بهره‌برداری از میادین مشترک نفت و گاز در اغلب نقاط جهان به خصوص در اروپا و آمریکا تابع ضوابط خاصی است که منافع همه ذینفعان در این ثروت‌های زیرزمینی را به نسبت سهم آنها تامین می‌کند.
به دلیل تعهد همه کشورها و شرکت‌های صاحب سهم در این میادین به ضوابط دقیق یاد شده، علاوه بر حفظ سهم همه طرف‌ها، بهره‌برداری از میادین بدور از رقابت منفی و به صورت کاملا صیانتی اتفاق می‌افتد بگونه‌ای که تقریبا همه ذخایر قابل برداشت این میادین با حداکثر ضریب بازیافت در طول زمان برداشت شده و هیچ بخشی از نفت، گاز و میعانات گازی قابل برداشت در داخل مخازن به دام نمی‌افتد.
*منفعت غول‌های نفتی در گرو رقابت همسایه‌ها
در مقابل در مناطق نفت‌خیز جهان سوم مانند خاورمیانه و آمریکای لاتین، برداشت از مخازن نفتی به شدت رقابتی و غیر صیانتی است و کشورهای همسایه منافع بسیار کلانی را به همین دلیل از دست می‌دهند.
شرکت‌های بزرگ و چند ملیتی نفتی نیز رقابت بین کشورهای همسایه را به شدت دامن می‌زنند تا در سایه این رقابت بتوانند قراردادهای چرب‌‌تری به نفع خود منعقد کنند و حداکثر بهره را ببرند.
ماراتون برداشت سریع‌تر از میادین مشترک جهان سوم تا جایی تشدید شده است که در آمریکای لاتین بر سر تملک بعضی میادین درگیری‌های نظامی رخ داده است و در خاورمیانه شرکت‌های چند ملیتی 60 درصد از منافع برداشت از بزرگترین مخزن گازی جهان یعنی پارس جنوبی را در بخش قطری این میدان از آن خود کرده‌اند.
بر این اساس یکی از بزرگترین آرزوهای کارشناسان زبده نفتی در کشورهای نفت‌خیزی مانند ایران بهره برداری مشترک و تحت مدیریت واحد کشورهای همسایه از مخازن مشترک است. دلیل این آرزو هم مشخص است: بخش قابل توجهی از ذخایر ارزشمند میادین با مدیریت واحد و مشترک قابل برداشت خواهد بود و در اثر رقابت برای همیشه زیر زمین محبوس نخواهد شد.
به عنوان مثال در مخزن پارس جنوبی به دلیل رقابت شدید ایران و شرکت‌های اروپایی در بخش قطری میدان، ذخایر عظیمی از میعانات گازی با ارزش این میدان برای همیشه در سنگ مخزن به تله افتاده و هرگز قابل برداشت نخواهد بود. بر خلاف تصور عمومی، میعانات گازی پارس جنوبی ارزشمند‌ترین دارایی این میدان است و بر اساس نظر کارشناسان فشار شدید رقابت ایران و قطر در این میدان تریلیون‌ها دلار از این ذخایر با ارزش را برای همیشه در مخزن حبس خواهد کرد.
*پیشنهادات جذاب ایران به همسایه‌های نفتی
بر این اساس ایران همواره پیشنهادات مختلفی را به همسایگان ثروتمند نفتی خود درباره روش‌های برداشت صیانتی و با مدیریت مشترک از میادین مشترک ارائه داده است که از آن میان می‌توان به پیشنهادات ارائه شده به قطر درباره پارس جنوبی و همچنین پیشنهاد برداشت مشترک از میدان آرش به کویت اشاره کرد.
با این وجود اغلب کشورهای نفت‌خیز همسایه به دلیل نفوذ غول‌های نفتی در این کشورها از این پیشنهادات پر منفعت ایارن استقبال نکرده‌اند.
با این وجود همکاری نوپای ایران و عراق درباره بهره‌برداری مشترک از میادین مرزی نویدبخش تحقق این آرزوی قدیمی است. بیشترین میادین مشترک ایران از جمله میدان عظیم آزادگان در مرز عراق واقع شده‌اند و تهران و بغداد توافق کرده‌اند برای توسعه مشترک تعدادی از این میادین به همراه هم اقدام کنند.
توسعه مشترک و تحت مدیریت واحد بعضی از میادین مشترک ایران و عراق سنگ بنای ایجاد یک نظام حقوقی مشخص در میادین نفت و گاز خاورمیانه خواهد بود.
*نقشه راه توسعه میادین مشترک ایران و عراق
مقامات نفتی تهران و بغداد درباره ایجاد یک شرکت مشترک برای بهره‌برداری از میادین مشترک مذاکره می‌کنند.
علیرضا نیکزاد رهبر سخنگوی وزارت نفت در این باره در گفت‌وگو فارس گفت: « تأسیس شرکت مشترک بین ایران و عراق برای توسعه میادین مشترک نیازمند توافقات اولیه است و پس از آن می‌توان درباره شیوه‌های اجرایی مذاکره کرد. این مذاکرات هنوز مراحل اولیه را طی می‌کند و در سفر وزیر محترم نفت به عراق کلیات موضوع مورد بررسی قرار گرفته است.
یک کارگروه مشترک باید نقشه راه توسعه میادین مشترک ایران و عراق را تبیین کنند.»
این گزارش حاکی است ایران و عراق برای توسعه میادین مشترک دو کشور یک کمیته مشترک تشکیل داده‌اند. مسئول ایرانی کمیته علیرضا ضیغمی معاون وزیر نفت است و از سوی عراق نیز یکی از معاونان وزیر نفت عراق به عنوان مسئول در این کمیته منصوب شده است.
*انتخاب 3 گروه از میادین برای برداشت مشترک
علیرضا ضیغمی مسئول ایرانی کمیته مشترک ایران و عراق در گفت‌وگو با فارس گفت: طی توافقی که مورد تأیید دو وزیر قرار گرفته است از 3 گروه میدان یعنی میادین در حال تولید، میادین در حال توسعه و میادین اکتشافی از هر گروه یک میدان را انتخاب کردیم تا مورد ارزیابی فنی قرار بگیرند تا امکان توسعه و تولید و کار پژوهشی مشترک روی این میادین فراهم شود.
وی با بیان اینکه برای اولین‌بار است که بین ایران و همسایگان برای بهره‌برداری مشترک از میادین اقدامی عملی انجام می‌شود، تاکید کرد: اگر این کار انجام شود الگویی برای همکاری بین ایران و دیگر کشورهای منطقه خواهد بود و همچنین در دیگر میادین ایران و عراق نیز قابل پیگیری خواهد بود.
معاون وزیر نفت توضیح داد: به صورت عملی وارد تبادل اطلاعات با طرف عراقی شده‌ایم، چنانکه عمده کار توسعه میادین مهندسی مخزن نفت است که کار بسیار پیچیده‌ای محسوب می‌شود.
وی با بیان اینکه هر سال حداقل 6 جلسه یعنی 3 جلسه در ایران و 3 جلسه در عراق برگزار می‌کنیم، اضافه کرد: در حال حاضر مهندسین نفت و تخصص‌های مرتبط به صورت دوره‌ای جلسه دارند و میادین پایلوت را بررسی می‌کنند.
*توافق نفتی ایران و عراق در مشهد/توسعه یکی از میادین مشترک شتاب می گیرد
ضیغمی تصریح کرد: وزرای نفت ایران و عراق در مشهد توافق کردند این کار سرعت بگیرد و تصمیماتی نیز اتخاذ شد که پیرو تصمیمات وزرای نفت ایران و عراق ما نیز به اجرای یکی از نمونه‌هایی که به آن اشاره کردم سرعت می‌دهیم.
وی تاکید کرد: اگر این کار در میادین مشترک دیگر نیز انجام شود حقی از هیچ کشوری ضایع نخواهد شد و بهره‌برداری از میادین نفت و گاز برای همسایگان به صورت برد - برد انجام خواهد شد، اما اگر دو کشور به صورت غیر صیانتی از یک میدان مشترک برداشت کنند هر دو کشور ضرر خواهند کرد.
به گزارش فارس، با سرعت گرفتن روند توسعه و بهره‌برداری مشترک از میادین نفتی ایران و عراق به نظر می‌رسد رویای کارشناسان نفتی درباره ایجاد یک نظام جامع حقوقی برداشت از میادین مشترک و برداشت صیانتی و برد - برد همسایگان از این منابع خدادادی یک گام بلند به تحقق خود نزدیک شده است.