سفری پس از ۴ دهه؛ تهران میزبان «آبه»

«سید عباس موسوی» سخنگوی دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران همچنین روز دوشنبه (20 خرداد ماه) در نشست هفتگی‌اش با خبرنگاران سفر آبه را سفری مهم و منحصر به فرد و تاریخی خواند و با اشاره به مواضع و نگرانی‌های دو کشور درباره مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی، گفت که این سفر دوجانبه است و درباره بحث میانجیگری تأکید کرد: «من از واژه میانجیگری استفاده نمی‌کنم، ولی آماده شنیدن نقطه نظرات دوستانمان در زمینه‌های مختلف هستیم.»

«کیوان خسروی» سخنگوی شورای عالی امنیت ملی در یادداشتی اختصاصی برای خبرگزاری فارس درباره سفر «شینزو آبه» نخست وزیر ژاپن نوشت: « سفر آبه، نخست‌وزیر ژاپن به ایران به‌ طور قطع، رخداد مهمی در حوزه تحکیم و توسعه مناسبات دوستانه دو کشور در ابعاد مختلف است و به‌ طور قطع، عالی‌ترین مقام اجرایی این کشور، از این فرصت برای افزایش اعتبار سیاسی ژاپن استفاده خواهد کرد.گفته می‌شود «آبه» به‌ عنوان میانجی از سوی آمریکا به ایران می‌آید، تلاش برای «بازگشت آمریکا به برجام و جبران خسارت‌های وارد شده به ایران» و «رفع تحریم‌های فراسرزمینی واشنگتن علیه کشورمان» که هر دو از اصول مورد پذیرش و تأکید جامعه بین‌المللی است می‌تواند تضمینی برای موفقیت این سفر باشد.»

به گزارش فارس، پس از آنکه تلویزیون دولتی ژاپن روز جمعه (سوم خرداد ۱۳۹۸) اعلام کرد که «آبه» نخست وزیر این کشور در حال بررسی سفر به ایران در نیمه ماه ژوئن (اواخر خرداد ماه) است و برخی گمانه‌زنی‌ها درباره این سفر عنوان شد، سید عباس موسوی سخنگوی وزارت امور خارجه ایران همان روز اظهار داشت: آقای روحانی از آقای آبه از قبل برای سفر به تهران دعوت به عمل آورده‌اند که ایشان هم در پاسخ گفته‌اند در زمان مناسب این سفر انجام خواهد شد. لذا برخی مطالب و گمانه زنی‌های منتشر شده دور از واقعیت است و اعتبار ندارد.

در همین خصوص روزنامه ژاپن تایمز به نقل از یک دیپلمات رده بالای ژاپنی نوشت، آبه به عنوان واسطه بین ایران و آمریکا با مقامات ایرانی دیدار نمی‌کند و حامل هیچ پیامی از سوی آمریکا نیست و هدف اولیه این سفر تسهیل تنش‌ها و جلوگیری از بدتر شدن وضعیت موجود است.

روز سه‌شنبه 21 خرداد ماه نیز یک مقام وزارت خارجه ژاپن در محل سفارت این کشور در تهران و در جمع خبرنگاران تأکید کرد که آبه در این سفر به دنبال میانجیگری بین ایران و آمریکا نیست و صرفا به دنبال تعمیق روابط و دوستی دوجانبه بین ایران و ژاپن است.(بیشتر بخوانید)

تهران همچنین روز دوشنبه 20 خرداد ماه پس از بیانیه شورای عالی امنیت ملی مبنی بر توقف برخی تعهدات برجامی ایران، میزبان «هایکو ماس» وزیر خارجه آلمان بود و آبه دومین مقامی است که در هفته جاری به تهران سفر می‌کند.

البته آنگونه که رسانه‌ها اعلام کردند نخست‌وزیر ژاپن روز سه‌شنبه و در آستانه سفر به تهران ضمن برقراری تماس تلفنی با ترامپ، آخرین تبادل‌نظرها و هماهنگی‌ها درباره این سفر را انجام داده است. بنا به گفته سخنگوی دولت ژاپن، رهبران دو کشور آمریکا و ژاپن «درباره اوضاع منطقه‌ای از جمله ایران تبادل نظر کردند».

 «بنیامین نتانیاهو»، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی نیز روز جمعه (۱۷ خرداد) با «آبه»، نخست‌وزیر ژاپن  تلفنی گفت‌وگو کرد.به نوشته رسانه‌های صهیونیستی «آبه»، بنیامین نتانیاهو را در جریان سفر خود قرار داد و نتانیاهو گفت که لازم است دنیا فشار علیه ایران را حفظ کند. 

ترامپ اوایل خرداد ماه سال جاری به منظور تبریک به امپراطور جدید ژاپن سفری چهار روزه به توکیو داشت و قبل از این سفر نیز عنوان شد که ایران یکی از مهمترین محورهای مورد مذاکره در سفر ترامپ است.

شبکه تلویزیونی FNN ژاپن هفتم خرداد سال جاری به نقل از یک مقام دولتی گزارش داد ترامپ از «آبه»، نخست‌وزیر ژاپن خواسته «به زودی» زمینه برگزاری دیداری بین مقام‌های ایران و آمریکا را فراهم آورد.

براساس این گزارش، «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا از تمایل نخست‌وزیر ژاپن برای میانجیگری بین ایران و آمریکا جهت کاهش تنش‌ها در منطقه حمایت کرده بود.ترامپ در گفت‌وگو با خبرنگاران در زمان دیدار با آبه در توکیو، گفت: «می‌دانم که آقای نخست‌وزیر و کشور ژاپن روابط بسیار خوبی با رهبران ایران دارد، پس منتظر می‌مانیم تا ببینیم چه اتفاقی می‌افتد».

در همین زمینه «ویلیام هاگرتی» سفیر آمریکا در ژاپن سه‌شنبه 21 خرداد ماه در مصاحبه اختصاصی با روزنامه «ژاپن تایمز» گفت: «آبه شینزو دسترسی دیپلماتیک منحصر به فردی در خصوص ایران دارد و ما از گفتگوی آبه با ایرانیان احساس راحتی می‌کنیم و امیدواریم که او تعامل سازنده‌ای داشته باشد که منجر به پیشرفت شود.»

ژاپن که یکی از خریداران عمده نفت ایران است، جزو هشت کشوری بود که به مدت 180 روز برای خرید نفت از ایران از آمریکا معافیت دریافت کرد که این معافیت در ماه می میلادی سال جاری برای این هشت کشور لغو شد و دولت ترامپ اعلام کرد که به دنبال به صفر رساندن درآمدهای حاصل از فروش نفت ایران است.

سفر آبه به تهران در حالی صورت می‌گیرد که سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران اخیرا ابراز امیدواری کرد که سفر «آبه» نخست وزیر ژاپن به تهران به کاهش تنش‌ها در منطقه منتهی شود. وی که با شبکه تلویزیونی ان‌اچ‌کی گفت‌وگو می‌کرد گفت: ژاپن احتمالا قادر باشد تا به آمریکایی‌ها شرایط کنونی را بفهماند.

گفتنی است آبه به همراه پدرش (وزیر خارجه پیشین ژاپن) در سال ۱۹۸۳ به ایران سفر کرده بود و سفرش به تهران در نودمین سالگرد برقراری روابط دیپلماتیک ایران و ژاپن انجام می‌شود.

محمدجواد ظریف ۲۶ اردیبهشت سال جاری در سفری دو روزه به توکیو که به دعوت همتای ژاپنی صورت گرفت با آبه نخست وزیر ژاپن دیدار کرد و آبه در دیدار ظریف بر عزم دولت این کشور برای حفظ و گسترش روابط دیرینه دو کشور تاکید کرد و برجام را دستاورد مهمی خواند که باید حفظ شود. نخست‌وزیر ژاپن همچنین نقش و جایگاه ایران را در ثبات و امنیت منطقه بسیار مهم و مثبت ارزیابی کرد.

وزیر امور خارجه ایران همچنین اخیرا در گفت وگویی با شبکه تلویزیونی العالم درباره سفر نخست وزیر ژاپن به ایران گفته بود: نخست وزیر ژاپن از طرف رئیس‌جمهور کشورمان دعوت شدند که سفری به ایران داشته باشند، در سفری که من هم به ژاپن داشتم گفت‌وگوهایی در زمینه حضور ایشان در ایران صورت گرفت، ما معتقدیم ژاپن شریک جمهوری اسلامی است و ما روابط بسیار قدیمی با این کشور داریم و این آمادگی را داریم که با ژاپنی ها در مورد موضوعات مختلف گفت‌‌وگو کنیم، مخصوصاً روابط دوجانبه و اینکه شراکت اقتصادی ما به عنوان یک تأمین کننده انرژی برای ژاپن که هیچ وقت دچار افت نشده است، ادامه پیدا کند.

آبه شینزو متولد ۲۱ سپتامبر ۱۹۵۴ از دسامبر ۲۰۱۲ نخست وزیر ژاپن است. او همچنین رهبر حزب لیبرال دموکرات است. آبه در بین نخست وزیران پس از جنگ جهانی دوم ژاپن سومین دوره طولانی تصدی را دارا بوده‌است. پارلمان ژاپن مهر ماه ۱۳۸۵ برای انتخاب نخست وزیر جدید تشکیل جلسه داد و آبه را به این سمت انتخاب کرد.

او سابقاً با کسب اکثریت آرا در دو مجلس نمایندگان ژاپن و مجلس مشاوران (مجلس اعلای دیت ژاپن) در روز سه‌شنبه ۲۶ سپتامبر ۲۰۰۶ به این سمت برگزیده شده بود. آبه جانشین «جونیچیرو کویزومی» شد که پس از پنج سال تصدی سمت نخست‌وزیری و رهبری حزب لیبرال دموکرات از این دو مقام کناره گرفته بود. کویزومی در روز ۱۲ سپتامبر ۲۰۰۷ و در پی رسوایی‌های مالی چند تن از اعضای کابینه و ناکامی حزب در انتخابات مجلس علیای این کشور از سمت نخست‌وزیری و ریاست حزب لیبرال دموکرات ژاپن اعلام استعفا کرد.

در ۲۶ سپتامبر ۲۰۱۲، آبه وزیر دفاع سابق را در انتخابات داخلی حزب لیبرال دموکرات شکست داد و سپس با یک پیروزی قاطع در انتخابات سرتاسری سال ۲۰۱۲ بار دیگر به نخست‌وزیری رسید. در سال ۲۰۱۴، آبه با پیروزی مجدد در انتخابات موفق به حفظ اکثریت دو سومی خود در پارلمان در ائتلاف با حزب کمیتوی نو شد. به دنبال برگزاری انتخابات زودهنگام در ژاپن و تشکیل پارلمان جدید، مجلس سفلای این کشور «آبه» سوم دی ماه ۱۳۹۳ مجددا به عنوان نخست وزیر تعیین کرد. آبه توانست با کسب ۳۲۸ رای از مجموع ۴۷۰ رای نمایندگان برای یک دور دیگر نخست وزیر ژاپن شود.

در حالی که این روزها سفر آبه به تهران تیتر اکثر رسانه‌هاست، ولی در چند سال گذشته نیز به کرات بحث این سفر مطرح بوده و علیرغم اینکه تاریخ‌هایی برای این سفر قید شده بود ولی بعد از مدتی اعلام شد که این سفر به تعویق افتاده است.

آخرین مورد به تیر ماه سال گذشته (1397)‌ برمی‌گردد. پس از آنکه در رسانه‌های ژاپنی خبری منتشر شد مبنی بر اینکه نخست وزیر ژاپن برنامه سفر تابستانی خود به ایران در اواسط ماه جولای و گفت‌وگو با حسن روحانی را لغو کرده، بهرام قاسمی سخنگوی وقت وزارت امور خارجه  به این خبر واکنش نشان داد و گفت: «هیچ گفت‌وگو و برنامه‌ای برای سفر نخست وزیر ژاپن به ایران وجود نداشته است که در شرایط کنونی بخواهد لغو شود و خبر منتشر شده توسط برخی خبرگزاری‌های ژاپنی از اساس نادرست و کذب محض است.»

قاسمی ضمن بسیار خوب توصیف کردن روابط دیرینه ایران و ژاپن افزود: ما از گسترش روابط با ژاپن به عنوان یک دوست و شریک قدیمی در همه سطوح استقبال می‌کنیم، اما سفری در آینده قابل پیش بینی در دستورکار نبوده است.

یک منبع آگاه در سفارت جمهوری اسلامی ایران در توکیو نیز پنجم مرداد ماه ۱۳۹۷ در مورد اخبار برخی رسانه‌ها مبنی بر لغو سفر شهریور ماه آبه نخست وزیر ژاپن به تهران، گفت: سفر آقای آبه به جمهوری اسلامی ایران همچنان در دستور کار قرار دارد و با در نظر گرفتن روند رو به رشد همکاری‌های دوجانبه، در فرصت مناسب صورت خواهد گرفت.

وی خاطرنشان کرد: تاریخ تقریبی اوایل شهریور ماه، از ابتدا گمانه‌زنی رسانه‌ای بوده و تاکنون زمان سفر قطعی نشده است.

بهرام قاسمی سخنگوی پیشین وزارت خارجه ۲۶ شهریور ۱۳۹۷ درباره سفر آبه نخست‌وزیر ژاپن به تهران با بیان اینکه پیش از این هم عنوان شد که چنین سفری در دستور کار دو کشور برای کوتاه مدت نبوده است، درباره دیدار آبه و روحانی در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل بیان کرد: با توجه به حضور رئیس جمهور ایران در نیویورک این احتمال وجود دارد که چنین دیداری صورت بگیرد.

پیش از این نیز آبه از تمایلش برای سفر به ایران در پاسخ به دعوت حسن روحانی سخن گفته بود.

«کوئیچی میزوشیما» معاون سخنگوی وزیر خارجه ژاپن مهر ۱۳۹۴ در خصوص سفر نخست‌وزیر این کشور به ایران گفته بود: از سوی آقای روحانی دعوت به عمل آمده، اما زمان دقیق آن مشخص نیست.

اسفند ماه ۱۳۹۴ نیز ایشین ریویو در مطلبی نوشت که دولت ژاپن تهران را مطلع کرده که  آبه نخست وزیر این کشور مایل است در سال ۲۰۱۶ به ایران سفر کند. براساس این گزارش، به دنبال رفع تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا علیه ایران، آبه به دنبال ابتکاراتی برای تقویت مناسبات سیاسی و اقتصادی بین توکیو و تهران است.

ابراهیم رحیم پور معاون پیشین وزیر خارجه اردیبهشت ۱۳۹۵ گفته بود که « آبه‌» نخست‌وزیر ژاپن شهریور ماه ۱۳۹۵ به تهران سفر می‌کند.

بعدا اعلام شد که این سفر به دلیل مشکلات داخلی ژاپن به زمان دیگری موکول شده و در همین خصوص رحیم‌پور معاون پیشین آسیا و اقیانوسیه وزارت خارجه در ۱۱ بهمن ۱۳۹۵ درباره سفر  آبه نخست وزیر ژاپن به تهران و اینکه آیا این سفر دیگر در دستور کار نیست؟ اظهار داشته بود: مشکلات داخلی ژاپن مانع شد که این سفر صورت نگیرد، ولی ایشان قصد داشت که این سفر انجام شود و این سفر هنوز در دستورکار است.

از سوی دیگر نشریه ژاپن تایمز با اشاره به سفر «ماسا هیکوکومورا» فرستاده ویژه نخست وزیر ژاپن در ۱۵ شهریور ۱۳۹۶ به تهران نوشت: کومورا در این دیدار نامه « آبه» نخست وزیر ژاپن را به روحانی تحویل داده است. آبه در این نامه برای سفر به ایران در «زمان مناسب» ابراز آمادگی کرده است.

آبه شینزو هم که اواخر شهریور ۱۳۹۶ در دیدار با روحانی در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک نسبت به سفر به ایران در آینده و در فرصت مناسب ابراز امیدواری کرده بود.

پس از آنکه حسن روحانی در خرداد ماه ۱۳۹۲ به عنوان رئیس دولت یازدهم انتخاب شد،  آبه در پیامی به وی تبریک گفت و روحانی شهریور ۱۳۹۲ در پاسخ به پیام تبریک آبه در پی انتخابش به عنوان رئیس جمهور دولت یازدهم، عنوان کرد: «تمایل دارم تا با همکاری جنابعالی، مسیر نوینی را در تعاملات دو کشور در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی پایه‌ریزی کنم.»

حسن روحانی رئیس جمهوری اسلامی ایران پس از آن در بهمن ۱۳۹۲ با آبه نخست وزیر ژاپن در چهل و چهارمین مجمع جهانی اقتصاد در داووس سوئیس دیدار کرد.

معصومه ابتکار معاون پیشین رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست که به دعوت رسمی ایشیهارا وزیر محیط زیست ژاپن به این کشور سفر کرده بود فروردین ۱۳۹۳ حامل پیام حسن روحانی رئیس جمهور برای نخست وزیر ژاپن بود.

روحانی دی ماه ۱۳۹۳ در پیامی انتخاب مجدد آبه به نخست وزیری ژاپن را به وی تبریک گفت و افزود: «امیدوارم روابط دوستانه بین جمهوری اسلامی ایران و ژاپن که خوشبختانه طی ماه‌های اخیر شاهد تحولات مثبتی بوده است، در دوره جدید نیز بیش از گذشته در جهت منافع مشترک دو کشور و حفظ صلح و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی توسعه یابد.»

حسن روحانی رئیس جمهور ایران مهر ماه ۱۳۹۳ در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک با آبه نخست وزیر ژاپن دیدار و گفت‌وگو کرد.

آبه ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۶ در پیامی به حسن روحانی انتخاب مجدد وی به ریاست جمهوری ایران را تبریک گفت. آبه در این پیام عنوان کرد: «اینجانب تاکنون چندین بار با جنابعالی گفت‌وگو و تبادل نظر کرده‌ام که طی آنها خواستار تلاش در جهت ایجاد روابط سازنده با جامعه بین‌الملل بوده‌ام و امیدوارم از این پس نیز در راستای برقراری صلح و شکوفایی در منطقه خاورمیانه نقش سازنده‌ای ایفا کنید. اینجانب مشتاق هستم با جنابعالی دست در دست در جهت توسعه هر چه بیشتر روابط فیمابین ژاپن و جمهوری اسلامی ایران تلاش کنم.»

روحانی و آبه شهریور ۱۳۹۶ در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک دیدار و گفت وگو کردند.آبه در این دیدار با حمایت مجدد از توافق برجام تصریح کرد: ایران محور خاورمیانه است و ما خواستار پایبندی همه طرف ها به برجام هستیم. نخست وزیر ژاپن در این دیدار ابراز امیدواری کرد که در آینده و فرصت مناسب به ایران سفر کند.

گفتنی است «آبه» که اردیبهشت ۱۳۹۷ برای دیدار با مقامات رژیم صهیونیستی و تشکیلات خودگردان به فلسطین اشغالی سفر کرده بود بر حمایت توکیو از برجام تأکید کرد. پس از خروج ترامپ از برجام، «تارو کونو» وزیر خارجه ژاپن مرداد ۱۳۹۷ در حاشیه نشست آسه‌آن در دیدار با ظریف گفته بود که توکیو از تلاش‌های ایران برای ادامه اجرای برجام بعد از خروج آمریکا، حمایت می‌کند.

روحانی و آبه مهر ماه ۱۳۹۷ نیز در حاشیه هفتاد و سومین مجمع عمومی سازمان ملل متحد دیدار کردند.

«فومیو کیشیدا» وزیر خارجه پیشین ژاپن آبان ۱۳۹۲ و در حالی که ظریف در ژنو مشغول مذاکرات هسته ای بود، پس از چهار و نیم سال از آخرین سفر یک وزیر خارجه ژاپن به تهران آمد و با حسن روحانی رئیس جمهور و علی لاریجانی رئیس مجلس دیدار کرد و در دقیقه ۹۰ با همتای ایرانی‌اش در پاویون جمهوری فرودگاه مهرآباد به گفت وگو پرداخت.

فومیو کیشیدا وزیر خارجه ژاپن برای دومین بار در مهر ماه ۱۳۹۴ به منظور انجام سفری ۲ روزه و به همراه تعدادی از صاحبان شرکت‌های مهم ژاپنی به تهران آمد.وزیر خارجه ژاپن در دیدار با ظریف با تأکید بر گسترش همکاری‌های ایران و ژاپن در زمینه‌های مختلف گفت: شرایط پس از تحریم زمینه را برای همکاری بیشتر در ابعاد مختلف به ویژه همکاری‌های اقتصادی فراهم خواهد کرد.

ظریف هم اسفند ۱۳۹۲ سفری به توکیو داشت و با آبه دیدار کرد و در این دیدار روند مناسبات تهران - توکیو مورد گفت‌وگو و تبادل نظر طرفین قرار گرفت.نخست‌وزیر ژاپن در این دیدار با ابراز امیدواری نسبت به گسترش مناسبات، مراتب استقبال و علاقه مندی کشورش را برای تقویت همکاری‌های دوجانبه اعلام کرد.

وزیر خارجه ایران همچنین آذر ۱۳۹۵ در سفر به سه کشور در جنوب و شرق آسیا (هند، چین و ژاپن) و در مقصد سوم این سفر دیداری دو روزه از توکیو داشت و با نخست وزیر و وزیر خارجه ژاپن دیدار کرده بود.

وزرای خارجه ایران و ژاپن پس از خروج ترامپ از برجام در مرداد ۱۳۹۷ در حاشیه نشست آسه‌آن در سنگاپور با یکدیگر دیدار کردند و وزیر خارجه ژاپن بر حمایت از برجام علیرغم خروج آمریکا تأکید کرده بود. 

آخرین سفر ظریف به توکیو هم به ۲۶ اردیبهشت سال جاری (۱۳۹۸) باز می‌گردد و وزیر خارجه ایران در ادامه سفرش به چند کشور آسیایی و پس از پکن وارد توکیو شد و با «تارو کونو» همتای ژاپنی و آبه نخست وزیر ژاپن ملاقات کرد.