یکی از بحث‌هایی که همواره درباره تحریم‌های یکجانبه وضع شده از سوی آمریکا علیه ایران مطرح می‌شود، این است که حتی در صورت توافق میان ایران و آمریکا، قدرت رئیس‌جمهور این کشور در کاهش تحریم‌ها تا چه میزان است؟ سایت تحلیلی المانیتور با انتشار مطلبی، به بررسی ابعاد حقوقی قدرت ریاست جمهوری آمریکا در تخفیف تحریم‌ها پرداخته است.
آیا اوباما می‌تواند تحریم‌های ایران را کاهش دهد؟یکی از بحث‌هایی که
همواره درباره تحریم‌های یکجانبه وضع شده از سوی آمریکا علیه ایران مطرح
می‌شود، این است که حتی در صورت توافق میان ایران و آمریکا، قدرت
رئیس‌جمهور این کشور در کاهش تحریم‌ها تا چه میزان است؟ سایت تحلیلی
المانیتور با انتشار مطلبی، به بررسی ابعاد حقوقی قدرت ریاست جمهوری آمریکا
در تخفیف تحریم‌ها پرداخته است.
«کنت کاتزمن»، کار‌شناس مسائل
ایران در مرکز خدمات تحقیقاتی کنگره آمریکا، در مطلبی که در سایت
«المانیتور» منتشر کرده، به بررسی این موضوع پرداخته که در صورت توافق
ایران و آمریکا بر سر موضوع هسته‌ای، باراک اوباما تا چه میزان از قدرت
تخفیف تحریم‌های ایران برخوردار است.
کاتزمن اشاره می‌کند که
موضوع تحریم‌های ایران بسیار پیچیده است، زیرا این تحریم‌ها جامع طراحی
شده و پیش از هر چیز، هدف بازداشتن کشورهای ثالث از مبادله با ایران را
دنبال می‌کند. در حالی که در سال‌های گذشته، هدف تحریم‌های آمریکا، جلوگیری
از مدرن‌سازی بخش انرژی ایران بود، به تازگی تلاش‌ها در راستای کاهش میزان
نفت صادراتی ایران جهت دهی شده است.
بنا بر این گزارش، از جنبه
تاریخی، نظر رؤسای جمهور آمریکا در کاهش تحریم‌ها علیه یک کشور مهم بوده
است. با وجود پیچیدگی تحریم‌های وضع شده علیه ایران، این مورد نیز چندان
تفاوتی از این لحاظ ندارد. با این حال، معیارهای مورد نیاز برای دولت
اوباما در از میان برداشتن تحریم‌ها، معیارهایی سفت و سخت است؛ برای نمونه،
لغو «قانون تحریم‌های ایران» که هم‌اکنون محور اصلی تحریم‌های ایران را
تشکیل می‌دهد، نیازمند تأیید این امر از سوی ریاست جمهوری است که ایران از
تلاش برای دستیابی به سلاح هسته‌ای، دیگر سلاح‌های کشتار جمعی و موشک‌های
بالیستیک دست برداشته، از فهرست «کشورهای حامی تروریسم» بیرون آمده و
تهدیدی جدی را متوجه امنیت ملی آمریکا و متحدانش نمی‌کند.
اما در
این باره باید گفت، تحریم‌هایی که به سبب گنجانده شدن ایران در فهرست
حامیان تروریسم وضع شده، بسیار مهم است: منع کمک خارجی به ایران، منع حمایت
آمریکا از ارائه وام بین‌المللی به ایران، منع صادرات کالاهای دارای
قابلیت استفاده نظامی به ایران و منع فروش سلاح از سوی آمریکا به ایران.
بنابراین،
در صورتی که رئیس جمهور آمریکا تصمیم بگیرد ایران را از این فهرست بیرون
کند ـ امری که با توجه به موضع‌گیری‌های اخیر دولت ایالات متحده بسیار بعید
به نظر می‌رسد ـ کنگره آمریکا می‌تواند با جلب‌نظر بیشتر اعضای هر دو مجلس
نمایندگان و سنا، جلوی چنین تصمیمی را بگیرد.
با وجود سخت بودن
معیارهای تحریمی، بسیاری از تحریم‌های مربوط به ایران، بندی مربوط به
معافیت از تحریم را به همراه دارند که به رئیس جمهور اجازه می‌دهد بر پایه
آن، جلوی مجازات شرکت‌ها و کشورهای خارجی را بگیرد؛ البته معیارهای
استفاده از معافیت نیز در سال‌های اخیر سخت‌تر شده و دولت باید ثابت کند
دادن معافیت برای منافع و امنیت ملی ایالات متحده دارای اهمیتی حیاتی است.
این قدرت اعطای معافیت، در چندین مورد از تحریم‌های وضع شده بنا
بر قانون تحریم‌های ایران، برای ممنوعیت صادراتی آمریکا به ایران و همچنین
مجازات‌هایی که به تازگی وضع شده و در صورت ارتباط هر بانکی با ایران، مجوز
این بانک برای فعالیت در آمریکا لغو می‌شود، کاربرد دارد.
مورد
دیگر استفاده از معافیت، تحریمی است که بر مبنای آن، پرداخت هزینه خرید نفت
از ایران، تنها باید با واریز آن به حسابی که در کشور خریدار باز شده
انجام بگیرد.
در این باره برخی بر این باورند که رسیدن به توافق
با ایران ـ که بر مبنای آن، تمایل نداشتن ایران برای دستیابی به سلاح
هسته‌ای مسجل شود ـ استفاده از ماده «عدم تهدید جدی امنیت ملی» را جهت
معافیت‌های تحریمی امکان پذیر می‌سازد.
اما افزون بر این موارد،
برخی تحریم‌های ایران، مستقیم با دستور ریاست جمهوری وضع شده‌اند؛ برای
نمونه، بر مبنای فرامین اجرایی شماره ۱۳۲۲۴ و ۱۳۳۸۲، رئیس جمهور می‌تواند
شرکت‌های متعلق به ایران یا دیگر کشور‌ها را که در «ترویج تروریسم و اشاعه
تسلیحاتی» نقش دارند، تحریم کند.
رئیس جمهور حق دارد فرامینی را
که خود صادر کرده لغو یا اصلاح کند و همچنین حق دارد در مورد هر یک از
شرکت‌های مشمول این تحریم، بازنگری کرده و در نتیجه، امکان برقراری دوباره
مبادلات با آن شرکت را فراهم سازد.
اما موارد دیگری نیز هست که
رئیس جمهور می‌تواند از آن‌ها برای کاهش تحریم‌ها علیه ایران بهره گیرد.
بنا بر یکی از اصلاحیه‌های الحاق شده به قانون تحریم‌های ایران، رئیس
جمهور امکان پیدا می‌کند از مجازات شرکت‌هایی که متعهد به کاهش فعالیت‌های
خود در ایران شده و یا در پی کسب و کار جدیدی در ایران نباشند، خودداری
کند. این اختیار ویژه، پیش از این در مواردی به منظور جلوگیری از مجازات
شرکت‌های بزرگ فعال در عرصه انرژی استفاده شده است.
این گزارش
می‌افزاید، برخی لوایح تحریمی ایران نیز ملاحظات خاصی را برای دولت در
اجرای آن‌ها در نظر می‌گیرد؛ مثلا قانون مربوط به مجارات کشورهای طرف
مبادله نفتی با ایران، در صورتی که کشور یادشده در بازه‌های زمانی شش ماه،
میزان صادرات نفت خود از ایران را «به حد چشمگیری کاهش دهد»، می‌تواند
مشمول معافیت شود. این قانون واژه «به حد چشمگیر» را دقیق تعریف نکرده و
در نتیجه، دولت می‌تواند ملاحظات خود را در این زمینه اعمال کند.
به
هر حال، برخی اظهارنظر می‌کنند که تحریم‌های آمریکا علیه ایران، چنان جامع
و سفت و سخت است که اوباما نخواهد توانست در صورت تصمیم به توافق با
ایران، امتیازات چندانی به این کشور ده. با وجود این، هرچند از میان
برداشتن کامل تحریم‌ها علیه ایران، دشوار است، دولت آمریکا در زمینه اعمال
آن‌ها اختیاراتی دارد که می‌تواند امتیازات دلخواه ایران را به این کشور
بدهد.