید به یک نگاه توسعه پایدار آغاز شود و ادامه پیدا کند.

وی با اشاره به اینکه تغییر نگاه از دفاع غیر نظامی به مدیریت جامع ریسک، در قالب توسعه پایدار امکان‌پذیر است، اظهار کرد: بررسی علمی آمار و اتفاقات، شیره و جانمایه اصلی کار دانشمندان است و در واقع این آمار واقع‌بینانه یکی از پایه‌های پرداختن به مدیریت سانحه از طریق توسعه علمی است.