تازه ترین مطالبات رهبری از دانشگاهیان؛
رهبر معظم انقلاب خطاب به دانشگاهیان درباره پروژه ۲۰۴۰ دانشگاه استنفورد هشدار دادند و تأکید کردند که موفقیت‌های عظیم علمی دانشگاه‌ها در معرض دید قرار بگیرد.
به گزارش پایداری ملی، در این گزارش مهمترین توصیه‌ها و مطالبات رهبری را خطاب به دانشگاهیان را مرور می‌کنیم.
بخش اول دیدار دانشجویان؛ مطالبات از دانشجویان
۱) کتاب خوانی در مجموعه‌های دانشجویی رواج یابد
ایشان در جمع دانشجویان بر رواج کتاب خوانی در مجموعه‌های دانشجویی تاکید و خاطرنشان کردند: «طبق گزارشی که به من دادند، یک توصیه‌ای که ما همیشه می‌کردیم، [یعنی] مسئله کتاب‌خوانی و نهضت کتاب‌خوانی خیلی در بین مجموعه‌های دانشجویی رواج مطلوب را نداشته. من این را باز هم تأکید می‌کنم: شما احتیاج دارید بخوانید، احتیاج دارید بدانید. شما نهضت کتاب‌خوانی باید راه بیندازید، واقعاً کتاب بخوانید، مطالعه کنید.»
ر هبری با اشاره به بیانیه گام دوم انقلاب افزودند: «باید یک حرکت عمومی در کشور راه بیفتد؛ البتّه این حرکت وجود دارد منتها بایستی انضباط پیدا کند، سرعت پیدا کند و پیشرفتش به سمت آن چشم‌انداز محسوس باشد. این حرکت طبعاً با محوریت جوان متعهد است؛ جوان‌های متعهد، محور این حرکتند. منتها وقتی من می گویم جوان، منظورم صرفاً جوان دهه بیستی نیست؛ نه، سی‌ساله، سی‌وپنج‌ساله، چهل‌ساله، اینها هم جوانند، یعنی اینها هم می‌توانند در همین عرصه نقش‌آفرینی کنند، می‌توانند کار کنند؛ اینها هستند که اگر متعهد باشند می‌توانند در نظام مدیریت کشور یک تحول عظیمی را به وجود بیاورند.»
۲) یک حرکتِ عمومیِ معقول و منضبط در مسیر گام دوم انقلاب
ایشان فرایند ورود جوانان به این حرکت عمومی را ترسیم کردند. «یک حرکتِ عمومی ِ معقول و منضبط -منضبط! وقتی میگوییم منضبط، یعنی حرکت، غوغاسالارانه و بَلبشویی و مانند اینها نباشد؛ گاهی حرکت‌های عمومی با بلبشو و غوغاسالاری و مانند اینها همراه است؛ آنها ارزشی ندارد- و صحیح و منتظم و عقلایی اگر بخواهد انجام بگیرد، به چند چیز نیاز دارد:
اوّلاً نیاز دارد به اینکه از صحنه یک شناختی وجود داشته باشد؛ یعنی این کسانی که این حرکت را انجام می‌دهند یا محور این حرکتند یا لااقل تحریک‌کننده این حرکتند، بایستی صحنه را درست بشناسند، عناصر درگیر در این صحنه را بشناسند.
یک عنصر دیگری که لازم است برای این حرکت، این است که این حرکت باید یک جهت‌گیری مشخصی داشته باشد؛ یک جهت‌گیری منطقی و قابل قبول که در حرکت عمومی ملّت ایران که ما داریم پیشنهاد می‌کنیم و مطرح می‌کنیم، این جهت‌گیری، جهت‌گیری به سمت جامعه اسلامی یا تمدن اسلامی است؛ یعنی می‌خواهیم برویم به سمت تشکیل یک جامعه اسلامی؛ و حرکت عمومی، ما را باید به اینجا و در نهایت به یک تمدن پیشرفته اسلامی برساند.
عنصر سومی که [این حرکت] نیاز دارد، این است که یک عامل امیدبخشی باید وجود داشته باشد، یک نقطه روشنی باید وجود داشته باشد. در هر حرکتی اگر چنانچه این نقطه روشن، این نقطه امیدبخش وجود نداشته باشد، حرکت پیش نمی‌رود. این خوشبختانه در کشور ما، برای جامعه ما، برای مردم ما، کاملاً در دسترس است؛ نقطه روشن عبارت است از ظرفیت‌های ملی‌ای که ما اینها را شناخته‌ایم.
عنصر چهارم این است که بالاخره در هر برهه‌ای راهکارهای عملی لازم است. در هر برهه‌ای از زمان راهکارهای عملی مورد نیاز است. برای یک حرکت عمومی این چهار عنصر نیاز است، تبیین اینها نیاز دارد به ذهن فعال و زبان گویا؛ منتها مسئله راهکارهای عملی، احتیاج دارد به هدایت، تمرکز، پیگیری، فعالیت پی‌درپی و لحظه‌به‌لحظه برای اینکه بتواند این کاروان عظیم جامعه را و مهم‌تر از همه جوان‌های جامعه را به پیش ببرد.
ایشان تمرکز، ایجاد برنامه کار، پیدا کردن راهکار، ارائه راهکار، برنامه‌ریزی را وظیفه جریان‌های حلقه‌های میانی دانستند و تاکید کردند: «ما نخبه‌های فکری در زمینه‌های گوناگونِ مورد نیاز در میان جوانان، در میان مسئولین خودمان داریم. اینها می‌توانند بنشینند برنامه‌ریزی کنند و هدایت کنند. تشکل‌های دانشجویی از این قبیلند، مجموعه‌های باتجربه و فعال در زمینه‌های فرهنگی و فکری و مانند اینها از این قبیلند و هر که هم در این زمینه‌ها فعّال‌تر باشد، مؤثرتر است؛ یعنی زمام کار دست کسانی است که فعالیت کنند؛ تنبلی و بی‌حالی و کسالت و مانند اینها به درد نمی‌خورد.»
۳) تشکیل کارگروه‌های فرهنگی و سیاسی
رهبر انقلاب نمونه‌هایی از کارهایی که می‌تواند نسل جوان را در نقش و شأن محور بودنِ حرکت عمومی جامعه کمک کند و ظرفیت لازم را به آنها بدهد را یکی تشکیل کارگروه‌های فرهنگی، مجموعه‌های فعال در زمینه‌های فرهنگی، تشکیل گروه‌های فعالیت سیاسی و نه حزب‌بازی، تشکیل میزگردها و کرسی‌های آزاداندیشی در دانشگاه‌ها، برشمردند و تاکید کردند همه این حرکت‌ها باید منضبط باشد.
۴) تشکیل گروه‌های نهضتی دانشجویی در ارتباط با مسائل بین‌الملل و مسائل جهان
ایشان درباره فعالیت دانشجویان در عرصه‌های بین المللی نیز یادآور شدند: یک راهکار دیگر تشکیل گروه‌های نهضتی در ارتباط با مسائل بین‌الملل و مسائل جهان [است]. یعنی فعال شدن در زمینه مسائل جهان اسلام. گروه‌هایی تشکیل بشوند و این کارها را دنبال بکنند: مسائل غزه، مسائل فلسطین، مسئله یمن، مسئله بحرین، مسائل مربوط به مسلمان‌های میانمار، مسائل مربوط به مسلمان‌های اروپا، مسئله حوادثی که در بعضی از کشورها [پیش آمده]؛ مثلاً حوادث پاریس قابل بررسی است، قابل مطالعه است، قابل فعال شدن است، یعنی در رابطه با این حوادث و حوادث منطقه یک مجموعه دانشجویی می‌تواند فعال بشود؛ این هم یکی از راهکارها است.
۵) همکاری با مراکز علمی و دانش بنیان
مقام معظم رهبری یک راهکار دیگر مشارکت دانشجویان در حرکت عمومی به سمت چشم انداز را تشکیل گروه‌های علمی و همکاری با مراکز علمی و همچنین همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان و کار اقتصادی و کارهای خدماتی از جمله کارهای گروه‌های جهادی دانستند و افزودند: هر چه اینها توسعه پیدا کند و تقویت بشود و جهت‌دارتر و هدف‌دارتر بشود بهتر است؛ اینها تقویت جسم و روح و ایجاد آن حرکت عمومی است.
۶) خودجوش باشید و منتظر این نباشید که شما را به کار وادار کنند
رهبر معظم انقلاب بر این نکته تاکید کردند که کارها باید به وسیله جوان‌ها برنامه‌ریزی شود تا نسل جوان متعهد به عرصه مدیریت کشور کشانده شوند و حرکت عمومی کشور استمرار و سرعت پیدا کند.
ایشان به دانشجویان تاکید کردند: «خودجوش باشید، باید خودکار باشید، باید منتظر این نباشید که شما را به کار وادار کنند؛ بخصوص جوان‌هایی که مثلاً مربوط به تشکل‌های گوناگون دانشجویی هستند. باید خودکار حرکت کنید.»
۱) کتاب خوانی در مجموعه‌های دانشجویی رواج یابد
ایشان در جمع دانشجویان بر رواج کتاب خوانی در مجموعه‌های دانشجویی تاکید و خاطرنشان کردند: «طبق گزارشی که به من دادند، یک توصیه‌ای که ما همیشه می‌کردیم، [یعنی] مسئله کتاب‌خوانی و نهضت کتاب‌خوانی خیلی در بین مجموعه‌های دانشجویی رواج مطلوب را نداشته. من این را باز هم تأکید می‌کنم: شما احتیاج دارید بخوانید، احتیاج دارید بدانید. شما نهضت کتاب‌خوانی باید راه بیندازید، واقعاً کتاب بخوانید، مطالعه کنید.»
ر هبری با اشاره به بیانیه گام دوم انقلاب افزودند: «باید یک حرکت عمومی در کشور راه بیفتد؛ البتّه این حرکت وجود دارد منتها بایستی انضباط پیدا کند، سرعت پیدا کند و پیشرفتش به سمت آن چشم‌انداز محسوس باشد. این حرکت طبعاً با محوریت جوان متعهد است؛ جوان‌های متعهد، محور این حرکتند. منتها وقتی من می گویم جوان، منظورم صرفاً جوان دهه بیستی نیست؛ نه، سی‌ساله، سی‌وپنج‌ساله، چهل‌ساله، اینها هم جوانند، یعنی اینها هم می‌توانند در همین عرصه نقش‌آفرینی کنند، می‌توانند کار کنند؛ اینها هستند که اگر متعهد باشند می‌توانند در نظام مدیریت کشور یک تحول عظیمی را به وجود بیاورند.»
۲) یک حرکتِ عمومیِ معقول و منضبط در مسیر گام دوم انقلاب
ایشان فرایند ورود جوانان به این حرکت عمومی را ترسیم کردند. «یک حرکتِ عمومی ِ معقول و منضبط -منضبط! وقتی میگوییم منضبط، یعنی حرکت، غوغاسالارانه و بَلبشویی و مانند اینها نباشد؛ گاهی حرکت‌های عمومی با بلبشو و غوغاسالاری و مانند اینها همراه است؛ آنها ارزشی ندارد- و صحیح و منتظم و عقلایی اگر بخواهد انجام بگیرد، به چند چیز نیاز دارد:
اوّلاً نیاز دارد به اینکه از صحنه یک شناختی وجود داشته باشد؛ یعنی این کسانی که این حرکت را انجام می‌دهند یا محور این حرکتند یا لااقل تحریک‌کننده این حرکتند، بایستی صحنه را درست بشناسند، عناصر درگیر در این صحنه را بشناسند.
یک عنصر دیگری که لازم است برای این حرکت، این است که این حرکت باید یک جهت‌گیری مشخصی داشته باشد؛ یک جهت‌گیری منطقی و قابل قبول که در حرکت عمومی ملّت ایران که ما داریم پیشنهاد می‌کنیم و مطرح می‌کنیم، این جهت‌گیری، جهت‌گیری به سمت جامعه اسلامی یا تمدن اسلامی است؛ یعنی می‌خواهیم برویم به سمت تشکیل یک جامعه اسلامی؛ و حرکت عمومی، ما را باید به اینجا و در نهایت به یک تمدن پیشرفته اسلامی برساند.
عنصر سومی که [این حرکت] نیاز دارد، این است که یک عامل امیدبخشی باید وجود داشته باشد، یک نقطه روشنی باید وجود داشته باشد. در هر حرکتی اگر چنانچه این نقطه روشن، این نقطه امیدبخش وجود نداشته باشد، حرکت پیش نمی‌رود. این خوشبختانه در کشور ما، برای جامعه ما، برای مردم ما، کاملاً در دسترس است؛ نقطه روشن عبارت است از ظرفیت‌های ملی‌ای که ما اینها را شناخته‌ایم.
عنصر چهارم این است که بالاخره در هر برهه‌ای راهکارهای عملی لازم است. در هر برهه‌ای از زمان راهکارهای عملی مورد نیاز است. برای یک حرکت عمومی این چهار عنصر نیاز است، تبیین اینها نیاز دارد به ذهن فعال و زبان گویا؛ منتها مسئله راهکارهای عملی، احتیاج دارد به هدایت، تمرکز، پیگیری، فعالیت پی‌درپی و لحظه‌به‌لحظه برای اینکه بتواند این کاروان عظیم جامعه را و مهم‌تر از همه جوان‌های جامعه را به پیش ببرد.
ایشان تمرکز، ایجاد برنامه کار، پیدا کردن راهکار، ارائه راهکار، برنامه‌ریزی را وظیفه جریان‌های حلقه‌های میانی دانستند و تاکید کردند: «ما نخبه‌های فکری در زمینه‌های گوناگونِ مورد نیاز در میان جوانان، در میان مسئولین خودمان داریم. اینها می‌توانند بنشینند برنامه‌ریزی کنند و هدایت کنند. تشکل‌های دانشجویی از این قبیلند، مجموعه‌های باتجربه و فعال در زمینه‌های فرهنگی و فکری و مانند اینها از این قبیلند و هر که هم در این زمینه‌ها فعّال‌تر باشد، مؤثرتر است؛ یعنی زمام کار دست کسانی است که فعالیت کنند؛ تنبلی و بی‌حالی و کسالت و مانند اینها به درد نمی‌خورد.»
۳) تشکیل کارگروه‌های فرهنگی و سیاسی
رهبر انقلاب نمونه‌هایی از کارهایی که می‌تواند نسل جوان را در نقش و شأن محور بودنِ حرکت عمومی جامعه کمک کند و ظرفیت لازم را به آنها بدهد را یکی تشکیل کارگروه‌های فرهنگی، مجموعه‌های فعال در زمینه‌های فرهنگی، تشکیل گروه‌های فعالیت سیاسی و نه حزب‌بازی، تشکیل میزگردها و کرسی‌های آزاداندیشی در دانشگاه‌ها، برشمردند و تاکید کردند همه این حرکت‌ها باید منضبط باشد.
۴) تشکیل گروه‌های نهضتی دانشجویی در ارتباط با مسائل بین‌الملل و مسائل جهان
ایشان درباره فعالیت دانشجویان در عرصه‌های بین المللی نیز یادآور شدند: یک راهکار دیگر تشکیل گروه‌های نهضتی در ارتباط با مسائل بین‌الملل و مسائل جهان [است]. یعنی فعال شدن در زمینه مسائل جهان اسلام. گروه‌هایی تشکیل بشوند و این کارها را دنبال بکنند: مسائل غزه، مسائل فلسطین، مسئله یمن، مسئله بحرین، مسائل مربوط به مسلمان‌های میانمار، مسائل مربوط به مسلمان‌های اروپا، مسئله حوادثی که در بعضی از کشورها [پیش آمده]؛ مثلاً حوادث پاریس قابل بررسی است، قابل مطالعه است، قابل فعال شدن است، یعنی در رابطه با این حوادث و حوادث منطقه یک مجموعه دانشجویی می‌تواند فعال بشود؛ این هم یکی از راهکارها است.
۵) همکاری با مراکز علمی و دانش بنیان
مقام معظم رهبری یک راهکار دیگر مشارکت دانشجویان در حرکت عمومی به سمت چشم انداز را تشکیل گروه‌های علمی و همکاری با مراکز علمی و همچنین همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان و کار اقتصادی و کارهای خدماتی از جمله کارهای گروه‌های جهادی دانستند و افزودند: هر چه اینها توسعه پیدا کند و تقویت بشود و جهت‌دارتر و هدف‌دارتر بشود بهتر است؛ اینها تقویت جسم و روح و ایجاد آن حرکت عمومی است.
۶) خودجوش باشید و منتظر این نباشید که شما را به کار وادار کنند
رهبر معظم انقلاب بر این نکته تاکید کردند که کارها باید به وسیله جوان‌ها برنامه‌ریزی شود تا نسل جوان متعهد به عرصه مدیریت کشور کشانده شوند و حرکت عمومی کشور استمرار و سرعت پیدا کند.
ایشان به دانشجویان تاکید کردند: «خودجوش باشید، باید خودکار باشید، باید منتظر این نباشید که شما را به کار وادار کنند؛ بخصوص جوان‌هایی که مثلاً مربوط به تشکل‌های گوناگون دانشجویی هستند. باید خودکار حرکت کنید.»
بخش دوم دیدار اساتید دانشگاه؛ مطالبات از اساتید و مسئولان آموزش عالی
۱) هشدار درباره برنامه ۲۰۴۰ دانشگاه استانفورد
مقام معظم رهبری به دانشگاهیان درباره برنامه ۲۰۴۰ دانشگاه استانفورد هشدار دادند و تاکید کردند: «پیشرفت های دانشگاهی به معنای واقعی کلمه چشمگیر است؛ این را نبایستی مورد غفلت قرار داد. اینکه من تأکید می‌کنم روی این قضیه، به خاطر جریانی است که راه افتاده، نه فقط در ایران [بلکه] در دنیا، برای کوچک کردن، سبک کردن و بی‌ارزش نشان دادن حرکت عظیم علمی کشور؛ الان در دنیا دارد روی این کار می‌شود؛ پول خرج می‌کنند، برنامه‌ریزی می‌کنند؛ یک نمونه‌اش این برنامه ۲۰۴۰ دانشگاه استنفورد است درباره ایران در ۲۰۴۰، [سال] ۲۰۴۰ و زیر سوال بردن پیشرفت‌های علمی کشور و کارهای مهم دانشگاهی کشور؛ که در اینجا هم کسانی هستند که با آنها هم‌صدایی می‌کنند، برای گُل زدن آنها بهشان پاس می‌دهند؛ اینجا هم از این کارها انجام می‌گیرد.»
«بنده اصرار دارم تأکید کنم که به هیچ وجه این حرکت مرکب از خباثت و خیانت، درست نیست؛ دانشگاه به معنای واقعی کلمه پیشرفت‌های زیادی داشته، کار بزرگی شده در کشور. حالا اگر بخواهیم با دانشگاه قبل از انقلاب مقایسه کنیم که اصلاً زمین تا آسمان فاصله است؛ دانشگاه پیش از انقلاب، دانشگاه بود منتها ضعیف، بی‌اثر در مسائل دنیا، در حوزه علم در بین‌الملل و بی نام و نشان، محتاج و وابسته به دیگران -که [برای] خدمات آموزشی و علمی بایستی خیلی اوقات از خارجی‌ها، از غربی‌ها استفاده می‌شد- آنکه اصلاً قابل ذکر نیست»
دانشگاه به معنای واقعی کلمه پیشرفت کرده است
«لکن حتی دانشگاه امروز با دانشگاه ۲۰ سال قبل و ۲۵ سال قبل و ۳۰ سال قبل هم تفاوت‌های چشمگیری دارد؛ امروز دانشگاه به معنای واقعی کلمه پیشرفت کرده. به اذعان مراکز رتبه‌بندی بین‌المللی جهانی، تعداد زیاد و قابل توجهی از دانشگاه‌های ما جزو دانشگاه‌های برجسته دنیا محسوب می‌شوند. ما امروز چهارده میلیون دانش‌آموخته دانشگاه‌ها داریم در کشور؛ چهارده میلیون رقم خیلی بالایی است! همین الان پنج درصد بلکه اندکی بیشتر از پنج درصدِ کل جمعیت کشور، دانشجو داریم که در دانشگاه‌ها مشغول تحصیلند؛ رقم بالایی است.»
۲) لزوم شتاب در حرکت علمی
رهبر معظم انقلاب درباره لزوم شتاب در حرکت علمی فرمودند: «ما در جای شایسته خود در میدان علم نیستیم؛ ما در این «گام دوّم» باید به نقطه اوج برسیم. یکی از دوستان الان گفتند «کشور از لحاظ علمی پیشرفت نمی‌خواهد، جهش می‌خواهد»؛ درست است، احتیاج داریم به جهش و این البته کاملاً ممکن است، یعنی یک خواسته دست‌نیافتنی نیست. البته پُررنج است، رنج دارد، زحمت دارد لکن شیرین است، رنج شیرینی [است]»
۳) افزایش کیفیت تحصیلی
ایشان در ادامه مطالباتی را در زمینه دانشگاه و علم و فناوری بیان کردند: «یک مسئله، مسئله کیفیت تحصیلی است که باید حتماً پیشرفت کند. این منافات ندارد با آن حرفی که گفتم «سطح ما از لحاظ کیفیت علمی بالا است»؛ نه، الان در دانشگاه‌های ما مدرک‌هایی وجود دارد که نمی‌تواند حاکی از عمق علمی باشد، یعنی ارزش علمی بالایی ندارد اما ارزش رسمی و مدیریتی بالایی دارد؛ یعنی وقتی که این مدرک را کسی داشته باشد، از لحاظ رسمی، از لحاظ پیدا کردن کار و مانند اینها دارای ارزش است، در حالی که عمق علمی در این مدرک ملاحظه نشده و وجود ندارد.»
۴) دانشگاه را درگیر مسائل اجتماعی کنید
«سعی کنید دانشگاه را درگیر مسائل اجتماعی کنید؛ البته خواهم گفت که دستگاه‌های مختلف باید از دانشگاه کمک بخواهند، راهنمایی بخواهند، کار بخواهند و دانشگاه به آنها کمک کند، لکن آن، رابطه بین دستگاه‌ها و دانشگاه است، و این حرف که حالا می زنیم، رابطه بین مردم و دانشگاه‌ها است با مسائل جامعه. مثلاً فرض کنید ما در مورد آسیب‌های اجتماعی جلسه تشکیل دادیم. الان شاید حدود دو سه سال است که هر چند وقت یک بار جلسات منظّمی تشکیل می‌شود که خود بنده شرکت می‌کنم، مسئولین اصلی کشور هم شرکت می‌کنند، درباره آسیب‌های اجتماعی مثل اعتیاد، مثل طلاق، مثل حاشیه‌نشینی و از این قبیل در این جلسات بحث می‌شود، تصمیم‌گیری می‌شود، کارهای خوبی هم انجام گرفته، پیشرفت‌های خوبی هم شده؛ اینها مسائل جامعه ما است. دانشگاه چه نقشی در این مسائل ایفا می‌کند؟»
«دانشگاه‌ها و بخصوص اساتید باید با [مسائل] مردم [ارتباط داشته باشند؛] راهش چیست؟ چه جوری اساتید می‌توانند با مسائل جامعه ارتباط برقرار کنند؟ این موضوعی است که هیچ لزومی ندارد کسی از خارج دانشگاه این را معین بکند یا بنده مثلاً یک نکته‌ای در این زمینه بگویم؛ این، کار خود دانشگاه است. در خود دانشگاه، اساتید، مجموعه‌ها، گروه‌های علمی، جوامع علمی دانشگاهی بنشینند فکر کنند، ببینند نوع ارتباط اساتید با مسائل جامعه، با مشکلات جامعه چگونه باید باشد، راهش چیست. اگر این [طور] نشد و اساتید از جامعه منزوی شدند، آن وقت این خواسته که دانشگاه بتواند مشکلات جامعه را حل کند، دست‌نیافتنی خواهد شد. اساتید نباید از جامعه منزوی باشند؛ [مثل] همان بلایی که بر سر روشنفکریِ کشور ما آمد.»
۵) شرط اساسی برای پیشرفت امید است
«یک شرط اساسی برای پیشرفت عبارت است از امید. امروز یک جریانی در داخل کشور و خارج کشور وجود دارد برای دمیدن روح یأس به جای دمیدن روح امید -که در اوّل صحبت اشاره کردم که در خارج می‌نشینند، راجع به مسائل ایران بحث می‌کنند، و استنتاج شأن با تحلیل‌های مغرضانه و خبرهای بعضاً دروغ -یعنی خبرهای خلاف واقع- این است که در ایران حرکت علمی پیشرفتی ندارد و امیدی هم به پیشرفت آن نیست- یأس‌آفرینی.»
۶) پرهیز از یأس آفرینی در فضای دانشگاهی و علمی
«موفقیت‌ها را طبعاً نادیده می‌گیرند و این روی دانشجو اثر می‌گذارد؛ این جریانِ یأس‌آفرین در ذهن دانشجو اثر می‌گذارد؛ وقتی او مأیوس شد، کار نمی‌کند. اگر چنانچه نخبه‌ای باشد -حالا تعداد اندکی این جور هستند- و توانایی داشته باشد، امکانات داشته باشد، می‌گذارد می‌رود خارج، به عقبش هم نگاه نمی‌کند. ولیکن اکثر، این امکانات را ندارند؛ [لذا] مأیوس می‌شوند و دنبال یک مدرک دارای ارزش رسمی ولو بدون محتوای علمی می‌افتند برای اینکه یک شغلی پیدا کنند و یک کاری پیدا کنند؛ پیشرفت علمی پیش نمی‌آید. یأس این [جور] است؛ روی دانشجو اثر می‌گذارد»
«گزارش می‌رسد که مثلاً سر کلاس یا در برخورد با مجموعه دانشجویی یأس آور حرف میزند، واقعاً تعجب می‌کنم که چطور اینها موفقیت‌های کشور را ندیده می‌گیرند! این پیشرفت عظیم علمی، این حرکت علمی‌ای که بخصوص در دو دهه‌ی اخیر -در حدود هفده هجده سال اخیر، از اوایل دهه ۸۰- در کشور به وجود آمده و سهم ایران را در تولید علم در دنیا چقدر بالا برده، و توانایی‌های عملی را جلوی چشم همه قرار داده، می‌بینند، در عین حال آن دمدمه و وسوسه یأس‌آفرین در آنها اثر می‌گذارد! [این] مایه تعجب است.»
۷) موفقیت‌های عظیم علمی دانشگاه‌ها در معرض دید قرار بگیرد
«این اظهارات مراکز علم سنجی دنیا است که یک وقتی گفتند که سرعت حرکت پیشرفت ایران در علم، سیزده برابر متوسط دنیا است. این چیز خیلی مهمی است: شتاب پیشرفت علم ی، سیزده برابرِ متوسط عالم است. رتبه‌های علمی بالا را انسان ملاحظه می‌کند در یک بخش‌هایی که در رتبه‌های تک‌عددی - [مثلاً] در رتبه چهارم، پنجم، ششم- در بعضی‌ها هم در مجموع، در رتبه شانزدهم، پانزدهم در دنیا؛ این خیلی مهم است؛ این را نمی‌بینند، این موفقیت‌ها را مشاهده نمی‌کنند.
لذاست که یکی از عرایض ما این است: جوری برنامه‌ریزی بشود که موفقیت‌های عظیم علمی دانشگاه‌ها در معرض دید قرار بگیرد، همه ببینند؛ این گشت و گذار علمی برای استاد و برای دانشجو یک برنامه‌ای باشد که اصلاً در بخش‌های مختلف، گشت و گذار علمی کنند؛ پیشرفت‌های علمی را بروند ببینند، مشاهده کنند. فرض کنید مثل نمایشگاه کالاهای فلان صنعت که می‌گذارند، همه می‌روند می‌بینند آشنا می‌شوند، پیشرفت‌های علمی را معرّفی کنند تا همه ببینند، و مشخّص کنند که از کِی این اتفاق افتاده؛ در چه سال‌هایی، در چه مدتی این پیشرفت‌ها اتفاق افتاده است تا امید به وجود بیاید.»
رهبر معظم انقلاب همچنین بر موضوع علم نافع تاکید دوباره کردند.
۸) تأکید مجدد بر علم نافع
گفتیم «علم نافع» هم یعنی علمی که مسائل کشور را حل می‌کند؛ حل مسائل کشور، علمِ نافع است. یعنی با مسائل گوناگونی که در کشور وجود دارد، مواجهه علمی بشود؛ فقط هم مسئله ما، مسئله صنعت نیست. بله، ارتباط صنعت و دانشگاه یک نقطه خاص و مهمی بود که ما خیلی [وقت] پیش روی آن تکیه کردیم -که من با رئیس‌جمهور وقت صحبت کردم و این معاونت علمی اساساً از آن وقت به وجود آمد که بین صنعت و دانشگاه یک ارتباط علمی برقرار بشود- این مربوط به صنعت بود، لکن مخصوص صنعت نیست. در بخش‌های مختلف و گوناگون، ما نقاط کور داریم؛ حالا مثلاً در مسائل اقتصادی، بیماری‌های مُزمنی داریم»
۹) راهکار علمی مشکلات اقتصادی و تحریم در دانشگاه بررسی شود
«صحبت کردیم که دستگاه‌های مختلف، نیازهای علمی خودشان را فهرست کنند؛ خوشبختانه وزارت صنعت فهرست کرد، ارائه کرد، در رسانه‌ی ملّی هم ارائه شد. خیلی خب، حالا الان وزارت صنعت می‌گوید من این معضلات را دارم، این اشکالات را دارم، این نیازها را دارم؛ دانشگاه باید وارد بشود؛ شما هم عرضه کنید؛ وزارت علوم با یک مدیریت درست این قضیه را جمع و جور کند و مشخص کند که در قبال این درخواستِ کمکِ وزارت صنعت، دانشگاه چه کار می‌تواند بکند؛ هم برای صنعت مفید است، هم برای دانشگاه مفید است. به هر حال، این علمِ نافع است که عرض کردیم»
۱۰) گرایش به دانش‌های علوم پایه بیشتر شود
مقام معظم رهبری در زمینه تحقیقات عمیق و بلند مدت نیز نکاتی را برشمردند و خاطرنشان کردند: «خب این را گفته‌ایم، الان هم عرض می‌کنیم، تکرار هم می‌کنیم، روی آن هم اصرار می‌کنیم، منتها در کنار این بایستی به تحقیقات عمیق و بلندمدت هم توجه کرد. کارهای مهمّی وجود دارد که سود نقد ندارد، دستاورد نزدیک ندارد، اما جاده و بستر پیشرفت علمی کشور است؛ یعنی بایستی به دانشمند این فرصت را داد، این اجازه را داد که بلندپروازی کند؛ در مسائل علمی، تحقیقات عمیق و بنیانی برایش مطرح باشد و آنها را دنبال بکند. بنابراین دو جریان وجود دارد، یعنی علم نافع که ما می‌گوئیم، صرفاً دانشی نیست که جنبه کاربردی نقد دارد بلکه یکی‌اش این است؛ یک جریان هم کارهای مهم و اساسی است.»
«بحث علوم پایه خیلی مهم است منتها چون دستاوردِ نقدِ حاضر و آماده‌ای برایش وجود ندارد، گرایش به آن در بین دانشجوها و کسانی که رشته انتخاب می‌کنند، کم است. باید ترتیبی داده بشود که گرایش به این دانش‌های علوم پایه یک گرایش بهتری، و گرم‌تری از سوی دانشجویان باشد. و علوم پایه، هم نیاز دارد به سرمایه‌گذاری دولت -چون متأسفانه دولت‌ها هم وقتی مشکل مالی پیدا می‌کنند، جزو اولین جاهایی که در بودجه حذف می‌شود آمدند به من گفتند که بودجه بخش‌های علمی را امسال پنجاه درصد کم کرده‌اند؛ خب یعنی پنجاه درصد از فعالیت علمی کشور بایستی متوقف بشود- دولت باید کمک بکند، هم خود صاحب‌نظران و دانشمندان باید کمک کنند، هم آموزش و پرورش در این زمینه وظیفه دارد؛ هدایت تحصیلی باید انجام بگیرد از طرف آموزش و پرورش؛ جوری این جوان را حرکت بدهند و هدایت تحصیلی بکنند که به سمت علوم پایه و مانند اینها حرکت بکند.»
۱۱) مدیریت آموزش عالی دانشگاه‌ها را ارزیابی کند
«یک نکته دیگر، مسئله ارزیابی و رتبه‌بندی دانشگاه‌ها است که این را ما قبلاً هم گفته‌ایم که مخاطب این حرف، دستگاه‌های مدیریتی آموزش عالی هستند؛ یعنی وزارت علوم و وزارت بهداشت و شورای عالی انقلاب فرهنگی و دستگاه‌های گوناگون مدیریتی، مخاطبِ این کارند. بایستی ما دانشگاه‌هایمان را، هم ارزیابی کنیم، رده‌بندی کنیم، امتیازدهی کنیم، مزیت‌های دانشگاه‌ها را مشخص بکنیم -البته یکی از این مزیت‌ها جنبه‌های فرهنگی است که بعد یک اشاره‌ای خواهم کرد- [تا رتبه‌شان] معلوم بشود و این، رقابت مثبت بین دانشگاه‌ها را شکل بدهد- [هم رتبه‌بندی و] هم ارزیابی کنیم؛ مثلاً فرض بفرمائید بگوییم کارِ این دانشگاه رتبه بالایی داشته، پیشرفت خوبی داشته، به دانشگاه‌ها نمره بدهیم؛ این از جمله کارهایی است که در مدیریت‌های آموزش عالی به نظر من لازم است انجام بگیرد و در ارتقا کیفیت و شکل‌گیریِ فضای رقابتی هم اثر می‌گذارد.»
۱۲) اساتید متدین و انقلابی جریان انقلابی و فکری و اسلامی در دانشگاه ایجاد کنند
رهبر معظم انقلاب بر لزوم جریان سازی از سوی اساتید انقلابی و متدین دانشگاه‌ها تاکید کردند و از اساتید خواستند در داخل دانشگاه جریان‌سازی کنند. «محیط دانشگاه به خاطر برخی از مشکلات فرهنگی، آن محیطی که مورد انتظار در نظام اسلامی و جمهوری اسلامی است، نیست؛ یعنی زیاد اتفاق می‌افتد که یک جوانی با زمینه‌های مذهبی، با زمینه‌های انقلابی، با زمینه‌های فکری خوب وارد دانشگاه بشود و خالی از این زمینه‌ها یا بسیاری از این زمینه‌ها از دانشگاه خارج بشود؛ این وجود دارد، این میراث گذشته دانشگاه‌های ما است. همان طور که عرض کردم، مهندسیِ دانشگاه در کشور ما از اوّل برای این نبوده است که تدین و وابستگی به استقلال فکری و فرهنگی در آن شکل بگیرد [بلکه] عکس این بوده؛ این تا حدود زیادی در دانشگاه‌های ما هنوز سریان و جریان دارد. شما اساتید محترم متدین و انقلابی باید کاری کنید که جریان انقلابی و فکری و اسلامی در دانشگاه، جریان رایج بشود.»
۱۴) در دانشگاه باید با ارتجاع، التقاط و انحراف مقابله کرد
«در دانشگاه، هم بایستی با ارتجاع مقابله کرد، هم با التقاط باید مبارزه کرد، هم با انحراف باید مقابله کرد؛ امروز در دانشگاه‌ها حتی جریان چپ مارکسیستی هم به خودش جرئت می‌دهد [حرف بزند]؛ مارکسیستی که مظاهر اصلی و عمده آن، در زیر فشار واقعیت‌ها و حقایق عالم وجود فرو ریخت، از بین رفت -شوروی را آمریکا از بین نبرد، شوروی را ناحق بودنِ پایه‌های تفکّر مارکسیستی از بین برد؛ البته آمریکایی‌ها استفاده‌اش را بردند، غربی‌ها استفاده‌اش را کردند- با وجود اینکه این بنیان‌های غلط فرو ریخته، از بین رفته، باز حالا هنوز یک عده‌ای شعارهای چپ مارکسیستی را می‌خواهند زنده کنند؛ البته خیلی هم جدی نیستند. به نظر من این کسانی که این روزها راجع به مسائل گوناگون چپ و چپ مارکسیستی و مانند اینها حرف می‌زنند، کسانی هستند که [وقتی] انسان در عمق حرف‌هایشان دقّت می‌کند، می بیند همان چپ آمریکایی [هستند]؛ مثل همان افرادی که ظاهر شعارهایشان چپ بود، باطنشان آمریکایی و غربی بود، اینها هم همین جور هستند.»
۱۵) دانشگاه‌ها را از لحاظ فرهنگی باید غنی کرد
مقام معظم رهبری بر لزوم رشد فعالیت‌های فرهنگی تاکید کردند و یادآور شدند این یکی از نقایص است که در بعضی از دانشگاه‌ها مطلقاً فعالیت فرهنگی وجود ندارد. «هدف دانشگاه فقط این نیست که معلومات به جوان بدهند؛ هدف، ساختن جوان است؛ ساختن یک انسان والا است با سلاح علم؛ بنابراین اخلاق هم، تربیت هم، سبک زندگی هم از جمله‌ی عناصری است که همراه با علم در دانشگاه باید به جوان داده بشود تا جوان ساخته بشود؛ این چیزی است که ضروری است. دانشگاه‌ها را از لحاظ فرهنگی باید غنی کرد، باید غنای فرهنگی لازم را به دانشگاه [داد].
البته در بعضی دانشگاه‌ها تا حدودی هست، در بعضی هم نیست، در بعضی هم عکسش هست! جوان باید مؤمن، انقلابی، پاکدامن، دلبسته به کشور، مستعد برای خدمت به مردم تربیت بشود؛ وَالّا اگر جوانی باشد که احساس مسئولیت نکند، هیچ به سرنوشت کشور اصلاً اعتنایی نداشته باشد، با معلومات بالا هم از دانشگاه بیرون بیاید، چه فایده‌ای برای کشور خواهد داشت؟»
ایشان همچنین بر لزوم تحقیقات میان‌رشته‌ای تاکید کردند و خاطرنشان کردند: «اینکه یکی از برادرها گفتند «استفاده از این علوم و همکاری این علوم مختلف با یکدیگر می‌تواند فوایدی داشته باشد»، کاملاً درست است. امروز در دنیا بر همین اساس، تحقیقات میان‌رشته‌ای رونق پیدا کرده و دانشمندان از علوم مختلف، کنار هم می‌نشینند و کارهای بزرگی را انجام می‌دهند.»
مقام معظم رهبری در پایان فرمایشات خود در حق دانشگاه‌ها دعا کردند. «پروردگارا! به محمّد و آل محمّد آنچه را گفتیم، آنچه را نیّت داریم، آنچه را انجام می‌دهیم، همه را برای خودت و در راه خودت قرار بده. پروردگارا! روزبه‌روز دانشگاه‌های ما را به دانشگاه تراز اسلامی نزدیک‌تر بفرما؛ استادان، مدیران، دانشجویان و همه اعضای دانشگاهی را مشمول لطف و رحمت خودت قرار بده.»
۱) هشدار درباره برنامه ۲۰۴۰ دانشگاه استانفورد
مقام معظم رهبری به دانشگاهیان درباره برنامه ۲۰۴۰ دانشگاه استانفورد هشدار دادند و تاکید کردند: «پیشرفت های دانشگاهی به معنای واقعی کلمه چشمگیر است؛ این را نبایستی مورد غفلت قرار داد. اینکه من تأکید می‌کنم روی این قضیه، به خاطر جریانی است که راه افتاده، نه فقط در ایران [بلکه] در دنیا، برای کوچک کردن، سبک کردن و بی‌ارزش نشان دادن حرکت عظیم علمی کشور؛ الان در دنیا دارد روی این کار می‌شود؛ پول خرج می‌کنند، برنامه‌ریزی می‌کنند؛ یک نمونه‌اش این برنامه ۲۰۴۰ دانشگاه استنفورد است درباره ایران در ۲۰۴۰، [سال] ۲۰۴۰ و زیر سوال بردن پیشرفت‌های علمی کشور و کارهای مهم دانشگاهی کشور؛ که در اینجا هم کسانی هستند که با آنها هم‌صدایی می‌کنند، برای گُل زدن آنها بهشان پاس می‌دهند؛ اینجا هم از این کارها انجام می‌گیرد.»
«بنده اصرار دارم تأکید کنم که به هیچ وجه این حرکت مرکب از خباثت و خیانت، درست نیست؛ دانشگاه به معنای واقعی کلمه پیشرفت‌های زیادی داشته، کار بزرگی شده در کشور. حالا اگر بخواهیم با دانشگاه قبل از انقلاب مقایسه کنیم که اصلاً زمین تا آسمان فاصله است؛ دانشگاه پیش از انقلاب، دانشگاه بود منتها ضعیف، بی‌اثر در مسائل دنیا، در حوزه علم در بین‌الملل و بی نام و نشان، محتاج و وابسته به دیگران -که [برای] خدمات آموزشی و علمی بایستی خیلی اوقات از خارجی‌ها، از غربی‌ها استفاده می‌شد- آنکه اصلاً قابل ذکر نیست»
دانشگاه به معنای واقعی کلمه پیشرفت کرده است
«لکن حتی دانشگاه امروز با دانشگاه ۲۰ سال قبل و ۲۵ سال قبل و ۳۰ سال قبل هم تفاوت‌های چشمگیری دارد؛ امروز دانشگاه به معنای واقعی کلمه پیشرفت کرده. به اذعان مراکز رتبه‌بندی بین‌المللی جهانی، تعداد زیاد و قابل توجهی از دانشگاه‌های ما جزو دانشگاه‌های برجسته دنیا محسوب می‌شوند. ما امروز چهارده میلیون دانش‌آموخته دانشگاه‌ها داریم در کشور؛ چهارده میلیون رقم خیلی بالایی است! همین الان پنج درصد بلکه اندکی بیشتر از پنج درصدِ کل جمعیت کشور، دانشجو داریم که در دانشگاه‌ها مشغول تحصیلند؛ رقم بالایی است.»
۲) لزوم شتاب در حرکت علمی
رهبر معظم انقلاب درباره لزوم شتاب در حرکت علمی فرمودند: «ما در جای شایسته خود در میدان علم نیستیم؛ ما در این «گام دوّم» باید به نقطه اوج برسیم. یکی از دوستان الان گفتند «کشور از لحاظ علمی پیشرفت نمی‌خواهد، جهش می‌خواهد»؛ درست است، احتیاج داریم به جهش و این البته کاملاً ممکن است، یعنی یک خواسته دست‌نیافتنی نیست. البته پُررنج است، رنج دارد، زحمت دارد لکن شیرین است، رنج شیرینی [است]»
۳) افزایش کیفیت تحصیلی
ایشان در ادامه مطالباتی را در زمینه دانشگاه و علم و فناوری بیان کردند: «یک مسئله، مسئله کیفیت تحصیلی است که باید حتماً پیشرفت کند. این منافات ندارد با آن حرفی که گفتم «سطح ما از لحاظ کیفیت علمی بالا است»؛ نه، الان در دانشگاه‌های ما مدرک‌هایی وجود دارد که نمی‌تواند حاکی از عمق علمی باشد، یعنی ارزش علمی بالایی ندارد اما ارزش رسمی و مدیریتی بالایی دارد؛ یعنی وقتی که این مدرک را کسی داشته باشد، از لحاظ رسمی، از لحاظ پیدا کردن کار و مانند اینها دارای ارزش است، در حالی که عمق علمی در این مدرک ملاحظه نشده و وجود ندارد.»
۴) دانشگاه را درگیر مسائل اجتماعی کنید
«سعی کنید دانشگاه را درگیر مسائل اجتماعی کنید؛ البته خواهم گفت که دستگاه‌های مختلف باید از دانشگاه کمک بخواهند، راهنمایی بخواهند، کار بخواهند و دانشگاه به آنها کمک کند، لکن آن، رابطه بین دستگاه‌ها و دانشگاه است، و این حرف که حالا می زنیم، رابطه بین مردم و دانشگاه‌ها است با مسائل جامعه. مثلاً فرض کنید ما در مورد آسیب‌های اجتماعی جلسه تشکیل دادیم. الان شاید حدود دو سه سال است که هر چند وقت یک بار جلسات منظّمی تشکیل می‌شود که خود بنده شرکت می‌کنم، مسئولین اصلی کشور هم شرکت می‌کنند، درباره آسیب‌های اجتماعی مثل اعتیاد، مثل طلاق، مثل حاشیه‌نشینی و از این قبیل در این جلسات بحث می‌شود، تصمیم‌گیری می‌شود، کارهای خوبی هم انجام گرفته، پیشرفت‌های خوبی هم شده؛ اینها مسائل جامعه ما است. دانشگاه چه نقشی در این مسائل ایفا می‌کند؟»
«دانشگاه‌ها و بخصوص اساتید باید با [مسائل] مردم [ارتباط داشته باشند؛] راهش چیست؟ چه جوری اساتید می‌توانند با مسائل جامعه ارتباط برقرار کنند؟ این موضوعی است که هیچ لزومی ندارد کسی از خارج دانشگاه این را معین بکند یا بنده مثلاً یک نکته‌ای در این زمینه بگویم؛ این، کار خود دانشگاه است. در خود دانشگاه، اساتید، مجموعه‌ها، گروه‌های علمی، جوامع علمی دانشگاهی بنشینند فکر کنند، ببینند نوع ارتباط اساتید با مسائل جامعه، با مشکلات جامعه چگونه باید باشد، راهش چیست. اگر این [طور] نشد و اساتید از جامعه منزوی شدند، آن وقت این خواسته که دانشگاه بتواند مشکلات جامعه را حل کند، دست‌نیافتنی خواهد شد. اساتید نباید از جامعه منزوی باشند؛ [مثل] همان بلایی که بر سر روشنفکریِ کشور ما آمد.»
۵) شرط اساسی برای پیشرفت امید است
«یک شرط اساسی برای پیشرفت عبارت است از امید. امروز یک جریانی در داخل کشور و خارج کشور وجود دارد برای دمیدن روح یأس به جای دمیدن روح امید -که در اوّل صحبت اشاره کردم که در خارج می‌نشینند، راجع به مسائل ایران بحث می‌کنند، و استنتاج شأن با تحلیل‌های مغرضانه و خبرهای بعضاً دروغ -یعنی خبرهای خلاف واقع- این است که در ایران حرکت علمی پیشرفتی ندارد و امیدی هم به پیشرفت آن نیست- یأس‌آفرینی.»
۶) پرهیز از یأس آفرینی در فضای دانشگاهی و علمی
«موفقیت‌ها را طبعاً نادیده می‌گیرند و این روی دانشجو اثر می‌گذارد؛ این جریانِ یأس‌آفرین در ذهن دانشجو اثر می‌گذارد؛ وقتی او مأیوس شد، کار نمی‌کند. اگر چنانچه نخبه‌ای باشد -حالا تعداد اندکی این جور هستند- و توانایی داشته باشد، امکانات داشته باشد، می‌گذارد می‌رود خارج، به عقبش هم نگاه نمی‌کند. ولیکن اکثر، این امکانات را ندارند؛ [لذا] مأیوس می‌شوند و دنبال یک مدرک دارای ارزش رسمی ولو بدون محتوای علمی می‌افتند برای اینکه یک شغلی پیدا کنند و یک کاری پیدا کنند؛ پیشرفت علمی پیش نمی‌آید. یأس این [جور] است؛ روی دانشجو اثر می‌گذارد»
«گزارش می‌رسد که مثلاً سر کلاس یا در برخورد با مجموعه دانشجویی یأس آور حرف میزند، واقعاً تعجب می‌کنم که چطور اینها موفقیت‌های کشور را ندیده می‌گیرند! این پیشرفت عظیم علمی، این حرکت علمی‌ای که بخصوص در دو دهه‌ی اخیر -در حدود هفده هجده سال اخیر، از اوایل دهه ۸۰- در کشور به وجود آمده و سهم ایران را در تولید علم در دنیا چقدر بالا برده، و توانایی‌های عملی را جلوی چشم همه قرار داده، می‌بینند، در عین حال آن دمدمه و وسوسه یأس‌آفرین در آنها اثر می‌گذارد! [این] مایه تعجب است.»
۷) موفقیت‌های عظیم علمی دانشگاه‌ها در معرض دید قرار بگیرد
«این اظهارات مراکز علم سنجی دنیا است که یک وقتی گفتند که سرعت حرکت پیشرفت ایران در علم، سیزده برابر متوسط دنیا است. این چیز خیلی مهمی است: شتاب پیشرفت علم ی، سیزده برابرِ متوسط عالم است. رتبه‌های علمی بالا را انسان ملاحظه می‌کند در یک بخش‌هایی که در رتبه‌های تک‌عددی - [مثلاً] در رتبه چهارم، پنجم، ششم- در بعضی‌ها هم در مجموع، در رتبه شانزدهم، پانزدهم در دنیا؛ این خیلی مهم است؛ این را نمی‌بینند، این موفقیت‌ها را مشاهده نمی‌کنند.
لذاست که یکی از عرایض ما این است: جوری برنامه‌ریزی بشود که موفقیت‌های عظیم علمی دانشگاه‌ها در معرض دید قرار بگیرد، همه ببینند؛ این گشت و گذار علمی برای استاد و برای دانشجو یک برنامه‌ای باشد که اصلاً در بخش‌های مختلف، گشت و گذار علمی کنند؛ پیشرفت‌های علمی را بروند ببینند، مشاهده کنند. فرض کنید مثل نمایشگاه کالاهای فلان صنعت که می‌گذارند، همه می‌روند می‌بینند آشنا می‌شوند، پیشرفت‌های علمی را معرّفی کنند تا همه ببینند، و مشخّص کنند که از کِی این اتفاق افتاده؛ در چه سال‌هایی، در چه مدتی این پیشرفت‌ها اتفاق افتاده است تا امید به وجود بیاید.»
رهبر معظم انقلاب همچنین بر موضوع علم نافع تاکید دوباره کردند.
۸) تأکید مجدد بر علم نافع
گفتیم «علم نافع» هم یعنی علمی که مسائل کشور را حل می‌کند؛ حل مسائل کشور، علمِ نافع است. یعنی با مسائل گوناگونی که در کشور وجود دارد، مواجهه علمی بشود؛ فقط هم مسئله ما، مسئله صنعت نیست. بله، ارتباط صنعت و دانشگاه یک نقطه خاص و مهمی بود که ما خیلی [وقت] پیش روی آن تکیه کردیم -که من با رئیس‌جمهور وقت صحبت کردم و این معاونت علمی اساساً از آن وقت به وجود آمد که بین صنعت و دانشگاه یک ارتباط علمی برقرار بشود- این مربوط به صنعت بود، لکن مخصوص صنعت نیست. در بخش‌های مختلف و گوناگون، ما نقاط کور داریم؛ حالا مثلاً در مسائل اقتصادی، بیماری‌های مُزمنی داریم»
۹) راهکار علمی مشکلات اقتصادی و تحریم در دانشگاه بررسی شود
«صحبت کردیم که دستگاه‌های مختلف، نیازهای علمی خودشان را فهرست کنند؛ خوشبختانه وزارت صنعت فهرست کرد، ارائه کرد، در رسانه‌ی ملّی هم ارائه شد. خیلی خب، حالا الان وزارت صنعت می‌گوید من این معضلات را دارم، این اشکالات را دارم، این نیازها را دارم؛ دانشگاه باید وارد بشود؛ شما هم عرضه کنید؛ وزارت علوم با یک مدیریت درست این قضیه را جمع و جور کند و مشخص کند که در قبال این درخواستِ کمکِ وزارت صنعت، دانشگاه چه کار می‌تواند بکند؛ هم برای صنعت مفید است، هم برای دانشگاه مفید است. به هر حال، این علمِ نافع است که عرض کردیم»
۱۰) گرایش به دانش‌های علوم پایه بیشتر شود
مقام معظم رهبری در زمینه تحقیقات عمیق و بلند مدت نیز نکاتی را برشمردند و خاطرنشان کردند: «خب این را گفته‌ایم، الان هم عرض می‌کنیم، تکرار هم می‌کنیم، روی آن هم اصرار می‌کنیم، منتها در کنار این بایستی به تحقیقات عمیق و بلندمدت هم توجه کرد. کارهای مهمّی وجود دارد که سود نقد ندارد، دستاورد نزدیک ندارد، اما جاده و بستر پیشرفت علمی کشور است؛ یعنی بایستی به دانشمند این فرصت را داد، این اجازه را داد که بلندپروازی کند؛ در مسائل علمی، تحقیقات عمیق و بنیانی برایش مطرح باشد و آنها را دنبال بکند. بنابراین دو جریان وجود دارد، یعنی علم نافع که ما می‌گوئیم، صرفاً دانشی نیست که جنبه کاربردی نقد دارد بلکه یکی‌اش این است؛ یک جریان هم کارهای مهم و اساسی است.»
«بحث علوم پایه خیلی مهم است منتها چون دستاوردِ نقدِ حاضر و آماده‌ای برایش وجود ندارد، گرایش به آن در بین دانشجوها و کسانی که رشته انتخاب می‌کنند، کم است. باید ترتیبی داده بشود که گرایش به این دانش‌های علوم پایه یک گرایش بهتری، و گرم‌تری از سوی دانشجویان باشد. و علوم پایه، هم نیاز دارد به سرمایه‌گذاری دولت -چون متأسفانه دولت‌ها هم وقتی مشکل مالی پیدا می‌کنند، جزو اولین جاهایی که در بودجه حذف می‌شود آمدند به من گفتند که بودجه بخش‌های علمی را امسال پنجاه درصد کم کرده‌اند؛ خب یعنی پنجاه درصد از فعالیت علمی کشور بایستی متوقف بشود- دولت باید کمک بکند، هم خود صاحب‌نظران و دانشمندان باید کمک کنند، هم آموزش و پرورش در این زمینه وظیفه دارد؛ هدایت تحصیلی باید انجام بگیرد از طرف آموزش و پرورش؛ جوری این جوان را حرکت بدهند و هدایت تحصیلی بکنند که به سمت علوم پایه و مانند اینها حرکت بکند.»
۱۱) مدیریت آموزش عالی دانشگاه‌ها را ارزیابی کند
«یک نکته دیگر، مسئله ارزیابی و رتبه‌بندی دانشگاه‌ها است که این را ما قبلاً هم گفته‌ایم که مخاطب این حرف، دستگاه‌های مدیریتی آموزش عالی هستند؛ یعنی وزارت علوم و وزارت بهداشت و شورای عالی انقلاب فرهنگی و دستگاه‌های گوناگون مدیریتی، مخاطبِ این کارند. بایستی ما دانشگاه‌هایمان را، هم ارزیابی کنیم، رده‌بندی کنیم، امتیازدهی کنیم، مزیت‌های دانشگاه‌ها را مشخص بکنیم -البته یکی از این مزیت‌ها جنبه‌های فرهنگی است که بعد یک اشاره‌ای خواهم کرد- [تا رتبه‌شان] معلوم بشود و این، رقابت مثبت بین دانشگاه‌ها را شکل بدهد- [هم رتبه‌بندی و] هم ارزیابی کنیم؛ مثلاً فرض بفرمائید بگوییم کارِ این دانشگاه رتبه بالایی داشته، پیشرفت خوبی داشته، به دانشگاه‌ها نمره بدهیم؛ این از جمله کارهایی است که در مدیریت‌های آموزش عالی به نظر من لازم است انجام بگیرد و در ارتقا کیفیت و شکل‌گیریِ فضای رقابتی هم اثر می‌گذارد.»
۱۲) اساتید متدین و انقلابی جریان انقلابی و فکری و اسلامی در دانشگاه ایجاد کنند
رهبر معظم انقلاب بر لزوم جریان سازی از سوی اساتید انقلابی و متدین دانشگاه‌ها تاکید کردند و از اساتید خواستند در داخل دانشگاه جریان‌سازی کنند. «محیط دانشگاه به خاطر برخی از مشکلات فرهنگی، آن محیطی که مورد انتظار در نظام اسلامی و جمهوری اسلامی است، نیست؛ یعنی زیاد اتفاق می‌افتد که یک جوانی با زمینه‌های مذهبی، با زمینه‌های انقلابی، با زمینه‌های فکری خوب وارد دانشگاه بشود و خالی از این زمینه‌ها یا بسیاری از این زمینه‌ها از دانشگاه خارج بشود؛ این وجود دارد، این میراث گذشته دانشگاه‌های ما است. همان طور که عرض کردم، مهندسیِ دانشگاه در کشور ما از اوّل برای این نبوده است که تدین و وابستگی به استقلال فکری و فرهنگی در آن شکل بگیرد [بلکه] عکس این بوده؛ این تا حدود زیادی در دانشگاه‌های ما هنوز سریان و جریان دارد. شما اساتید محترم متدین و انقلابی باید کاری کنید که جریان انقلابی و فکری و اسلامی در دانشگاه، جریان رایج بشود.»
۱۴) در دانشگاه باید با ارتجاع، التقاط و انحراف مقابله کرد
«در دانشگاه، هم بایستی با ارتجاع مقابله کرد، هم با التقاط باید مبارزه کرد، هم با انحراف باید مقابله کرد؛ امروز در دانشگاه‌ها حتی جریان چپ مارکسیستی هم به خودش جرئت می‌دهد [حرف بزند]؛ مارکسیستی که مظاهر اصلی و عمده آن، در زیر فشار واقعیت‌ها و حقایق عالم وجود فرو ریخت، از بین رفت -شوروی را آمریکا از بین نبرد، شوروی را ناحق بودنِ پایه‌های تفکّر مارکسیستی از بین برد؛ البته آمریکایی‌ها استفاده‌اش را بردند، غربی‌ها استفاده‌اش را کردند- با وجود اینکه این بنیان‌های غلط فرو ریخته، از بین رفته، باز حالا هنوز یک عده‌ای شعارهای چپ مارکسیستی را می‌خواهند زنده کنند؛ البته خیلی هم جدی نیستند. به نظر من این کسانی که این روزها راجع به مسائل گوناگون چپ و چپ مارکسیستی و مانند اینها حرف می‌زنند، کسانی هستند که [وقتی] انسان در عمق حرف‌هایشان دقّت می‌کند، می بیند همان چپ آمریکایی [هستند]؛ مثل همان افرادی که ظاهر شعارهایشان چپ بود، باطنشان آمریکایی و غربی بود، اینها هم همین جور هستند.»
۱۵) دانشگاه‌ها را از لحاظ فرهنگی باید غنی کرد
مقام معظم رهبری بر لزوم رشد فعالیت‌های فرهنگی تاکید کردند و یادآور شدند این یکی از نقایص است که در بعضی از دانشگاه‌ها مطلقاً فعالیت فرهنگی وجود ندارد. «هدف دانشگاه فقط این نیست که معلومات به جوان بدهند؛ هدف، ساختن جوان است؛ ساختن یک انسان والا است با سلاح علم؛ بنابراین اخلاق هم، تربیت هم، سبک زندگی هم از جمله‌ی عناصری است که همراه با علم در دانشگاه باید به جوان داده بشود تا جوان ساخته بشود؛ این چیزی است که ضروری است. دانشگاه‌ها را از لحاظ فرهنگی باید غنی کرد، باید غنای فرهنگی لازم را به دانشگاه [داد].
البته در بعضی دانشگاه‌ها تا حدودی هست، در بعضی هم نیست، در بعضی هم عکسش هست! جوان باید مؤمن، انقلابی، پاکدامن، دلبسته به کشور، مستعد برای خدمت به مردم تربیت بشود؛ وَالّا اگر جوانی باشد که احساس مسئولیت نکند، هیچ به سرنوشت کشور اصلاً اعتنایی نداشته باشد، با معلومات بالا هم از دانشگاه بیرون بیاید، چه فایده‌ای برای کشور خواهد داشت؟»
ایشان همچنین بر لزوم تحقیقات میان‌رشته‌ای تاکید کردند و خاطرنشان کردند: «اینکه یکی از برادرها گفتند «استفاده از این علوم و همکاری این علوم مختلف با یکدیگر می‌تواند فوایدی داشته باشد»، کاملاً درست است. امروز در دنیا بر همین اساس، تحقیقات میان‌رشته‌ای رونق پیدا کرده و دانشمندان از علوم مختلف، کنار هم می‌نشینند و کارهای بزرگی را انجام می‌دهند.»
مقام معظم رهبری در پایان فرمایشات خود در حق دانشگاه‌ها دعا کردند. «پروردگارا! به محمّد و آل محمّد آنچه را گفتیم، آنچه را نیّت داریم، آنچه را انجام می‌دهیم، همه را برای خودت و در راه خودت قرار بده. پروردگارا! روزبه‌روز دانشگاه‌های ما را به دانشگاه تراز اسلامی نزدیک‌تر بفرما؛ استادان، مدیران، دانشجویان و همه اعضای دانشگاهی را مشمول لطف و رحمت خودت قرار بده.»
منبع: مهر