برنامه سوم توسعه تهران برای دوره زمانی ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۲ و با هدف بازخوانی و تفحص در اسناد بالادستی ملی از جمله قانون اساسی، سیاستهای کلی ابلاغی مقام معظم رهبری، برنامه ششم توسعه، طرحهای جامع و تفضیلی شهر تهران و سیاستهای کلی ابلاغی شورای اسلامی شهر تهران در دست تهیه است.
سال گذشته بود که حجتالله میرزایی، معاون توسعه و برنامهریزی وقت شهرداری تهران و مشاورانش تدوین این برنامه را شروع کردند و 4 مهر ماه سال جاری محمدعلی افشانی، شهردار وقت تهران برنامه پنج ساله سوم توسعه شهر تهران را به شورای شهر تقدیم کرد. «زیستپذیری»، « شفافیت»، «کاهش نابرابری»، «توسعه عدالت» و «بهبود حکمروایی خوب شهری» از اهداف مهم این برنامه به شمار میرفت. این لایحه در11 فصل و 91 ماده شامل حکمروایی شهری، سرمایه سازمانی، هوشمندسازی، اقتصاد و مالیه شهری، فنی و عمرانی، فضای کالبدی، حمل و نقل و ترافیک، محیط زیست و انرژی، فرهنگی و اجتماعی، ایمنی و مدیریت بحران و مدیریت راهبردی برنامه تنظیم شده بود.
اما بعد از ارایه برنامه سوم برخی اعضای شورا و کارشناسان بر آن ایراد گرفتند و حجت نظری، عضو کمیسیون فرهنگی شورای شهر در صحن شورا اعلام کرد که این برنامه از اشکالات زیادی برخوردار است. وی با بیان اینکه ابتدا میخواستم پیشنهاد دهم که دوستان به کلیات رای ندهند، در این باره گفت: «زمان برای بررسی این برنامه با توجه به اشکالاتی که دارد کافی نیست و به همین دلیل درخواست دارم موعد بررسی را دو تا سه ماه به تعویق بیندازیم تا طی این مدت همکاران بتوانند بررسی دقیقتری روی آن داشته باشند. در خواست من استمهال برای بررسی قانون برنامه پنجساله سوم شهرداری است چرا که امکان رسیدگی به تمامی جوانب برنامه در زمان موجود مقدور نیست».برخی دیگر نیز خواهان این شدند که برنامه دوم توسعه شهر تهران یک سال دیگر تمدید شود.
اما با تغییر معاونت برنامهریزی شهرداری و جایگزینی سکینه اشرفی به جای حجتالله میرزایی وی قول داد تا این برنامه را در اسرع وقت بازنویسی کند و پنجشنبه گذشته نیز به قول خود عمل کرد و نسخه بازنویسی شده برنامه سوم توسعه تهران را به شورای شهر تقدیم کرد. احکام این برنامه در ۵ فصل و در قالب ۷۸ ماده تدوین شده است، «نظام مدیریت و خدمات کارآمد در حکمروایی شهری»، «شهر زیست پذیر»، «پایداری اجتماعی و فرهنگی با شهروندانی مشارکتجو»، «ایمنی و افزایش تابآوری» و «مدیریت، راهبری و پایش برنامه» عناوین فصول برنامه جدید ارایه شده به شورای شهر تهران است.
سکینه اشرفی درباره اصلاحیه لایحه برنامه پنج ساله سوم شهرداری تهران درباره بازآرایی این لایحه گفته بود: این لایحه که در معاونت سابق برنامهریزی تهیه شده بود با درنظر گرفتن 500 پیشنهاد اعضای شورای شهر تهران، مورد بازآرایی قرار گرفت و تغییرات لازم در آن اعمال شد. در بازآرایی لایحه برنامه 5 ساله سوم به مواردی ازجمله سند چشمانداز شهر تهران، تطبیق قوانین و مقررات اجرایی برنامه با اسناد بالا دستی از جمله مصوبات مجلس شورای اسلامی و هیات دولت توجه ویژهای شده است.لایحه برنامه 5 ساله سوم، با برنامه ششم توسعه استان تهران تطبیق داشته و امیدواریم این برنامه با همکاری و همراهی سایر دستگاهها وسازمانها اجرایی شود. ما در شرایطی قرار داریم که شهرداری با انبوه بدهی مواجه است و در بحث درآمدهای پایدار نیز مشکلات بسیاری دارد.
تدوین سند توسعه محلات برای اولینبار
در برنامه سوم توسعه برای اولینبار سند توسعه محلات پایتخت تدوین میشود.براساس مصوبه سیاستگذاری شورای اسلامی شهر تهران که در اسفندماه سال گذشته ابلاغ شد، برنامه سوم توسعه شهر تهران باید در سطوح مختلف و با مشارکت ذینفعان مختلف تدوین شود که در همین رابطه، سند توسعه محلات، به عنوان جزئیترین سند توسعهای در پایتخت با همکاری مردم، شورایاریها و سمنها در دست تهیه است.در این خصوص با توجه به شناخت خوبی که دفاتر نوسازی محلات از موقعیتهای محلی دارند، کار تدوین برنامه توسعه محلات به این دفاتر واگذار شده که برای 150 محله تا پایان امسال و برای سایر محلات شهر تهران نیز تا پایان سال آینده، این برنامه توسعه آماده میشود. به گفته اشرفی، 150 محلهای که امسال برنامه توسعه آنها تدوین و به شورای شهر ارایه میشود، عمدتاً محلات دارای بافت فرسوده یا در معرض آسیبهای اجتماعی هستند که نیاز به مداخله فوری و جدی در آنها احساس میشود؛ البته برنامه توسعه محله، با توجه به ویژگیهای هر محل، برای همه محلات بطور خاص تهیه خواهد شد.
بازآرایی برنامه سوم برمبنای پیشنهادها
زهرا نژاد بهرام، عضو هیات رییسه شورای شهر تهران در گفتوگو با «تعادل» در این باره توضیحاتی ارایه کرد و گفت: آن چه در برنامه سوم که توسط معاونت وقت شهرداری تهران آماده شده بود یکسری ایرادات داشت از جمله اینکه پیوستگی لازم بین بخشهای مختلف برنامه دیده نشده بود و نوع نگارش برنامه نیز جای بحث داشت. برای مثال، سیاستها جای احکام را گرفته بود و احکام جای سیاستها را بنابراین باید اصلاح میشد. بازآرایی هم بر مبنای پیشنهاداتی انجام شد که برخی از آن را اعضای شورا به معاونت برنامهریزی ارایه کردند و بخشی از پیشنهادها نیز از سوی مشاوران و کارشناسان مجموعه معاونت برنامهریزی ارایه شد. هفته گذشته این تغییرات در برنامه سوم ایجاد و برنامه بازآرایی شد و امیدواریم تا درمرحله رسیدگی آن به جمعبندی نهایی در خصوص احکام برسیم تا بقیه موارد نیز به ترتیب مورد رسیدگی قرار گیرد.
او درباره برنامه اصلاح شده نیز توضیح داد: همانطور که گفتم نوع نگارش برنامه قبلی ایراد داشت و دراین برنامه این مشکل بر طرف شده است. سعی شده تا توالی برنامه حفظ شود و پیوستگیهای آن با منابع بالا دستی و پایین دستی بطور کامل مشخص شود.احکام برنامه نیز به همین شکل است و میتواند ارتباط منطقی لازم را بین اهداف طرح جامع و طرح تفضیلی برقرار کند.اعضای شورا نیز اکنون در کمیسیونها مشغول بررسی این برنامه هستند و دیدگاهها و نظرات خود را ارایه میکنند تا برنامه نهایی در صحن تصویب شود.
این عضو کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر در پاسخ به اینکه این کمیسیون چه پیشنهاداتی برای برنامه سوم دارد، تصریح کرد: پیشنهاداتی که به معاونت ارسال شد هم پیشنهادهای شخصی و هم پیشنهادهای کمیسیونها بود که به کمیسیون برنامه وبودجه ارسال و در آن جا دستهبندی شد و تحت عنوان پیشنهادها اعضا و کمیسیونها دراختیارمعاونت برنامهریزی قرار گرفت. 500 پیشنهاد به این معاونت ارجاع شد و من نیز پیشنهادهایی در زمینه کمیسیون تحصصی خود داشتم که آنها را ارسال کردم و تلاش مان بر این است تا پایان آذر بتوانیم برنامه را در صحن شورا بررسی کنیم.
وقفه به دلیل تغییر مدیریت تدوین برنامه
حسن رسولی، عضو کمیسیون برنامه بودجه نیزدر گفت و با «تعادل» با بیان اینکه در جریان تدوین برنامه سوم یک تغییر مدیریتی در شهرداری اتفاق افتاد، تصریح کرد: دکتر میرزایی که در سمت معاون توسعه و برنامهریزی شهرداری کار تدوین برنامه سوم را برعهده داشت به تشخیص شهردار وقت آقای افشانی از سمت خود برکنار شد و خانم اشرفی جایگزین او شد.به دلیل این جابهجایی در فرایند رسیدگی به برنامه اندکی وقفه ایجاد شد.برنامهای که دکتر میرزایی ارایه داده بود در برخی زمینهها مورد ایراد اعضا قرار گرفت و قرار بر این شد که با تشریک مساعی هم درکمیسیونها، اعضای شورا و نیز هیات رییسه بین چهارچوبی که دکتر میرزایی تدوین کرده بودند و آنچه مدنظر شورا بود، یک همراستایی صورت گیرد.
این عضوشورای شهر با بیان اینکه جابهجایی مدیریتی عملا این امکان را از شورا گرفت، ادامه داد: با ورود خانم اشرفی با توجه به اینکه اولویت اول شهرداری تنظیم برنامه سوم است، جلسات مختلفی با کمیسیون برنامه و بودجه، کمیسیون تلفیق و دیگر کمیسیونها برگزار کردند و قرار بر این شد که یک بازآرایی بین نظر مدیریت قبلی و انتظارات شورا تلفیق و ایجاد شود. این برنامه اکنون آماده است و روز دوشنبه گذشته نیز در کمیسیون برنامه و بودجه با حضور خانم اشرفی به بحث گذاشته شد. در نتیجه طبق همان زمانبندی قبلی با تاخیر حداکثر 20 روزه تلاش میکنیم تا این وقفه مدیریتی خللی در روند نهایی کردن برنامه رخ ندهد. به نحوی که بتوانیم بودجه سال 98 را بر اساس برنامه تهیه، تنظیم و تصویب کنیم.
برنامه میرزایی ایرادی نداشت
رسولی تاکید دارد که برنامه ارایه شده توسط میرزایی ایرادی نداشت و فقط به دلیل تغییر مدیریت مجبور به بازآرایی برنامه سوم شدهاند. او در پاسخ به اینکه حجت نظری در صحن شورا اعلام کرد که ایرادات برنامه آنقدر زیاد است که باید برگردانده شود نیز گفت: اینها بحثهای کارشناسی است و اگر آقای میزرایی بر مسوولیت خود باقی میماند این ایرادات قابل برطرف کردن بود. اکنون هم خانم اشرفی کل برنامه را کنار نگذاشته و بازآرایی بیشتر جهت همسویی نظرات شورا و شهرداری بوده است.
حذف پیشنهاد کمیسیونها
زهرا صدر اعظم نوری، عضو کمیسون سلامت، محیط زیست وخدمات شهری شورای شهر اما در این باره نظرات متفاوتی دارد. او درگفتوگو با «تعادل» اظهارکرد: نوع ساختار برنامهای که در ابتدا ارایه شد به گونهای بود که نیاز به بازنگری داشت. احکامی که در آن برنامه آمده بود بعضا نیاز به محورهایی داشت که باید به آن اضافه میشد و نیز ایجاد تغییراتی به لحاظ تقدم و تاخر برنامهها در آن ضروری بود سیاستها و رویکردها هم احتیاج به بازنگری داشت. وی ادامه داد: بنابراین به منظور تغییر در برنامه کار زیادی در کمیسیونهای شورا انجام گرفت و تک تک اعضا نظرات خود را مطرح کرده و در داخل کمیسیونها وکمیتهها به صورت تخصصی موردبازنگری قرار گرفت . در نهایت این پیشنهادها به کمیسیون برنامه و بودجه رفت. قرار بر این بود تا بخشی از آنکه قابل استفاده بود به برنامه اضافه شود و بخش دیگر که شرایط اضافه شدن به برنامه را نداشت مجددا وارد کمیسیون تلفیق شده و در نهایت درصحن شورا به رای گذاشته شود.اما در این بین، معاون برنامهریزی تغییر کرد و رفتن دکتر میرزایی که به مسائل واقف بود آسیب جدی به برنامه زد.
به نظر من کنار گذاشتن او در این شرایط کار درستی نبود.
این عضوشورای شهر تهران ادامه داد: باز آرایی و ویرایشی که خانم اشرفی انجام دادند اجمالیتر و خلاصهتر از متن اولیه است و دراین پروسه یکسری از نظرات و دیدگاههای کمیسیونها اعمال نشده و حتی بعضی از دستهبندیها و فصول هم تغییرکرده است.در واقع هم سرفصلها وهم محتوای آن تغییر پیدا کرده و بسیار خلاصه شده است. شورا بر این موضوع نظر دارد و قرار شده تا مجددا برنامه در کمیسیونها با حضور خود خانم اشرفی بررسی شود و به جمع بندیای برسیم که دیدگاههای شورا، پیشنهادها، سیاستها و ماموریتها در برنامه جدید آورده شود.
صدر اعظم نوری با بیان اینکه کمیسیون سلامت ومحیط زیست خدمات شهری نیز پیشنهادهای بسیاری برای برنامه سوم داشته است، تصریح کرد: کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری یکی از فعالترین کمیسیونها در بحث برنامه سوم توسعه بود.اصولا بحث سلامت در برنامه پیشنهادی دیده نشده و از موارد پیشنهادی بود تا بتواند این موضوع را هم پوشش دهد.بحث ایمنی و پدافند غیر عامل از دیگر موضوعاتی بود که نیاز به بازنگری داشت. پدافند غیرعامل اصلا در برنامه دیده نشده بود. همچنین در حوزه محیط زیست، بحث باغها، رود درهها و نیزآلودگی هوا مباحث مختلفی مورد بازنگری قرار گرفت و پیشنهادهای جدیدی ارایه شد. کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری بسیار فعال ظاهر شد و بخش زیادی از 500 پیشنهاد سهم این کمیسیون است. وی ادامه داد: همانطور که عنوان کردم در ویرایش دوم بسیاری از پیشنهادها حذف شده که دلیل آن را نمیدانیم و در جلسه روز شنبه یکی از موضوعاتی که با معاونت برنامهریزی بررسی خواهیم کرد، دلیل حذف این پیشنهادها است. چنانچه او بتواند کمیسیون را قانع کند، مشکلی نیست؛ اما در غیر این صورت کمیسیون بر پیشنهاد خود مصر است و آن را در کمیسیون تلفیق دنبال میکنیم.
برنامه سوم توسعه، نیازمند تغییرات کلی
محمود میرلوحی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورا نیز در گفتوگو با «تعادل» درباره برنامه سوم توضیحاتی ارایه کرد و گفت: اشکالی که به برنامه قبلی گرفته شد این بود که انسجام، یکپارچگی و تلفیق آن به درستی انجام نشده و اهداف، راهبردها، تکالیف و طرحهای ریز و درشت بسیاری با یکدیگر تداخل داشت و برنامه آن طور که انتظار میرفت نبود. اکنون خانم اشرفی این برنامه را جمع و جور و برخی تکالیف را ادغام کرده است.کمیسیون برنامه و بودجه نیز اخیرا جلسهای با او گذاشت و قرار بر این شد که همین برنامه ظرف 10 تا 15 روز آینده تکمیل شده و تا نیمه دی ماه برنامه را در صحن شورا تصویب کنیم.
میرلوحی درباره خلاصه بودن برنامه ارایه شده از سوی اشرفی اظهار کرد: همانطور که عنوان کردم اهداف، راهبردها، سیاستها وچشماندازها با تکالیف انسجام نداشت. قبلا سیاستهای برنامه سوم را تصویب کردهایم و اکنون نمیخواهیم وارد جزییات شویم بلکه برنامه نیاز به یکسری تغییر در کلیات دارد. البته خانم اشرفی بیش از اندازه برنامه را خلاصه کرده است اما شورا سعی میکند اگر چیزی از قلم افتاده باشد را به آن اضافه کند. همانطور که گفتم اکنون برنامه ارایه شده از سوی معاونت فعلی برنامهریزی و توسعه شهری بررسی
میشود تا در نهایت یک برنامه چکیده که اولویتهای آن تعیین تکلیف بدهیها، طرحهای نیمه تمام، میزان منابع پایدار و اصلاح ساختار تامین منابع خواهد بود را به تصویب برسانیم.
او در پاسخ به اینکه مهمترین پیشنهادهای کمیسیون برنامه و بودجه در تدوین برنامه سوم چه بوده است، اظهار کرد: تامین منابع پایدار، اصلاح ساختار اقتصادی که بسیار مهم است زیرا برای پرداخت 56 هزار میلیارد بدهی حتما باید ساز و کار داشته باشیم. علاوه بر این 30 هزار میلیارد تومان پروژههای نیمه تمام داریم. همچنین شیوههای تامین منابع مالی نیز تاکنون اشتباه بوده و باید تغییر کند.اصلاح ساختار اداری موضوع مهم دیگری است که به آن پرداختهایم. شفافیت و داشتن شهر هوشمند نظم و انضباط مالی از دیگر واردی است که مورد توجه قرارگرفته است. قطعا اولویت کمیسیون عمران نیز توسعه حمل و نقل عمومی و مترو است. اکنون سهم حمل و نقل عمومی در شهر 24 درصد است که این میزان باید به 50 درصد افزایش یابد.سهم مترو 11 درصد است که باید تا 30درصدارتقا یابد. در محیط زیست نیز حفظ باغات و توسعه فضای سبز مورد توجه قرار دارد.
وی ادامه داد: برآورد دوستان این است که شهرداری سال آینده 140 هزار میلیارد درآمد خواهد داشت.البته این رقم را با شیوه موجود قابل تحقق نمیدانیم اما واقعیت این است که فرصتهای سرمایهگذاری خیلی بیشتر از اینهاست و میتوان به راحتی پروژههای بزرگ مانند بزرگراه صیاد، بافت فرسوده و مترو را با سرمایهگذاری خارجی داخلی و مشارکت اجرا کرد.
ابهام در ساختار برنامه اولیه
علی اعطا، سخنگوی شورای شهرنیز در گفتوگو با «تعادل» عنوان کرد: در شهریور ماه امسال، شهرداری تهران لایحه پیشنهادی برنامه پنج ساله سوم شهرداری تهران را با عنوان «برنامه سوم توسعه شهر تهران (1398-1402) »، برای بررسی به شورای اسلامی شهر تهران ارسال کرد. در پی آن کمیتهها و کمیسیونهای شورا، بررسی این برنامه را، اولویت اصلی خود قرار دادند و به همین منظور جلسات، نشستها و همایشهای تخصصی متعددی برگزار شد و اعضای شورای شهر به همراه کارشناسان شورا و نخبگان و متخصصین حوزههای مختلف به نقد و بررسی برنامه پرداختند.
وی افزود: بعد از بررسیهای به عمل آمده مشخص شد برنامه پیشنهادی دارای مشکلاتی است که نیازمند اصلاح هستند. این مشکلات در دو دسته کلی وجود داشتند. برنامه پیشنهادی به لحاظ ساختاری دارای ابهاماتی بود. الگوی تدوین آن شفاف نبود و سلسه مراتب برنامهریزی آن دارای مشکلاتی بود. همچنین احکام این برنامه که در 11 فصل تدوین شده بود دارای اشکالاتی بود و لازم بود مورد بازبینی دقیق قرار بگیرند. علاوه بر این برخی پروژههای ارایه شده در این برنامه مبهم بودند.
اعطا ادامه داد: به همین علت معاونت برنامهریزی، توسعه شهری و امور شورای شهرداری تهران، به عنوان متولی تهیه برنامه، به همراه کمیسیونهای تخصصی شورای شهر در سلسه جلسات کارشناسی و با حضور متخصصان، بازبینی ساختار و احکام برنامه را در دستور کار قرار دادند. در اواخر آبان ماه و در نتیجه این جلسات 91 حکم پیشنهادی در برنامه مورد بازبینی کامل قرار گرفت.
وی با بیان اینکه به تازگی نسخه جدید و ویرایش شده برنامه سوم، توسط معاونت برنامهریزی و بر اساس خروجی جلسات تخصصی برگزار شده با شورای شهر، تدوین و به شورای شهر ارسال شده است، تصریح کرد: این برنامه در 5 فصل و 78 حکم تنظیم شده است و در حال حاضر در شورا در دست بررسی است. در کنار احکام، ساختار برنامه نیز شفاف شده و در اختیار شورا قرار گرفته است. نسخه جدید پس از بررسی در کمیسیونها و در صورت عدم وجود مشکلات اساسی، در صحن شورا مورد بررسی و بعد از اعمال نظرات و تغییرات احتمالی مورد تصویب قرار خواهد گرفت.
مهمترین اولویت شهرداری
سعید سادات نیا، کارشناس شهری نیز معتقد است، شهرداری در اولین قدم باید اصلاحات سازمانی انجام داده و چابکسازی شود. در واقع اصلاح ساختاری شهرداری مهمترین موردی است که بایددر برنامه سوم توسعه شهرتهران دیده شود.
وی در گفتوگو با «تعادل» عنوان کرد: در گام بعدی شهرداری باید با کاهش هزینههای جاری، به سمت درآمدهای پایدار برود. بنابر آمار در سالهای 92 تا 96 حدود 270 برج باغ و تعداد بسیار زیادی برجهای مسکونی و مال طی سالهای گذشته ساخته شد که دلیل آنها فقط درآمدزایی شهرداری بود، در حالی که شهر تهران به هیچ کدام از این مالها و برج باغها نیازی نداشت. در واقع یکی از مهمترین مشکلات شهر تهران به مدیریت منابع مالی بر میگردد که طی سالهای گذشته تهران آسیبهای فراوانی از این بابت متحمل شده است.
سادات نیا با اشاره به اینکه مدیریت منابع و منابع جایگزین ساخت و ساز در برنامه سوم وجود دارد اما کافی نیست، اظهار کرد: البته برنامه 5 ساله سوم که میرزایی آن را تدوین کرده، در مجموع برنامه خوبی است اما باید دید این برنامهها با کدام نیروی انسانی متخصص و با چه مکانیزمی اجرایی خواهد شد.آیا قرار است این کار از طریق شرکتهایی که پیرامون شهرداری و با سهامهای عجیب و غریب تشکیل شدهاند، انجام شود؟ یکی از این شرکتها، شرکت شهربان است که مبنای قانونی ندارد و خودشان عنوان میکنند که سعی میکنیم تا با مامور قانون رو به رو نشویم، زیرا به دلیل قانونی نبودن بازنده خواهیم شد. یعنی شهرداری مکانیزمی برای جلوگیری از تخلفات در شهر پیش بینی کرده و شرکتهایی در این خصوص تاسیس شده اما این شرکتها فاقد وجاهت قانونی است.
به گزارش تعادل، یکی از مباحث مطرح در برنامه پنج ساله سوم اصلاح نظام مالی شهرداری است. سادات نیا در این باره گفت: اصلاح نظام مالی به معنای تقسیم عادلانه هزینهها و درآمدهاست. زمانی که یک ملکی را از مسکونی به اداری تبدیل میکنید ارزش آن چند برابر میشود اما اینکه ارزش افزوده ایجاد شده سهم چه کسی خواهد شد بسیار مهم است . درست این است که این ارزش افزوده به شهر برگردد و جزو اموال عمومی شده و در جهت توسعه شهر مورد استفاده قرار گیرد نه اینکه به جیب چند دلال برود.
ترافیک یکی دیگر از مشکلات شهر تهران به شمار میرود که سالهاست شهروندان با آن درگیرند، حتی محدودیتهای ایجاد شده نتوانستهاند تاثیری بر ترافیک شهر بگذارند . گرمای طاقت فرسای تابستان هم تاثیری در ترافیک تهران نداشته و شما در هر ساعتی از شبانه روز که از منزل خارج شوید حتی در ساعات بعد از نیمه شب شاهد ترافیک در خیابانها و مسیرهای اصلی و پر تردد خواهید بود.این یعنی شهر مشکل دارد.بنابراین حل این مشکل چندین ساله نیز باید در اولویتهای اصلی برنامه سوم قرار گیرد.