پیمان منع موشک های هسته ای میان برد چیست؟
این پیمان در سال 1987 میان آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی سابق منعقد شد و یکی از اقدامات اساسی در جهت تنش زدایی دوران جنگ سرد بود. این پیمان در 8 دسامبر آن سال در واشنگتن به امضای رونالد ریگان، رئیس جمهور وقت آمریکا و میخائیل گورباچف، رهبر وقت اتحاد جماهیر شوروی رسید.
پیمان منع موشک های هسته ای میان برد هر دو کشور را ملزم به از بین بردن موشک های کروز و بالستیک زمینی با برد حدود 300 تا 3 هزار و 400 مایل می کند. در این پیمان برای متحدان اروپایی واشنگتن یک پوشش محافظتی پیشنهاد شد و توافق میان دو کشور در بحبوحه رقابت تسلیحاتی دو طرف در طول جنگ سرد بود.
سخنگوی سابق وزارت خارجه آمریکا و تحلیلگر دیپلماتیک شبکه سی ان ان اعلام کرد این پیمان به منظور حل تمامی مشکلات با شوروی سابق امضاء نشد، بلکه اقدامی برای ایجاد ثبات استراتژیک در قاره اروپا بود.
چرا آمریکا تصمیم به ترک پیمان موشکی گرفته است؟
ترامپ بارها اعلام کرده روسیه این پیمان را نقض کرده و به اظهارات مقامات دولت باراک اوباما در خصوص نقص پیمان از سوی مسکو استناد کرده است. وی روز شنبه پیش از عزیمت به نوادا نیز ادعا کرد: «روسیه این پیمان را نقض کرده است. آنها سالهاست این پیمان را نقض می کنند. نمی دانم چرا اوباما مذاکره نکرد یا از آن خارج نشد! ما نمی خواهیم به آنها اجازه دهیم پیمان هسته ای را نقض کنند.»
برای اولین بار، در سال 2014 سی ان ان با اشاره به آزمایش های موشکی کروز روسیه در سال 2008، گزارش داد دولت آمریکا روسیه را به تخطی از این پیمان متهم کرده است. بنا به گزارش سی ان ان، آمریکا در آن زمان متحدان عضو ناتو خود را در جریان این موضوع قرار داد. با این حال، تا همین اواخر ناتو نقض این پیمان از سوی روسیه را به طور رسمی تائید نکرد. ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو اوایل این ماه در خصوص عدم پایبندی مسکو به تعهدات بین المللی خود از جمله پیمان منع موشک های هسته ای میان برد ابراز نگرانی کرد.
در گزارش وضعیت هسته ای جدیدی که توسط وزارت دفاع آمریکا در ماه فوریه منتشر شد نیز به عدم پایبندی مسکو به این پیمان پرداخته شد و ادعا شد روسیه همچنان به نقض تعهدات و پیمان های کنترل تسلیحاتی خود ادامه می دهد.
خروج از پیمان موشکی با روسیه چه پیامدی برای آمریکا دارد؟
خروج آمریکا از پیمان منع موشک های هسته ای میان برد می تواند به یک رقابت تسلیحاتی در سراسر اروپا، مشابه آنچه در دهه 1980 در این قاره رخ داد، دامن بزند. بنا به گفته سخنگوی سابق وزارت خارجه آمریکا در صورتیکه واشنگتن بخواهد از این پیمان خارج شود، لازم است که چگونگی این اقدام به خوبی بررسی شود، زیرا آمریکا دارای قابلیت یکسان با روسیه، بویژه در ارتباط با موشک های مسکو نیست. اینکه چگونه آمریکا می تواند با این تسلیحات مقابله یا مانع از بکارگیری آنها در اروپا شود، همه مسائلی هستند که باید مشخص شوند.
این موضوع زمانی اهمیت بیشتری پیدا می کند که بدانیم سرگئی ریابکُف، معاون وزیر امور خارجه روسیه، روز گذشته اعلام کرد خروج یکجانبه آمریکا از پیمان منع موشک های هسته ای میان برد، اقدامات تلافی جویانه مسکو از جمله "اقدام نظامی" را در پی خواهد داشت.
چین در این میانه چگونه عمل می کند؟
مقامات دولتی آمریکا بر این باورند که پیمان منع موشک های هسته ای میان برد یک زیان برای آنها محسوب می شود، زیرا چین هیچگونه محدودیتی برای گسترش موشک های هسته ای میان برد خود در اقیانوس آرام ندارد اما این پیمان آنها را از توسعه سلاح های جدید منع می کند.
به همین دلیل بود که ترامپ در سخنرانی روز شنبه گفت مگر اینکه چین و روسیه پیش ما بیایند و بگویند که هیچ یک از ما این نوع سلاح ها را توسعه ندهیم. اما اگر روسیه و چین به توسعه تسلیحاتی خود مشغول باشند و ما به پیمان منع موشکی پایبند باشیم، این موضوع اصلا قابل قبول نیست.
با این حال روسیه دیدگاه مخصوص به خود را درباره ناقض اصلی این پیمان دارد. الکسی پوشکوف، سناتور روس اعلام کرد آمریکا با این اقدام جهان را به دوران جنگ سرد برمی گرداند. دیگر مقامات روسی از جمله گرباچف (امضاکننده این پیمان) نیز عواقب ناشی از اقدام آمریکا را فاجعه بار خوانده اند.
کاستی های پیمان منع موشک های هسته ای میان برد
پیمان منع موشک های هسته ای میان برد، موشک های دریایی را پوشش نمی دهد در حالی که واشنگتن پیشرفت های استراتژیک قابل توجهی در این بخش داشته است. مورد دیگر از کاستی های این پیمان این است که دیگر قدرت های هسته ای دنیا از جمله فرانسه و انگلیس، متحدان اصلی واشنگتن، عضو این پیمان نیستند.
نگرانی های مسکو در خصوص تفسیر آمریکایی از پیمان منع موشک های هسته ای میان برد
مسکو در خصوص تعریف آمریکا از این پیمان نگرانی های خاصی دارد. مسکو می گوید آمریکا با استقرار سپر دفاع موشکی در اروپا، که می تواند برای پرتاب موشک های کروز از آنها بهره گیرد، این پیمان را نقض کرده است. روسیه همچنین نگرانی های در خصوص آزمایش های موشک های بالستیک در سیستم های ضدموشکی در آمریکا، به عنوان بخش دیگری از نقض این پیمان توسط واشنگتن، دارد. هواپیماهای بدون سرنشین نیز بخشی دیگر از نقض پیمان منع موشک های هسته ای میان برد توسط آمریکا محسوب می شوند.
دولت آمریکا استراتژی مدرنیزاسیون زرادخانه هسته ای کاملا تهاجمی خود را پیگیری می کند که در ابتدا آن را مطابق با پیمان منع موشک میان برد نامید، با این حال اکنون به نظر می رسد این کشوربه دنبال بهانه ای برای خروج از پیمان تسلیحات هسته ای با روسیه برای دنبال کردن این استراتژی است.
رئیس جمهور آمریکا خروج از این پیمان را به بهانه مقابله با تهدیدات روسیه و چین مطرح کرد و تاکید کرد که آمریکا نیز مجبور به توسعه چنین تسلیحاتی خواهد بود.
موضع روسیه
روسیه اعلام کرده تا زمانی که آمریکا به پیمان منع موشک های هسته ای میان
برد پایبند باشد، در این پیمان باقی خواهد ماند. ولادیمیر پوتین، رئیس
جمهور روسیه واکنش کشورش به اقدام آمریکا را فوری و متقابل اعلام کرد.