گارد ملی عربستان در اختیار کدام شاهزاده قرار گرفت و چرا؟

به گزارش پایداری ملی، طبق دستور اخیر «سلمان بن عبدالعزیز آل سعود» شاه سعودی برای تغییر در کابینه، ریاست گارد ملی بار دیگر در اختیار شاهزاده‌ای جدید قرار گرفت. 

گارد ملی که در اواخر سلطنت «عبدالله بن عبدالعزیز» به وزارتخانه تبدیل شد، در اختیار پسر او «متعب بن عبدالله» قرار داشت. اما سلمان او را برکنار کرد و یک سال پیش (2017) آن را در اختیار «خالد بن عبدالعزیز بن محمد بن عیاف آل مقرن» قرار داد و اکنون دوباره با برکنار خالد بن عیاف، آن را در اختیار «عبدالله بن بندر بن عبدالعزیز آل سعود» قرار داد؛ کسی که ارتباط نزدیکی با محمد بن سلمان (ولی‌عهد) دارد.

وبگاه خبری-تحلیلی «الخلیج اونلاین» در گزارشی با عنوان « راز انتخاب عبدالله بن بندر برای وزارت گارد ملی عربستان چیست؟» نوشت: از «مناطق حفاظت شده سلطنتی» به مهم‌ترین وزارتخانه کلیدی و امنیتی؛ بدین ترتیب طی فرمان سلطنتی که سلمان بن عبدالعزیز شاه سعودی در روز پنجشنبه بیست‌وهفتم دسامبر ۲۰۱۸ صادر کرد، شاهزاده «عبدالله بن بندر بن عبدالعزیز»، وزیر گارد ملی عربستان شد.

طبق این گزارش، از جمله فرامین شاه سعودی که به شکلی غیرمعمول این بار در روز و نه در شب صادر شد، انتصاب شاهزاده عبدالله بن بندر به عنوان وزیر گارد ملی و جانشین شاهزاده خالد بن عیاف است؛ شاهزاده خالد خیلی وقت نبود که جانشین شاهزاده «متعب بن عبدالله»، فرزند ملک عبدالله شاه سابق عربستان شده بود آن هم در راستای اولین اقداماتی که ملک سلمان و فرزندش برای حذف فرزندان ملک عبدالله از پست‌های مهم حکومتی و تسلط بر پست‌های کلیدی بخصوص امنیتی انجام دادند.

عبدالله بن بندر ... مرد بن سلمان

بنا بر آنچه خبرگزاری رسمی عربستان گفته، عبدالله بن بندر، شاهزاده جوان ۳۲ ساله است؛ تحصیلات ابتدایی، راهنمایی و متوسطه خود را در مدارس ریاض به پایان رسانده سپس وارد دانشگاه ملک سعود شده و با مدرک کارشناسی مدیریت کسب‌وکار از آنجا فارغ التحصیل شده است.

الخلیج اونلاین نوشت: وزیر جدید گارد ملی در حین تحصیل دانشگاهی خود به کارهای تجاری مشغول بوده و اصلا ارتباطی با نهادهای امنیتی و سیاسی نداشته است؛ اما همکاری نزدیک چند ساله او با محمد بن سلمان او را واجد شرایط تصدی وزارتخانه‌ای بسیار حساس برای ولی‌عهد سعودی کرد در حالی که سال‌ها توسط مخالفان و خاندان تویجری و در رأس آن شاهزاده متعب بن عبدالله اداره می‌شد.

طبق این گزارش، درباره تجربیات عملی شاهزاده خالد، گزارش خبرگزاری عربستان حاکی است: در سال ۲۰۰۹ زمانی که ملک سلمان فرماندار ریاض بود و محمد بن سلمان هم مشاور ویژه او بود شاهزاده خالد هم در دفتر محمد بن سلمان کار می‌کرد و هنگامی که شاه کنونی در سال ۲۰۱۳ ولی‌عهد شد و پس از آن در سال ۲۰۱۵ سلمان، شاه شد، شاهزاده خالد هم در دیوان پادشاهی مشغول شد.

شاهزاده خالد پس از آن طی فرمانی سلطنتی ملک سلمان نخست به عنوان جانشین امیر منطقه مکه منصوب شد سپس به دنبال یک حکم سلطنتی به عنوان عضو کمیته سلطنتی شهر مکه و مقدسات اسلامی تعیین شد، بعدا هم طی یک فرمان سلطنتی دیگر به عنوان رئیس منطقه حفاظت شده امام سعود بن عبدالعزیز منصوب شد؛ شاه سعودی پس از آن هم شاهزاده خالد را به عنوان عضو شورای مناطق حفاظت شده سلطنتی و عضو شورای طرح معروف به «آمالا» و سپس عضو شورای مدیریت طرح «الدیسه» در چارچوب طرح  منطقه حفاظتی شاهزاده محمد بن سلمان برگزید.

الخلیج اونلاین نوشت: بر خلاف شاهان سابق عربستان، ملک سلمان شاهزاده‌هایی را برای وزارت گارد ملی عربستان منصوب می‌کند که در زمینه نظامی یا امنیتی تخصصی ندارند، در حالی که در دوره شاهان سابق کسی مسئولیت گارد ملی را برعهده می‌گرفت که مدرک علوم نظامی داشت تا واجد شرایط این پست باشد و همین قضیه درباره شاهزاده متعب بن عبدالله صدق می‌کرد اما او در سال ۲۰۱۷ از منصب خود برکنار و به اتهام فساد به زندان افکنده شد.

این وبگاه نزدیک به قطر افزود: متعب بن عبدالله شاهزاده قوی سعودی منبع نگرانی بن سلمان و اطرافیان وی پس از رسیدن پدرش به قدرت در سال ۲۰۱۵ شده بود. شاهزاده متعب در دوران پادشاهی پدرش ملک عبدالله توانسته بود به قدرت و هیبتی فراتر از شاهزاده‌های بزرگ کشورش برسد از همین رو از نخستین اهداف ولی‌عهد جدید سعودی شمرده شد، یعنی او را از این منصب برکنار کرد تا نیروهایش را تحت تسلط خود گرفته و خود او را هم بازداشت و به اتهام فساد مورد بازجویی قرار دهد.

الخلیج اونلاین نوشت: برای آنهایی که پیگیر اوضاع داخلی عربستان هستند روشن است که قدرت وزارت گارد ملی تاثیر واقعی بر شاه و اطرافیان وی خواهد داشت؛ از همین رو سران جدید عربستان تصمیم گرفتند با روی کار آوردن شخصیت‌های جدیدی برای تصدی مسئولان این وزارتخانه آن را تضعیف کنند.

شاهزاده متعب مشهورترین کسی است که تاکنون این منصب را عهده دار شده است، با مرور زندگینامه متعب معلوم می‌شود که او تحصیلاتش از ابتدایی تا متوسطه را در ریاض و جده گذرانده سپس فقط یک سال را در دانشگاه ملک سعود در ریاض  سپری کرده، سرانجام تصمیم می‌گیرد وارد حوزه نظامی شود. او به دانشگاه مشهور «سندهرست» انگلیس فرستاده می‌شود. در سال ۱۹۷۴ با درجه ستوانی از آنجا فارغ التحصیل سپس وارد مدارس گارد ملی نظامی در ریاض شد.

شاهزاده متعب بعدا به ریاست دانشکده نظامی ملک خالد منصوب شد. سپس به درجه سرتیپی رسید و به دانشگاه فرماندهی و ستاد ریاض وارد شد. در آنجا مدرک کارشناسی ارشد علوم نظامی را با درجه ممتاز گرفت و سپس به درجه سرلشکری رسید.

در سال ۱۹۹۰ جانشین رئیس سرویس نظامی ریاست گارد ملی شد و همچنین به عنوان رئیس دانشکده نظامی ملک خالد هم کار می‌کرد. در سال ۱۹۹۵ به درجه «سرلشگری» سپس در سال ۲۰۰۰ «ارشتبدی» رسید. علاوه بر اینکه به عنوان جانشین رئیس گارد ملی و در امور نظامی و سپس جانشین رئیس گارد ملی در امور اجرایی شد.

در هجدهم نوامبر ۲۰۱۰ ملک عبدالله با صدور فرمانی او را وزیر مشاور و عضو شورای وزیران و رئیس گارد ملی کرد.

نقش شاهزاده متعب زمانی تقویت شد که پدر درگذشته‌اش در بیست و هفتم ماه مه ۲۰۱۳ با صدور فرمانی پست ریاست گارد ملی را به وزارتخانه‌ای به همین نام مبدل کرد و شاهزاده متعب را وزیر آن کرد.

در چهارم نوامبر ۲۰۱۷  طی یک فرمان سطنتی شاهزاده متعب از پست خود به عنوان وزیر گارد ملی برکنار شد سپس در چارچوب تصمیم‌هایی که کمیته مبارزه با فساد حکومت سعودی به ریاست ولی عهد سعودی برای مبارزه با فساد گرفته بود شاهزاده متعب هم از جمله شخصیت های بازداشتی سعودی بود.

برکناری شاهزاده متعب پس از آن صورت گرفت که وزارت گارد ملی به منزله یک وزارتخانه کلیدی در عربستان شمرده می شد و برای سال‌ها پایگاه پدرش ملک عبدالله بود.

برکناری متعب در چارچوب سلسله تغییرهایی صوت گرفت که بن سلمان برای تقویت سلطه خود بر حکومت سعودی به کار گرفت چرا که شاهزاده متعب علاوه بر پست مهمی که در سال ۲۰۱۰ گرفت نزدیک‌ترین فرزند به پدرش بود و در مقطعی از زمان این باور وجود داشت که او نامزد پادشاهی است.

قبل از برکناری متعب، دو برادر وی با نام‌های مشعل و ترکی هم در سال ۲۰۱۵ از پست‌های خود به عنوان فرمانداران استان‌ها برکنار شدند. یعنی سلمان زمانی که به قدرت رسید با صدور سلسله تصمیم‌هایی مسیر حکومت را در برابر نسل دوم یعنی نوه‌های ملک عبدالعزیز هموار کرد که مهم‌ترین آن انتصاب شاهزاده محمد بن نایف ۵۶ ساله به عنوان جانشین ولی عهد عربستان بود. این تصمیم به محمد بن نایف، فرصت داد اولین نفر از نوادگان بنیانگذار عربستان باشد که این منصب را عهده‌دار می‌شود. سپس چند ماه بعدش، او ولی‌عهد شد اما ملک سلمان او را هم در ژوئن ۲۰۱۷ برکنار و فرزنش محمد را جانشین وی کرد؛ موضوعی که موجب شد محمد بن سلمان ظرف کمتر از سه سال قدرت خود را بر وزارت کشور و دفاع و همچنین گارد ملی بسط دهد.

به گفته منابع سعودی، عامل خطرناک بودن «گارد ملی» برای حکومت ملک سلمان این است که به عنوان ارتش موازی در عربستان است و تعداد نیروهای آن بالغ بر ۱۵۰ هزار است. بیشتر نیروهای گارد ملی از مردم قبایل است. برخی فرماندهان آن هم از شاهزادگان به حاشیه رانده شده یا خارج از دایره فرزندان و نوادگان عبدالعزیز آل سعود، بنیانگذار عربستان هستند. بنابراین عامل خطرناک بودن این ارتش حمایت سابقش از شاهزاده متعب، فرمانده و موسس سابق آن است و اقدام شاه سعودی و فرزندش در تحمیل و به کار گماردن فرماندهان جدید گارد ملی به دلیل پیچیدگی‌ها و روابط خویشاوندی قبایل بسیار مشکل بوده است.

منابع سعودی تاکید می‌کنند که موفقیت حکومت سعودی برای تسلط بر گارد ملی آسان نیست چون با این اقدام، پادشاه علیه تمامی سنت‌های ساختار خاندان آل سعود و روابط قبیله‌ای آن با قبایل بزرگ دیگر شوریده است.