اکنون بعد از گذشت 40 سال از دوران انقلاب اسلامی، ذوب آهن اصفهان همگام با سال‌های انقلاب رشد کرده و با خروج روس‌ها در سال‌های اول جنگ تحمیلی از این کارخانه تولید فولاد، اهرم مدیریت به دست نیرو‌های ایرانی افتاد تا بار دیگر توان و استعدادشان را در مدیریت مجموعه‌ای بزرگ نشان دهند.
ذوب آهن اصفهان از ابتدای فعالیت خود تاکنون فراز و نشیب‌های بسیاری را پشت سر گذاشته و امروزه با خودباوری و همت مهندسان داخلی در سطح ایران و جهان جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است.
در این راستا با «سیروس موتمن» از مهندسان پیشکسوت ذوب آهن و کسی که عشق خود را میان ذوب‌های فولاد یافته تا آینده‌ای روشن برای کشورش رقم بزند، به گفت‌وگو نشستیم تا درباره این مجموعه بزرگ تولید فولاد بیشتر بدانیم.
از ابتدای فعالیت خودتان در ذوب آهن بگویید؟ چه چیزی شما را به سمت ذوب آهن کشید که بخواهید عمر خود را در این شغل صرف کنید؟
من در سال 48 به استخدام ذوب آهن درآمدم و بسیار خوشحالم که دوران خدمتم را در بزرگ‌ترین کارگاه صنعتی فولاد کشور گذارندم.
به محض اینکه سربازی من به پایان رسید درخواست دادم و سریعاً در ذوب آهن استخدام شدیم و به مدت یک سال زبان روسی را خواندم و 2 سال هم به کشور شوروی اعزام شدم تا دوران کارآموزی تکنولوژی تولید فولاد به خصوص تخصصم که کوره بلند بود را بگذرانم.
اوایل سال 50 به ایران بازگشتم، اما آن زمان هنوز ذوب آهن تاسیس نشده بود و در برج 9 همان سال اولین کوره بلند ذوب آهن اصفهان راه اندازی شد.
البته قرارداد ذوب آهن در سال 44 با کشور شوروی سابق درمقابل گاز که ایران به آنجا فرستاده بود، منعقد شد و این تجهیزات را به ما دادند که برآورد ظرفیت اولیه 550 هزار تن در سال بود. درنهایت در سال 46 کلنگ ذوب آهن زده شد و در سال 50 هم راه اندازی کامل شد.
بدیهی است که در ابتدای کار میزان تولید با داشتن یک کوره بلند و کنورتور که بخش فولادسازی بود با تولید 550 هزار تن راه اندازی شد و باتوجه به اینکه برنامه ریزی‌ها برای تولید فولاد در ذوب آهن اصفهان در حد 8 میلیون تن پیش بینی شده بود مرحله بعدی افزایش تولید در حد برآورد اولیه یعنی 550 هزار تن در سال بود که با کمی تغییر و اصلاحات به 650 هزار تن رسید.
سپس اولین طرح توسعه ذوب آهن یک میلیون و 900 هزار تن برنامه ریزی شد و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به آن دست یافتیم. افتخار بزرگی نصیب کشور ما و صنعت‌گران شد و اکنون که چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب را جشن می‌گیریم باید به موفقیت‌های بسیاری که در حوزه صنعت نصیب ما شده افتخار کنیم.
به یاد دارم در مرحله اولی که توسعه ذوب آهن توسط روس‌ها انجام شد، در جلسه‌ای در شوروی با حضور وزیر متالوژی با نماینده‌ای از ایران بحث می‌شود که توسعه بعدی ذوب آهن که تا رسیدن به مرز 8 میلیون تن پیش‌بینی شده بود، چگونه برنامه ریزی شود و وزیرشان پاسخ می‌دهد باتوجه به توانمندی که از کارشناسان ایرانی در مرحله 1 میلیون و 900 تن دیدیم، فکر نمی‌کنم بتوانیم توسعه ذوب آهن را انجام دهیم و خود ایرانی‌ها حتماً در طرح توسعه موفق خواهند بود.
این پیش بینی کاملاً درست بود و تخمین‌هایی که کارشناسان و وزیر متالوژی شوروی سابق زد محقق شد و مرحله 3.4 میلیون تن تولید فولاد ذوب آهن اصفهان توسط کارشناسان داخلی انجام گرفت.
البته امروز در شرایط کنونی به دلیل توقف کوره بلند شماره یک تولید در حد 2.6 میلیون تن است و با اتمام بازسازی کوره شماره یک به ظرفیت 3.4 میلیون تن در سال خواهیم رسید.
تاثیر اولین تولیدات فولاد ذوب آهن در اقتصاد وقت سال‌های اول تأسیس محسوس بود؟
سال‌های اولی که من در شوروی کارورزی می‌رفتم، یک روز به نرده‌های آنجا تکیه دادم و شاهد جریان خروج چدن از کوره بلند بودم، کارشناسم از من پرسید به چه فکر میکنی؟ گفتم به اینکه بعد از اینکه دوران کارآموزی من تمام شد و به ایران بازگشتم آیا شاهد چنین جریان خروج مذاب از کوره بلند ایران هستم؟
جواب داد حتماً همینطور است و شما که اینجا کارورزی می‌کنید تجربه کافی را خواهید یافت و همین را پشت سر می‌گذارید و دقیقاً همین اتفاق افتاد.
اگر اشتباه نکنم در تاریخ 10 آذر 50 بود که کوره بلند شماره یک راه اندازی شد و خیلی خوشحال بودم که ایران هم ذوب آهن دارد و همان حسی که در شوروی سابق داشتم برایم محقق شد و شاهد جریان ذوب چدن در پاکت‌ها و انتقال به ریخته گری بودم.
در آن زمان براستی صنعت کشور دگرگون شد، چون یکی از شاخصه‌ها برای صنعتی محسوب شدن یک کشور تولید و سرانه مصرف فولاد است و باتوجه به سابقه‌ای که در ایجاد ذوب آهن داشتیم و بسیاری از اقدامات انجام شده بود و محقق نشده بود، با اجرای برنامه‌های ذوب آهن و تولید آرمان و خواسته همه برآورده شد.
امروزه شاهد تولید بیش از 20 میلیون تن فولاد در کشور هستیم و ظرفیت نصب شده ما در حد 28 میلیون تن است و امیدواریم در سال 1404 طبق برنامه ریزی‌های انجام شده بتوانیم به تولید 55 میلیون تن فولاد در کشور جمهوری اسلامی ایران برسیم.
در صحبت‌های خود به دیدگاه موافق و امیدوارانه کارشناسان خارجی درباره ایران و توسعه ذوب آهن اشاره کردید، این دیدگاه‌ها همچنان وجود دارد؟ درحال حاضر نگاه کشور‌های خارجی به وجود چنین ظرفیتی در جمهوری اسلامی چیست؟
تا زمانی که روس‌ها در ایران حضور داشتند ما را به انجام تغییرات و توسعه‌های درون ذوب آهن اصفهان بسیار محدود می‌کردند برای نمونه ما هیچگونه حق و اجازه‌ای در اصلاح طرح نداشتیم و خود روس‌های گروهی به نام «پُر» تشکیل داده بودند و مسئولیت بررسی و برنامه ریزی برای اصلاحات خط تولید و کارگاه‌ها را برعهده داشتند.
اما با توجه به سوابقی که من در ذوب آهن دارم می‌توانم بگویم 15 خرداد 64 که در اوج جنگ بود، روز استقلال ذوب آهن است، چون همان تعداد اندک کارشناسان شوروی سابق که شاید 25 نفر بیشتر نبودند، کشور ما را ترک کردند و بعد از رفتنشان اداره ذوب آهن اصفهان با موقعیتی که داشت به دست کارشناسان ایرانی افتاد.
بعد از این وهله تحولات بزرگی در ذوب آهن رخ داد مانند طرح توسعه ذوب آهن اصفهان که به دست کارشناسان ایرانی اتفاق افتاد و حتی تا امروز هم ادامه داشته است.
کوره بلند شماره یک امروز بدلیل برخی اصلاحات مانند تعویض سیستم بارگیری از واگن توزین با سیستم نوار نقاله، متوقف شده و است و می‌توان گفت: این طرح هم به دست کارشناسان ذوب آهن اصفهان از مراحله پایه تا تفصیلی و ساخت تجهیزات طراحی، ساخته و نصب شده و به زودی شاهد راه اندازی آن خواهیم بود.
از دیگر افتخارات بزرگ ذوب آهن اصفهان می‌توان از تعمیرات اساسی همراه با بازسازی کوره شماره یک توسط کارشناسان خود کوره بلند و مهندسان ذوب آهن اصفهان نام برد که به زودی شاهد راه اندازی موفقیت آمیز آن خواهیم بود تا تولید به مرز 3.4 میلیون تن در سال برسیم.
از ابتدای انقلاب کشر ما با مسئله تحریم‌ها روبرو بوده و همواره نیز با آن دست و پنجه نرم می‌کند، با این وجود پیشرفت‌هایی که شما از آن یاد کردید در پیشرفت کشور و استقلال ما بسیار کمک کننده بودف است. با این تفاسیر می‌توان گفت: وجود تحریم‌ها به دستیابی به این موفقیت‌ها تاثیرگذار بوده یا دلیل آن فقط توامندی و اعتمادبنفس کارشناسان و مهندسان ایرانی بوده است؟
صحبت‌های من با توجه به واقعیت‌هایی است که اتفاق افتاده و هرکدام منابعی برای شرح دارند و فقط شعار نیست که بگوییم تحریم‌ها منجر به دستیابی به این موفقیت‌ها شد.
ابتدا روس‌ها از کشور ما رفتند و اعتماد به نفس و خودباوری که قبلاً در ما وجود نداشت، بوجود آمد که یکی از مزیت‌های خروج روس‌ها بود.
حتی می‌توان گفت: تا قبل از آن زمانی یعنی 15 خرداد که روس‌ها ایران را ترک کنند، چون در دوران جنگ بود، ما از آن‌ها به عنوان پدافند غیرعامل استفاده می‌کردیم و صدام کارخانه‌ها را نمی‌زد.
با رفتن روس‌ها از کارخانه، اولین بمباران ذوب آهن اتفاق افتاد و شهدای زیادی تقدیم شد و کوره شماره یک 4 روز، کوره شماره دو 16 روز متوقف شدند و بعد با همت کارشناسان وقت تعمیرات لازم انجام و مجدد راه اندازی شد.
نوبت دوم مجدد ذوب آهن در سال 65 بمباران شد و یکی از بمب‌ها در کارگاه اکسیژن افتاد و خوشبختانه عمل نکرد و خسارت تجهیزاتی نداد، اما متاسفانه تعدادی از همکاران ما شهید شدند.
رفتن روس‌ها، خودباوری را در ما بوجود آورد و اعتمادبنفسمان را بالا برد و تمام کار‌هایی که در زمان حضور روس‌ها هیچکدام از ایرانی‌ها اجازه انجام دادنشان را نداشتند، به دست خود ما افتاد و توسط جوانانی که نسل‌های بعد از ما هستند اتفاق افتاد.
پروژه‌های دیگر ذوب آهن مانند طرح صبا که طرح تولید 750 تن ورق بود، همزمان با اجرای طرح حداکثر ساخت داخل که در مجلس شورای اسلامی مصوب شده بود و در آن گفته شده بود هر پروژه صنعتی که ایران انجام می‌دهد باید 51 درصد ساخت داخل و 49 درصد ساخت خارج باشد، به اجرا درآمد و ما برای مرتبه اول پروژه صبای ذوب آهن را با 70 درصد ساخت داخل انجام دادیم که نتیجه همان خود باوری بود.
کسی تصور نمی‌کرد که تحریم چه تبعاتی برای ما خواهد داشت، هرچند تحریم‌ها محدودیت‌های زیادی را بهمراه داشت، اما امکانات زیادی را بوجود آورد و ما توانستیم 70 درصد ساخت تجهیزات لازم برای پروژه‌های بزرگ را در داخل کشورمان انجام دهیم و جای خرسندی دارد که پس از اجرای این پروژه سازندگانی را تحویل جامعه صنعتی دادیم که قادر به تولید چنین تجهیزاتی هستند.
اکنون هم معادل 90 درصد تجهیزات را می‌توانیم در داخل کشور بسازیم که نمونه آن ذوب آهن کوره بلند میبد است که غیر از دونده کوره، مابقی تجهیزات از طراحی تا ساخت و نصب در داخل کشور انجام شده است.
در دوران خدمت شما در ذوب آهن، به غیر ساخت تجهیزات، پیشرفت دیگری هم حاصل شد؟
اعمال مدیریت همراه با اصلاح و بهبود اجرای کار از دیگر موفقیت‌های بزرگ سال‌های خدمت من در ذوب آهن است.
زمانی که مدیریت تشکیلات و تجهیزات و کارگاه‌های تولیدی به دست ایرانی‌ها سپرده شد، توانمندی مدیریت پرسنل ذوب آهن هم متبلور شد درصورتی که قبل از آن در کنار هر مدیر کارگاه یک کارشناس وجود داشت و بعد از رفتن آن‌ها، محور تصمیم‌گیری به دست ایرانی‌ها افتاد که شاهد موفقیت‌های خوبی بودیم.
از طرف دیگر مجموعه ذوب آهن اصفهان کمک بسیاری به مدیریت صنعتی کشور کرد و سهم عمده‌ای از مدیران صنعتی کشور دوران سربازی، کارآموزی، استخدام موقت یا ... خود را در ذوب آهن گذرانده‌اند.
پس یکی از ابعاد وجودی ذوب آهن تربیت متخصصان و کارشناسان صنعتی بود که درحال حاضر در کل کشور مشغول به فعالیت هستند.