بازدید رسانه‌ای‌ها از غنی‌سازی نطنز و چند نکته: دوربین‌های آژانس چگونه تاسیسات ایران را رصد می‌کنند؟

به گزارش  پایداری ملی، جمعی از اهالی رسانه اعم از خبرنگاران و سردبیران از رسانه‌های مختلف جمعی بعد از ظهر روز گذشته(دوشنبه 30 اردیبهشت 98) به دعوت و به همت سازمان انرژی هسته‌ای ایران عازم مجتمع غنی‌سازی شهید احمدی‌روشن نطنز شدند. بازدید از بخش‌های مختلف این مجتمع غنی‌سازی و گپ‌و‌گفت درباره برخی ابهامات و تصورات از نکات اصلی این سفر بود. اما این سفر با اعلام یک خبر جدید هسته‌ای هم همراه شد؛ خبری که تا زمان اعلام آن توسط یکی از مدیران سایت نطنز، هیچکدام از رسانه‌ای‌ها اطلاع نداشت که یکی از اهداف سفر، اعلام این خبر هم هست.

خبر در شرایط فعلی اهمیّت بخصوصی داشت؛ ایران ظرفیت غنی‌سازی هسته‌ای خود در نطنز را 4 برابر کرده است؛ تاکید زیادی وجود داشت برای اینکه این خبر از نظر فنّی درست منتقل شود تا شبهه‌ساز نشود. کلمه‌ی «ظرفیت» می‌توانست معانی مختلفی داشته باشد، مثلاً می‌شد این تصور را داشت که ایران تعداد سانتریفیوژها را افزایش و یا نوع آنها را تغییر و یا حتی میزان غنای مواد را از 3.67 درصد به سطح بالاتری مثلاً 20 درصد افزایش داده باشد؛ امّا تاکید بر این بود که معنای «ظرفیت» هیچکدام از این سه نیست؛ بلکه در واقع سرعت غنی‌سازی در نطنز چهار برابر شده است. مهندسان سایت غنی‌سازی شهید احمدی‌روشن توضیح می‌دادند که این کار از طریق برخی تغییرات در فرمول تولید، به نوعی که منطبق با برجام باشد، انجام شده است.

این مفهوِم 4 برابر شدن ظرفیت، با ذکر یک مثال ساده قابل توضیح است؛ "مثلاً" اگر ایران تا پریروز می‌توانست در بازه‌ زمانی یک هفته، 10 کیلوگرم مواد غنی‌شده 3.67 درصد تولید کند، این میزان از دیروز 4 برابر شده و حالا ایران در عرض یک هفته می‌تواند، 40 کیلوگرم از همین مواد تولید کند، بدون آنکه تغییری در نوع یا تعداد سانتریفیوژها داده باشد.

کمالوندی سخنگوی سازمان  انرژی اتمی هم در نشست خبری پس از این بازدید اعلام کرد که با اقدام صورت گرفته، ایران ظرف چند هفته، یعنی کمتر از 2 ماه، می‌تواند سقف 300 کیلوگرم برجام را طی کند.

18 اردیبهشت امسال و در سالروز خروج آمریکا از برجام و در پی یکسال صبوری و مهلت به سایر کشورهای امضاکننده برجام برای جبران خروج آمریکا از این معاهده بین‌المللی و مقابله با تحریم های یکجانبه آمریکا، شورای عالی امنیت ملی ایران در بیانیه‌ای اعلام کرد که این صبوری کافی است و مهلت لازم و کافی به طرفهای دیگر و بخصوص اروپا داده شده است، لذا ایران می‌خواهد از حقوق خود طبق ماده 26 برجام استفاده کند. ماده 26 به ایران این اجازه را می‌دهد که در صورتی که طرفهای دیگر به تعهدات برجامی‌شان عمل نکردند، ایران نیز بخشی یا همه‌ی تعهدات خود را انجام ندهد. ایران در بیانیه اخیر اعلام کرد که در گام اول سقف معین شده در برجام را حفظ نخواهد کرد و همچنین سقف آب سنگین که 130 تن اعلام شده بود را رعایت نمی‌کند. و البته اینها به معنای خروج از برجام نیست بلکه این حق ایران طبق خود برجام است. ایران به اروپا اعلام کرد که در صورتی که شروط ایران یعنی بازگشت فروش نفت ایران به پیش از خروج آمریکا از برجام و مبادلات بانکی حل شود، ایران نیز به تعهدات سابق خود بازمی‌گردد.

لذا خبر هسته‌ای دیروز از آن جهت اهمیت دارد که کاهش تعهدات ایران در زمینه سقف معین‌شده مواد با غنای 3.67 درصد را برای اروپایی‌ها معنادارتر می‌کند. به این معنا که اروپا اینک می‌داند که اگر طی 2 ماه به شروط ایران عمل نکند، قطعاً سقف مواد غنی‌شده با سرعت فعلی به بالای 300 کیلوگرم خواهد رسید.

سالن غنی‌سازی اولین سالنی بود که اهالی رسانه در آن حضور یافتند؛ ماشین‌های IR1 به تعداد 5040 سانتریفیوژ بر اساس برجام در این سالن در حال کار است. یکی از مهندسان توضیح می‌دهد که مابقی سانتریفیوژها با رعایت ملاحظات و احتیاطهای لازم و به طور سالم در انبار جمع‌آوری شده‌اند تا در موقع لازم به  کار گرفته شوند. این انبار در گام بعدی برای اهالی رسانه به نمایش درآمد و خبرنگاران در آنجا حضور یافتند. مهندسان نطنز و کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی هسته‌ای کشور تاکید می‌کردند اینکه گفته می‌شود سانتریفیوژها با عجله برچیده شده بودند تا برجام زودتر آغاز شود و به همین دلیل برخی سانتریفیوژها آسیب دیدند اصلاً صحت ندارد بلکه تاکید بر این بود که هرچه زمان نیاز است صرف شود تا این ماشینها به دقت و با صحت کامل  جمع‌آوری شوند. 

در این انبار غیر از سانتریفیوژهای نسل یک(IR1)، سانتریفیوژهای نسل 2(IR2m) هم دیده می‌شد. مهندسان تاکید می‌کردند که بعد از برجام و یا هر زمانی که  مسئولان بر اساس شرایط تصمیم بگیرند، این ماشینها می‌توانند به سرعت به محل اولیه خود بازگشته و مشغول به کار شوند.البته تاکید بعدی مهمتر بود و آن اینکه ایران بعد از برجام نیازی به ماشینهای نسل یک نخواهد داشت بلکه ماشینهای پیشرفته‌تر IR4 و IR6  و حتی IR8 که در مرحله تحقیق و توسعه است احتمالا جایگزین آنها خواهد شد. بازدهی هرکدام از این ماشینها به تناسب چند برابر ماشینهای نسل یک است؛ مثلاً ماشین IR6(که چندی پیش زنجیره 20 تایی از آنها رونمایی شد)، حدوداً 10 برابر ماشین‌های IR1 خروجی دارد.

مهندسان تاکید می‌کردند که در همین سایت نطنز می‌توان تا یک میلیون سو را هم با ماشینهای پیشرفته پوشش داد و نیازی به سالنها یا مجتمع‌های جدید نیست. این موضوع از نظر کاهش هزینه اهمیت بسیار بالایی دارد.

دستگا‌ه‌هایی که توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به عنوان ناظر اجرای برجام توسط ایران به برخی از تجهیزات غنی‌سازی متصل شده بود توجه اهالی رسانه را به خود جلب می‌کرد؛ مهندسان توضیح می‌دادند که اینها برای کنترل ورودی و خروجی و بویژه کنترل غنای اورانیومی است که تولید می‌شود تا از سطح مجاز در برجام فراتر نرود.

همانطور که انتظار می‌رفت دوربینهای متعددی در سطح سالنهای غنی‌سازی نصب شده بود؛ اهالی رسانه می‌پرسیدند که آیا تمام این دوربینها متعلق به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است و کارکرد آنها چگونه است؟ مهندسان توضیح دادند که بسیاری از آنها متعلق به خود ایران است اما دوربینهای آژانس با رنگ و فرم خاصی کاملاً مشخص است. نکته مهمتر توضیحی بود که یکی از این مهندسان راجع به نحوه عملکرد این دوربینها داد؛ او می‌گفت این دوربینها به جایی وصل نیستند؛ یعنی به صورت آنلاین تصاویر را مخابره نمی‌کنند بلکه به صورت فریم به فریم عکسهایی از این تاسیسات می‌گیرند و به صورت نوبه‌ای توسط بازرسان آژانس دوربینها باز شده و عکس‌ها در همان محل بازدید می‌شود. این مهندسان تاکید می‌کردند که عکسها حتی پس از رویت بازرسان آژانس نیز از محل خارج نمی‌شوند بلکه همگی همانجا معدوم می‌شوند.

پس از سالنهای غنی‌سازی و انبار نگهداری سانتریفیوژها، سالنهای مربوط به اختلاط(Blending)، مونتاژ سانتریفیوژها و تحقیق و توسعه بر روی ماشینهای غنی‌سازی نیز به اهالی رسانه نمایش داده شد. و این بازدید نزدیک به 4 ساعته با نشست خبری کمالوندی پایان یافت.