دنیا چقدر برق هسته‌ای مصرف می‌کند؟!

ناوگان جهانی هسته‌ای در سال 2017 بیش از 2500 تراوات ساعت الکتریسیته تولید کرده است که یک درصد نسبت به سال قبل رشد داشته اما نسبت به پیک تاریخی تولید در سال 2006، 4 درصد کمتر بوده است. مسئول این افزایش انرژی نیز کشور چین بوده است و بدون لحاظ کردن چین تولید برق هسته‌ای در جهان در سال گذشته میلادی با کاهش رو‌به‌رو بوده است.

سهم انرژی هسته ای از تولید برق جهانی در طول 5 سال گذشته نسبتا پایدار بوده است که این میزان در سال 2017 حدود 10.5 درصد بوده است. در سال 2017 تولید انرژی هسته‌ای در 13 کشور افزایش یافت در 11 کشور با کاهش مواجه بود و در 7 کشور ثابت باقی ماند. 5 کشور چین، مجارستان ایران، پاکستان و روسیه به بیشترین میزان تولید انرژی هسته‌ای خود در این سال دست یافتند. در همین سال پنج کشور ایالات متحده آمریکا، فرانسه، چین، روسیه و کره جنوبی بزرگترین تولیدکنندگان انرژی هسته‌ای بوده‌اند و 70 درصد تولید انرژی برق هسته‌ای جهان را عهده‌دار بوده‌اند. چین در سال 2007 جایگاه پانزدهم را در بین کشورهای تولیدکننده انرژی هسته‌ای داشت که هم‌اکنون به جایگاه سوم رسیده است و دو کشور آمریکا و فرانسه بیش از 47درصد انرژی هسته‌ای جهان را تولید می‌کنند. سهم ایران از انرژی هسته‌ای جهان که توسط تنها راکتور تجاری آن تولید می‌شود با رشدی آرام از ‌2.1 در سال 2016 به 2.2درصد در سال 2017 رسید. از زمانی که اولین راکتور انرژی هسته ای در 27 ژوئن 1954 در اوبنینسک اتحاد جماهیر شوروی سابق راه‌اندازی شد دو موج عمده در تولید و راه‌اندازی این صنعت سپری شده است پیک اول آن مربوط به سال 1974 است که در آن سال 26 اتصال شبکه شکل گرفت و دومین موج مربوط به سال‌های 1984 و 1985 دقیقا قبل از حادثه چرنوبیل است که هر سال 33 اتصال شبکه به دست آمد.

انرژی هسته‌ای در اواخر دهه 90 با وقفه واحدهای عملیاتی مواجه شد و در سال 1990 برای اولین‌بار تعداد راکتورهای خاموش بیش از راکتورهای فعال بود. در دهه 1990 تا 2000 واحدهای راه‌اندازی شده بیش از راکتورهای خاموش بود. در فاصله سال‌های 2011 تا 2018 ، 48 راکتور راه‌اندازی شد که 29 مورد آن در چین بوده است. در سال 2017 همچنین سه واحد به‌خاطر عمر بالا و فرسودگی در آلمان، کره‌جنوبی و سوئد بسته شده‌اند. در نیمه اول سال 2018 نیز 5 راکتور به تعداد واحدهای هسته‌ای جهان اضافه شده است.

در مجموع در سال 2018 تعداد 413 راکتور هسته‌ای در 31 کشور جهان وجود دارد. انرژی هسته‌ای در انحصار تنها 16درصد کشورهای عضو سازمان ملل متحد قرار دارد و بیش از نیمی از انرژی هسته‌ای جهان در کشورهای عضو اتحادیه اروپا تولید می‌شود. کشور چین در سال 2017 در تولید انرژی هسته‌ای 18درصد رشد داشته است و نزدیک به 4درصد از کل الکتریسته این کشور از انرژی هسته‌ای به دست می‌آید. در فرانسه نیروگاه‌های هسته‌ای تولید 71.6 درصد تولید برق این کشور را به عهده داشته‌اند که البته این پایین‌ترین میزان از سال 1988 تاکنون بوده است و برق هسته‌ای در فرانسه کاهش داشته است و پیک تولید برق هسته‌ای در این کشور در سال 2005 به میزان 78 درصد از کل الکتریسیته فرانسه بوده است. در آلمان هشت راکتور هسته‌ای در سال 2017 حدود 72 تراوات ساعت برق تولید کرده‌اند که حدود 12درصد از کل برق این کشور را شامل می‌شود که کمی بیش از یک سوم اوج تولید برق هسته‌ای این کشور در سال 1997 می باشد که در آن زمان حدود 31 درصد از کل برق تولیدی این کشور از طریق هسته‌ای بوده است. در ژاپن نیروگاه‌های هسته‌ای در سال 2017، 3.6درصد الکتریسیته این کشور را تولید کرده‌اند که نسبت به سال 1998 به حدود یک دهم کاهش یافته است. در مورد ژاپن باید به فاجعه فوکوشیما نیز اشاره کرد که هنوز پس از گذشت هفت سال با چالش‌های آن دست و پنجه نرم می‌کنند. هنوز هم برنامه‌ریزی برای حذف آلودگی‌های آن ادامه دارد. حجم زیادی از آب هنوز به درون راکتورهای نیم‌سوخته برای خنک کردن زباله‌ها تزریق می‌شود که بسیار آلوده است. برخی از کارگران و کارمندان نیروگاه به بیماری‌هایی مانند سرطان تیروئید مبتلا هستند. بیش از 50 درصد افرادی که از فوکوشیما تخلیه شده‌اند تمایل به بازگشت به خانه‌هایشان ندارند و به طور کلی طبق تخمین‌های اداره محیط زیست کشور ژاپن این حادثه 26 میلیارد دلار خسارت به بار آورد. تولید انرژی هسته‌ای در کره جنوبی در سال 2017 بیش از 8 درصد کاهش یافته است که 27 درصد الکتریسیته این کشور را شامل می‌شود که نسبت به سی سال پیش به یک سوم رسیده است. در انگلستان انرژی هسته‌ای حدود یک درصد کاهش یافت که نزدیک به 20درصد برق این کشور از طریق هسته‌ای تامین می‌گردد. در ایالات متحده تقریبا تولید انرژی هسته‌ای ثابت باقی مانده است و حدود 20درصد تولید انرژی برق این کشور را شامل می‌شود و دولت فدرال به هشت نیروگاه برای جلوگیری از بسته شدن زودهنگام یارانه پرداخت کرده است.

امروزه سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر به‌عنوان جایگزینی برای انرژی هسته‌ای که به عنوان یک صنعت گران و پرهزینه قلمداد می‌شود در حال افزایش است. این موضوع به‌ویژه بعد از پروتکل کیوتو در سال 1997 در زمینه تغییرات آب و هوایی شدت بیشتری گرفته است. گزارش‌های جهانی نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری در صنعت هسته‌ای در سال 2017 برای احداث 4 راکتور جدید 16میلیارد دلار بوده است این در حالیست که بیش از 280 میلیارد دلار در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر (بیش از 100 میلیارد دلار در زمینه انرژی بادی و 160 میلیارد دلار در زمینه انرژی خورشیدی و فتوولتائیک) سرمایه‌گذاری شده است که کشور چین به تنهایی در این زمینه 126 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کرده است که 40 برابر میزان سرمایه‌گذاری سال 2004 است. مکزیک و سوئد نیز برای اولین بار جزو ده کشور اول سرمایه‌گذاری‌کننده در زمینه انرژی‌های نو و تجدید‌پذیر قلمداد می‌شوند. این انرژی در سال 2016 توانسته است 157 گیگا‌وات برق به شبکه جهانی اضافه کند. نکته‌ای که در اینجا شایان ذکر است اینست که استفاده از انرژی هسته‌ای در تولید الکتریسیته و صنعت برق روز به روز در حال کاهش است چرا که بخاطر گران بودن قادر به رقابت در بازار نیست و بعضا از صنعت برق هسته‌ای به عنوان صنعتی رو به زوال نام می‌برند اما واقعیت اینست که شواهد بسیاری در دست است که استفاده نظامی و تسلیحاتی از صنعت هسته‌ای در کشورهای پیشرو در حال افزایش است به عنوان مثال در ایالات متحده آمریکا به موازات آنکه اهمیت انرژی هسته‌ای در برق کاهش یافته جایگاه این انرژی در نیروی نظامی دریایی و در قالب مهندسی هسته‌ای افزایش یافته است.

احمدرضا آل‌طاهر